یدالله رحمتعلی: لاله‌های واژگون گل‌های وحشی هستند که در مناطق سنگلاخی با آب و هوای خنک در فصل بهار می‌رویند اما دست دخالت عامل انسانی این گل‌ها را از زادگاه رویششان دور می‌کند غافل از آن که این گل تنها در این مناطق است که شکوفا می‌شود و رشد می‌کند.
گل «اشک مریم» یا لاله واژگون از جمله ذخایر ارزشمند طبیعی کشورمان است که به عنوان یک اثر طبیعی ملی از سال ۷۵ به مجموعه میراث طبیعی تحت مدیریت منابع طبیعی و سازمان حفاظت از محیط زیست پیوست.
اشک مریم که در فصل بهار و ماه‌های فروردین و اردیبهشت می‌روید بین ۱۰۰ تا ۱۲۰ سانتیمتر از سطح زمین قد می‌کشد. این گل برای اولین بار در سال ۱۵۷۶ میلادی به وسیله جهانگردان طبیعت دوست اروپایی از منطقه زاگرس به اتریش و دیگر نقاط اروپا انتقال داده شد.
این گونه گیاهی استقامت زیادی در برابر سرما و سازگاری ویژه‌ای با دامنه‌های سنگلاخی و صخره‌ای دارد و چنانچه زیستگاه این گل به وسیله انسان‌ها و دام‌ها تخریب نشود، توانایی پوشاندن عرصه‌های وسیعی از طبیعت را با رویش هزاران شاخه زیبا دارد.
این گونه گیاهی، چهارمین اثر طبیعی ملی ایران است و در برخی استان‌های کشور از جمله مناطقی از استان مرکزی همچون خمین، اراک و آشتیان می‌روید که متاسفانه این روزها به دلیل چرای احشام، تخریب زیستگاه برای ایجاد اراضی کشاورزی، برداشت مستقیم این گیاه برای عرضه به بازار گل و عوامل دیگر، در خطر انقراض قرار گرفته است.
ضرورت انجام طرح‌های مطالعاتی برای تکثیر لاله واژگون و جلوگیری از انقراض آن
یک کارشناس محیط زیست اظهار داشت: مهمترین عامل در خطر انقراض قرار گرفتن گل عرصه‌های رویش گل لاله واژگون در استان مرکزی، دخالت انسان در این عرصه‌ها و سودجویی است.
محمد سلیمانی افزود: به دلیل زیبایی خاص و شمایل منحصر به فردی که این گل دارد معمولاً بخشی از عرصه‌های رویش این گل مورد تهاجم عامل انسانی قرار گرفته و از بین می‌رود و کسانی که به این کار اقدام می‌کنند باید بدانند که عرصه رویش این گل دشت‌ها و مناطق صخره‌ای هستند و در فضاهای دیگر همچون باغچه رشد نمی‌کند.
وی بیان داشت: برخی دیگر از افراد نیز که با قصد کسب درآمد و فروش این گل اقدام به چیدن آن می‌کنند نیز هر ساله بخش زیادی از عرصه‌های رویش این گل را نابود می‌کنند و این سرمایه پرارزش طبیعی استان مرکزی را در معرض خطر انقراض قرار می‌دهند.
این کارشناس محیط زیست تاکید کرد: عدم مراقبت از عرصه‌های رویش این گیاه و چرای دام در این مناطق نیز عامل تاثیرگذار دیگر در ایجاد خطر نابودی دشت‌های میزبان گل اشک مریم است.
سلیمانی گفت: گل «اشک مریم» یا لاله واژگون به عنوان یک اثر طبیعی ملی در کشور به ثبت رسیده که نشان از اهمیت و منحصر به فردی این ذخیره طبیعی دارد و به همین دلیل سازمان‌های متولی محیط زیست و منابع طبیعی باید برای حفظ عرصه‌های رویش این گل کمیاب که بیشتر در دامنه‌های زاگرس و طی مدتی کوتاه در فصل بهار رشد می‌کند طرح‌هایی اجرا کرده و برنامه ریزی کنند تا این گیاه از خطر انقراض مصون بماند.
وی تاکید کرد: باید در زمینه حفظ و تکثیر این گیاه کمیاب، مطالعات کارشناسی انجام شده تا زمینه پرورش این گل در گلخانه‌ها نیز فراهم شود چراکه گل‌های لاله واژگون قابلیت تکثیر از طریق کشت گلخانه‌ای را دارند و این حرکت خوب و تاثیرگذاری است چراکه از انقراض این گونه کمیاب گیاهی جلوگیری می‌شود.
خطر انقراض در کمین گل لاله واژگون در استان مرکزی
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان مرکزی اظهار داشت: لاله‌های واژگون به عنوان شاه گل عرصه‌های طبیعی این استان در معرض خطر انقراض قرار دارند.
یوسف یوسفی گفت: متاسفانه در سال‌های اخیر به دلیل دخالت انسان، عرصه‌های محل رویش گل لاله واژگون در استان مرکزی به شدت مورد تهدید قرار گرفته و کاهش یافته است.
وی افزود: در فصل بهار برخی افراد سودجو یا طبیعت گردها این گل زیبا و کمیاب را می‌چینند تا با فروش گل‌ها یا کاشت در باغچه منزل از آن استفاده کنند.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان مرکزی گفت: برای پیشگیری از خطر انقراض گل لاله واژگون طی چند سال اخیر طرح‌های مدیریت چرای دام، حفاظت از منابع طبیعی و مرتع داری و قرق در عرصه‌های رویش این گیاه در حال اجرا است.
یوسفی مهمترین ابزار پیشگیری از خطر انقراض این گیاه زینتی و سرمایه طبیعی را ارتقای فرهنگ روستاییان و طبیعت گردان بیان داشت و گفت: هر جا که لاله واژگون رشد و تکثیر پیدا کرده است نشان از فرهنگ بالای ساکنان ان منطقه دارد.
وی ادامه داد: لاله‌های واژگون که در زبان محلی «اشک مریم» نامیده می‌شود در مناطق سنگلاخی می‌روید و در اواخرفروردین ماه به گل می‌نشیند و تا اواخر اردیبهشت ماه گل‌های خود را حفظ می‌کند.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان مرکزی مهمترین مناطق رویش گل لاله واژگون را در شهرستان‌های اراک، خمین، تفرش، ساوه و آشتیان اعلام کرد.
یوسفی با بیان اینکه منابع طبیعی نقش اساسی در توسعه پایدار هر کشور دارد اظهار داشت: برهمین اساس جلوگیری از تخریب جنگل و مراتع و برنامه ریزی برای بهره برداری صحیح و اصولی از این منابع خدادادی یکی از مهمترین دغدغه‌های منابع طبیعی و آبخیزداری استان مرکزی است.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان مرکزی با اشاره به اینکه منابع پایه از قبیل آب، خاک، پوشش گیاهی بیش از ظرفیت در حال بهره برداری هستند افزود: تلاش برای احیای توسعه و بهره برداری صحیح از این منابع در منطقه خشک و نیمه خشک استان مرکزی از حساسیت بیشتری برخوردار است.
یوسفی با تاکید بر اینکه برای شناخت هر چه بیشتر از اهمیت منابع طبیعی در جامعه باید فعالیت‌های فرهنگی صورت گیرد افزود: با توجه به جایگاه و نقش منابع طبیعی در موضوعات مختلف، باید از روش‌های متنوع فرهنگ سازی، ترویج، تبلیغات و اطلاع رسانی برای ارتقای سطح آگاهی، دانش و بینش جامعه در مورد منابع طبیعی بهره گرفت.
وی ادامه داد: در کنار فرهنگ سازی اختصاص اعتبارات کافی، امکانات و توجه به تقویت نیروهای انسانی در این حوزه برای معرفی و شناخت منابع طبیعی ضرورت دارد.
با آغاز فصل بهار، رویش و خنده گل «اشک مریم» نیز در دامان طبیعت آغاز می‌شود اما چیدن و جدا کردن این گل از زیستگاه و محل رویش طبیعی آن و نابودی عرصه‌های رویش این گل در اثر عواملی چون سودجویی، تغییر کاربری و چرای دام، خنده این گل‌ها را تبدیل به اشک می‌کند، اشک‌هایی که در بازار گل از شاخه‌های پژمرده و سربه زیر افکنده این گل‌ها سرازیر است و به نظر می‌رسد اجرای طرح‌های حفاظت مناطق رویش این گل و فرهنگ سازی صیانت از ذخایر طبیعی، مهمترین اقدام در این زمینه باشد.
