امروزه برای ارتش‌های دنیا، واکنش سریع به حملات احتمالی دشمن از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است، به طوری که کشورهای قدرتمند، هزینه‌های فراوانی جهت تربیت نیروهای کماندویی، تجهیز و آماده سازی آنها صرف می‌کنند. در جنگ‌های امروزی وجود نیروهای واکنش سریع و انجام عملیات سریع یک ضرورت محسوب می‌شود.
تیپ ۶۵ نیروهای ویژه هوابرد (با نماد اختصاری نوهد) زبده‌ترین نیروی ویژه ارتش جمهوری اسلامی ایران می‌باشد که در سال ۱۳۷۱ به تیپ ۶۵ تغییر یافت. ماموریت اصلی این تیپ جنگ نامتقارن تعریف شده است. پرسنل این تیپ افرادی برگزیده از پرسنل لشکر ۲۳ نوهد سابق می‌باشد.
تیپ 65 نوهد (کلاهسبزها) معروف‌ترین یگان تکاوری نیروی زمینی ارتش است که در هرگونه شرایط محیطی، تاکتیکی و جنگی، توانایی انجام هر مأموریتی به صورت نبرد تن به تن، چریکی، پارتیزانی، انجام پرش، چتربازی و سقوط آزاد در زمین، هوا و آب و مناطق کویری و کوهستانی، غواصی، رهایی گروگان، عملیات روانی، حفاظت از شخصیتها را دارد. این تیپ سازماندهی منحصر به فردی دارد. تیپ 65 با توجه به ماموریت‌های مختلفی که برای نیروهای مسلح کشور در نظر گرفته شده است، ماموریت‌های ویژه‌ای را بر عهده دارد و تقریبا می‌توان گفت نیروهای وظیفه در آن حضور ندارند البته نه به صورت صد در صد چون در بعضی از بخش‌ها از کارکنان وظیفه استفاده می‌شود؛ اما یگان‌های عملیاتی غالباً از افسران و درجه داران پایور تشکیل شده‌اند.
به علت ماموریت‌های خاص و دشواری که به این تیپ ابلاغ می‌شود، کارکنان این تیپ باید دوره‌های خاص و ویژه را علاوه بر دوره‌هایی که همه کارکنان نیروهای مسلح طی می‌کنند، پشت سر بگذارند، به همین دلیل ویژگی‌های مهارتی خاصی پیدا می‌کنند.
این افراد با طی کردن آموزش‌های ویژه و تخصصی در طول خدمت، قادر به انجام عملیات‌های ویژه در داخل خاک ایران و خارج از آن می‌باشند. درواقع این تیپ در سال ۱۳۴۹ تحت نام تیپ ۲۳ نیروهای ویژه هوابرد (نوهد) توسط سرلشکر خلبان منوچهر خسروداد تاسیس گردید و هرساله نیروهای مخصوص زبده را تربیت و آماده خدمت از مرزهای زمینی و خاکی کشور می‌نمود و بعدها این یگان از تیپ به لشکر ارتقا یافت.
نخستین تلاش‌ها برای شکل‌دهی نیروهای مخصوص در ارتش ایران به سال ۱۳۳۲ بازمی‌گردد. در این سال ۱۰ نفر از کارکنان نیروی زمینی ارتش شاهنشاهی برای طی دوره چتربازی به کشور فرانسه و ۲ سال بعد در بازگشت به کشور، واحد چتربازی را پایه‌گذاری کردند. این واحد در سال ۱۳۳۸ به گردان چتربازی ارتقاء یافت. در همان سال تیپ ویژه هوابرد با شماره ۲۳ به نام «تیپ نیروهای مخصوص» در قالب ۵ گردان عملیاتی، یک گردان پشتیبانی، یک دسته مخابرات و گروهان قرارگاه و آموزشگاه جنگ‌های نامنظم تشکیل شد. در سال ۱۳۴۹، نام این تیپ به تیپ ۲۳ نیروهای ویژه هوابرد تغییر یافت. ۱ سال پس از آن، دو یگان دیگر به نام‌های «رهایی گروگان» و گروهان «عملیات روانی» نیز به ساختار تیپ ۲۳ اضافه شد.
یک کلاه سبز باید بتواند در همه مناطق جغرافیایی مأموریتش را به خوبی اجرا کند و تنها نیروهایی که با موفقیت این آموزش‌ها را پشت سر بگذارند، می‌توانند در دوره‌های هوابردی شرکت کنند. تخریب، اطلاعات و عملیات، بهداری، مخابرات و سلاح‌های انفرادی و جمعی 5 مهارتی هستند که در دوره‌های هوابردی به نیروها آموزش داده می‌شود. با توجه به این آموزش‌ها، کلاه سبزها توانایی انجام هر نوع مأموریت در داخل و خارج از مرزهای کشور را دارند. کارکنان آموزش دیده این یگان قادرند انواع عملیات‌های آزادسازی اسرا و گروگان‌ها از دست دشمن را در تمام شرایط محیطی و آب و هوایی به اجرا بگذارند.
مقر اصلی این تیپ در پادگان نظامی باغشاه (پادگان حر) قرار داشت
پس از پیروزی انقلاب اسلامی، تصمیم فرماندهان ارتش بر حفظ این نیرو و محول کردن مأموریت‌های خاص و ویژه به آن بود. بنابراین در درگیری‌های خوزستان، سیستان و بلوچستان و کردستان که در اویل انقلاب ایران بسیار شایع بود، به طور فراگیر از این نیرو استفاده شد. پس از افشای طرح کودتای نوژه که بر طبق اعترافات عاملین آن قرار بود تعداد قابل توجهی از نیروهای این تیپ که از سرسپردگان رژیم شاهنشاهی نیز در تهران وارد عمل شده و کنترل نقاط حساس را در اختیار بگیرند، حسن روحانی، نماینده وقت مجلس شورای اسلامی، در جلسه مورخ ۲۳ تیر ۱۳۵۹ درخواست انحلال این نیرو را مطرح می‌کند که این امر با مخالفت مصطفی چمران، وزیر دفاع وقت مواجه شد. گفتنی است نیروهای سرسپرده این تیپ به سرعت توسط نیروهای انقلاب شناسایی و تصفیه شدند.
بیشتر عملیات‌های کلاهسبزها محرمانه است
با شروع جنگ ایران و عراق نیاز به ارتقای اندازه این نیرو به لشکر احساس شد؛ بنابراین لشکر ۲۳ تکاور تشکیل و ماموریت‌های مختلفی توسط این لشکر در طول جنگ ایران و عراق انجام گرفت؛ از جمله حضور تیپ ۶۵ این لشکر در عملیات بیت‌المقدس و عملیات کربلای ۵. نیروهای نوهد در جنگ‌های چریکی و برون مرزی فعالیت داشتند٬ عملیات تیپ نوهد بیشتر در خاک عراق انجام می‌شد. امااین تیپ با حضور در نبرد‌های کلاسیک نیز توانایی خود را نشان داده است. تیپ 65 نوهد درگیری‌های بسیاری با منافقین و کومله در کردستان داشت٬ کردستان ناآرام بود ولی هیچوقت تصرف نشد؛ تیپ نوهد در کردستان و جنوب با همکاری شهید مصطفی چمران عملیات های بسیاری انجام دادند.
کلاهسبزها وارد می‌شوند
پس از پایان جنگ، نیاز به حضور یک نیروی ویژه در کشور ایران احساس شد، بنابراین با دستور فرمانده کل قوا در سال ۱۳۷۰، تیپ ۶۵ (سومین تیپ از لشکر تکاور مشتمل به ۳ گردان ۷۴۵، ۷۴۸ و ۱۵۴) از لشکر ۲۳ جدا شده و به صورت مستقل درآمد. پس از جدایی، عنوان «تیپ ۶۵ نیروهای ویژه هوابرد» برای آن انتخاب شد و از سال ۱۳۷۱ فعالیت تخصصی خود را آغاز کرد. در همان زمان رنگ رسمی لباس سربازان سبز انتخاب شد که موجب شد این نیروها در ارتش ایران «کلاه سبزها» لقب بگیرند. لازم به ذکر است که بیشتر عملیات‌های کلاه سبزها محرمانه است.
مانور تهران
سرلشکر امیر سپهبد صیاد شیرازی با توجه به ماموریت‌های حساس نیروهای ویژه و عمدتاً برون مرزی تیپ ۶۵، پیشنهاد برگزاری یک مانور شهری را مطرح کردند تا هم نتیجه آموزش‌های جدید این تیپ مشخص شود و هم توانایی نیرو مخصوص‌های این تیپ که پس از پایان جنگ در هیچ رزمایشی شرکت نکرده بود، محک زده شود. لذا در سال ۷۱، بنا بر تدابیر خود شهید صیاد شیرازی چند نقطه در شهر تهران به عنوان اهداف این مانور تعیین شد و نیرو مخصوص‌های این تیپ موظف شدند تا بدون در اختیار داشتن هرگونه سلاحی اهداف از پیش تعیین شده در تهران را در زمان مشخصی تسخیر کنند.
اهداف در نظر گرفته شده همچون برخی کلانتری‌ها، پاسگاه‌ها، تعدای از ادارات، بعضی از پادگان‌ها و حتی سازمان رادیو و تلویزیون آن زمان، که جزو اهداف از پیش تعیین شده بودند به گونه‌ای انتخاب شده بودند که هم از حساسیت بالایی برخوردار بودند و هم در مواردی ورود به آنها غیر ممکن به نظر می‌رسید؛ این در حالی بود که در این مانور نیروهای شهری موظف شده بودند که از این محل‌ها در برابر هر نیروی متخاصمی، در طول برگزاری مانور به شدت محافظت کنند که خوشبختانه نیرو مخصوص‌های تیپ ۶۵ نوهد موفق شدند اهداف از پیش تعیین شده را در مدت زمانی کمتر از زمان تعیین شده به تسخیر خود درآورند.
یکی از نقاط قوت نیرو مخصوص‌های تیپ ۶۵ در این مانور آموزش ویژه‌ای بود که به همت شهید صیاد شیرازی و دیگر فرماندهان این تیپ، برای آنها طراحی شده بود و این نیروهای مخصوص برای هرگونه نفوذ از بین بردن و تسخیر اهداف خود در عملیات‌های برون مرزی، از آن بهره‌مند بودند؛ آموزش‌هایی که طی آن نیروهای مخصوص این تیپ با لباس بومی هر منطقه و با لهجه و زبان خاص آن در پوششی از نیروهای محلی به اهداف مورد و نفوذ کنند.
آموزش به نیرو های مسلح
غلام خلیلی به همراه تعدادی دیگر از نیرو مخصوص‌های زبده نوهد، دوره‌های اصلی و اولیه نیروی مخصوص را برای تعدادی از نیروهای مستعد برگزار کرد و آموزش‌های لازم را در پادگان حر که مقر سابق لشکر 23 نوهد بود، به آنها انتقال داد. به دلیل گروگان‌گیری‌ها در شهر تیپ نوهد به شکل گیری واحد رهایی گروگان در نیروی انتظامی آموزش و کمک بسیاری انجام داد تا در سال ۷۴ نوپو به شکل منسجم‌تری درآمد که کمیته بازنشستگان تیپ ۶۵ نوهد نیز در آموزش این نیروها، کمک بسیاری در ابتدای امر داشتند.
آمادگی خاص و به صورت صد در صد این نیروها نیازمند این است که آنها هم از نظر فیزیکی و هم از نظر اعتقادی در شرایط ایده‌آل باشند. یعنی از نظر فکری و ذهنی نیز باید بتوانند عملیات‌های دشوار را به اجرا درآورند.
البته نکته قابل توجه این است که نیروهای تیپ 65 نوهد، با غالب سلاح‌ها آشنایی داشته و امکان شلیک با آنها را در اختیار دارند. آموزش شلیک و بکارگیری وینچستر، سلاح‌های تک تیرانداز، انواع کلت‌ها و مسلسل‌ها، انواع تیربارها، آر پی جی و دیگر دوش پرتاب‌ها، انواع سلاح‌های خودکار و نیمه خودکار و . . . از جمله آموزش‌هایی است که یگان‌های تیپ 65 دیده و کاملا با استفاده از این سلاح‌ها آشنا هستند.
از آن رو که کارکنان این تیپ تحت شرایط خاص آموزشی و آمادگی قرار می‌گیرند و از آموزش‌های اعتقادی هم بهره‌مند هستند، به همین دلیل همیشه در شرایط آمادگی صد در صد به سر می‌برند تا در طول 24 ساعت شبانه روز و در تمام ایام سال به محض ابلاغ دستور، خودشان را به محل انجام ماموریت برسانند و با توجه به مهارت‌ها و تخصص‌هایی که دارند، ماموریت خود را به نحو احسن به پایان برسانند.
این نیروها با وجود آنکه دارای تجهیزات خاصی هستند اما به دلیل دست یافتن به اوج آمادگی، در هر شرایطی می‌توانند خود را در کوتاه‌ترین زمان ممکن به محل ماموریت برسانند که این قابلیت‌ها را فقط "یگان‌های واکنش سریع"، در سطح نیروهای مسلح دارند.
اعزام به خلیج عدن
در دی ماه سال 93 بود که سرلشکر صالحی فرمانده کل ارتش جمهوری اسلامی ایران برخی از کماندوهای تیپ نوهد را به خلیج عدن اعزام کرد تا در عملیات‌های نیروی دریایی و حفاظت از کشتی‌های تجاری ایران حضور مستقیم داشته باشند. بیش از 5 سال است که ناوگروههای دریایی ارتش در راستای حراست از منافع جمهوری اسلامی در آبهای دوردست، به این مناطق خصوصا دریای سرخ و خلیج عدن اعزام می‌شوند. تاکنون 32 ناوگروه به این ماموریت‌ها اعزام شده و توانسته‌اند در 160 درگیری با دزدان دریایی، کشتی‌های ایرانی و خارجی را از چنگ آنها نجات دهند. غالب این درگیری‌ها توسط تفنگداران دریایی ارتش انجام شده است.
ناوگروههای 32گانه ارتش تاکنون بیش از 2هزار کشتی تجاری و نفتکش ایرانی و خارجی را در آبهای بین‌المللی اسکورت کرده‌اند.
رهایی گروگان
با افزایش گروگان‌گیری‌ها در جهان نیاز به تشکیل تیم رهایی گروگان در نیروهای مسلح احساس شد. در ایران نیز ابتدا این ماموریت به ارتش و تیپ۶۵ نیروی ویژه هوابرد واگذار شد. دوره رهایی گروگان ۱۸ ماه طول می‌کشد. بعد از اتمام تمامی دوره ها در تیپ ۶۵ فرد با آموزش دوره رهایی گروگان عضو یک واحد از تیم رهایی گروگان درمی‌آید.
