مختصات زمانی مشخصی که طی آن بنگاه‌های اقتصادی بزرگ و کوچک در کشورمان به عنوان«مبدا تجاری سالانه» تلاش می‌کنند تا از دریای خریدهای نوروزی، سهم بیشتری برای رونق کسب و کار خود فراهم کنند. امسال با پایان گرفتن دامنه تحریم‌های اقتصادی و ظهور برجام، مردم و رسانه‌های گروهی پیگیر تحولات احتمالی کوتاه‌مدتی هستند که بعد از توافق هسته‌یی با غرب در بازار پول و سرمایه ایرانیان به وقوع می‌پیوندد.
در این میانه؛ جامعه‌شناسان و صاحب‌نظران اقتصادی معتقدند اقتصاد ایران با نوروز و سنت‌های وابسته به آن ارتباط انکارناپذیری دارد اما با وجود این نزدیکی، آثار تقابل این دو به طور جدی مطالعه نشده و نه تنها فرصت‌های بهره‌گیری از «مزیت‌های خریدهای نوروزی» در اقتصاد کشور همواره از دست رفته بلکه به دلیل محدودیت شناخت اقتصاد نوروز و ابعاد و زوایای پیچیده آن در اقتصاد کشور این مراسم سنتی و آیینی ناخواسته با برهم زدن تعادل برنامه‌ریزی‌های اقتصادی در کشور هزینه‌های هنگفتی به بخش‌های اقتصاد خرد و کلان آن تحمیل می‌کند که ضرورت بررسی موشکافانه آن در رسانه‌های گروهی مشاهده می‌شود. روز گذشته مدیرعامل سازمان تعاون روستایی ایران از آرامش و پویایی در بازارهای محصولات کشاورزی و میوه شب عید خبر می‌دهد و از دولتمردان می‌خواهد تا دخالتی در فرآیند بازارهای نوروزی نداشته باشند و نقش خود را در شمایل ناظر و سیاست‌گذار کلان حفظ کنند. با این مقدمات در جریان این گزارش آخرین اخبار مربوط به خریدهای نوروزی را در کنار هم قرار می‌دهیم تا از دل این پازل، طرح نهایی بازارهای نوروزی سال94 نمایان شود.
سهم کم فروشگاه‌های زنجیره‌ای و مراکز عرضه مستقیم
یکی از مهم‌ترین موضوعاتی که در لیست خریدهای شب عید ایرانیان قرار می‌گیرد؛ میوه شب عید است که در کنار سایر محصولات کشاورزی یکی از اقطاب نیازمندی‌های ایران در هفته‌های منتهی به پایان سال را تشکیل می‌دهند. روز گذشته مدیرعامل سازمان مرکزی تعاون روستایی ایران درباره تامین میوه شب عید گفت: «امسال سال پرمحصولی محسوب می‌شود و شرایط قیمتی در بازار نشان می‌دهد که نسبت به سال‌های گذشته کاهش قیمت را خواهیم داشت.» حسین صفایی در حاشیه بهره‌برداری از مجموعه عرضه محصولات کشاورزی در شیراز با بیان اینکه افزایش تولید محصولات کشاورزی در چرخه عرضه و تقاضا موجب تنظیم بازار می‌شود، تاکید می‌کند: «فکر می‌کنیم نیاز به مداخله دولت نیست و به طور کلی در بحث مواد غذایی و میوه شرایط تنظیم شده است.» به گفته این مقام نظام توزیع در کشور دچار مشکلاتی است و یکی از این مشکلات سهم کم فروشگاه‌های زنجیره‌یی و مراکز عرضه مستقیم است. به همین دلیل توسعه فروشگاه‌های زنجیره‌یی و مراکز عرضه مستقیم مواد غذایی با همکاری تعاونی‌ها و اتحادیه‌های روستایی و کشاورزی یک اولویت است.
صفایی با بیان اینکه ایران در صادرات برخی محصولات کشاورزی به خصوص محصولات باغی و سبزی و صیفی مزیت‌هایی دارد، گفت: «تعاون روستایی تشکل‌های کشاورزی را به لحاظ سرمایه در گردش پشتیبانی می‌کنیم تا امکان عرضه محصولات تولیدی را در بازارهای هدف خصوصا کشورهای پیرامونی ایران داشته باشند.»
بازار نوروزی موبایل و کامپیوتر تحت تاثیر برجام
یکی دیگر از بازارهای تاثیرگذاری که طی چند سال اخیر در جریان خریدهای شب عید، جای محکمی را برای خود باز کرده، بازار موبایل و کامپیوتر است. این بازار در ایام پس از تحریم‌های اقتصادی تحولات جالب توجهی را تجربه می‌کند که امتداد آن، بازارهای نوروزی را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهد. افشار فروتن، رییس انجمن فروشندگان سیم کارت، گوشی تلفن همراه و تجهیزات جانبی درباره تاثیر برداشته شدن تحریم‌ها در بازار موبایل کشور اظهار می‌کند: «به دنبال لغو تحریم‌ها امکان ارتباط مستقیم و فعالیت نمایندگی برندهای مختلف در کشور ایجاد شده که این موضوع می‌تواند در بحث رونق بازار گوشی تاثیرات خاص خود را به دنبال داشته باشد که طبیعتا بازار سیم‌کارت هم از این مساله تاثیری گرفته و دستخوش تغییر می‌شود.»
فروتن در عین حال به تعرفه واردات تلفن همراه اشاره کرد و گفت: «البته پس از ورود نمایندگی‌های مختلف به کشور لازم است، تعرفه واردات گوشی تلفن همراه هم مورد توجه جدی قرار گیرد چراکه این مساله امری اجتناب‌ناپذیر است.» رییس انجمن فروشندگان سیم‌کارت، گوشی تلفن همراه و تجهیزات جانبی در پایان درباره تاثیری که ممکن است لغو تحریم‌ها بر قیمت گوشی‌های تلفن همراه برجای بگذارد، می‌گوید: «با وجود آنکه درحال حاضر فعالیت غیرقانونی برای واردات گوشی بسیار زیاد است، فعالان این بازار به دلیل رکودی که در بازار وجود دارد حتی پس از افزایش نرخ ارز قیمت گوشی‌های خود را افزایش نداده و تلاش کردند شرایط بازار را بهبود بخشند. حال هم پس از برداشتن تحریم‌ها در صورتی که نرخ ارز کاهش پیدا کند ممکن است قیمت گوشی‌های تلفن همراه نیز متناسب با آن کاهشی را به دنبال داشته باشد.»
پیش‌بینی وضعیت بازار خودرو در شب عید امسال
اما تحلیل اقتصادی نوروز بدون توجه به تبعات فرهنگی و اجتماعی این پدیده کهنسال امکان‌پذیر به نظر نمی‌رسد. برخی از اهالی اقتصاد ایران معتقدند که تعطیلات طولانی‌مدت نوروز بلافاصله پس از پایان گرفتن عطش خرید نوروزی مردم، نوعی عدم تعادل را در سرشت اقتصادی نوروز ایجاد کرده که وقوع این موضوع بیشتر دلایل اجتماعی و فرهنگی دارد. بازار خودرو نیز ازجمله حوزه‌هایی است که در هفته‌های منتهی به نوروز با استقبال قابل توجه مشتری مواجه می‌شود. دولت امسال برای تزریق روحیه تازه به خودروسازان مهم‌ترین بسته خروج از رکودش را به حمایت از خودروسازان اختصاص داد و در اثر این تحرک دولت بیش از 100هزار خودرو در انبار خودروسازان در لیست فروش قرار گرفتند.
مدیرعامل سابق ایران خودرو با اشاره به اینکه هنوز در وضعیت معیشت مردم اتفاقی رخ نداده، پیش‌بینی کرد که بازار خودرو در شب عید امسال بی‌رونق بماند. داود میرخانی‌رشتی با بیان اینکه کاهش سطح درآمد مردم سبب شده تا بازار خودروهای صفر کیلومتر از رونق بیفتد، گفت: «از سال گذشته براساس پژوهشی که دو خودروساز بزرگ کشور انجام دادند به مسوولان اعلام شد که در سال 94 بازار خودرو ایران کششی بیش از 800هزار دستگاه در سال را ندارد اما وزیر صنعت این استدلال را نپذیرفت و گفت چون بخشی از رشد اقتصادی به تولید خودرو وابسته است بنابراین باید یک میلیون و400هزار دستگاه خودرو به تولید برسد.»
میرخانی‌رشتی افزود:«اصرار به تولید بیشتر عکس عمل کرد و سبب شد تا خودروسازان نتوانند خود را با تقاضا هماهنگ کنند از این رو به نظر می‌رسد با توجه به کاهش تقاضای موجود، تولید خودرو نیز به این موازات کاهش یابد.» این فعال اقتصادی پیش‌بینی می‌کند که در نوروز و سال آینده میزان تقاضای پایین نیز کاهش خواهد یافت و از همین حالا به خودروسازان توصیه می‌کنیم که به فکر تیراژ تولید بالا نباشند چون بازار کمتر از 800هزار دستگاه تقاضا خواهد داشت.
نشانه‌هایی که از تحرکات اقتصادی بازارهای نوروزی وجود دارد، نشان می‌دهد که نوروز به عنوان یک پدیده فراگیر اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و... می‌تواند به عنوان یک ظرفیت بالقوه در توسعه کسب و کار کوچک و خانگی به کار گرفته شود. فعالان بخش خصوصی از دولتمردان اعتدالی می‌خواهند که نقش اجرایی در اقتصاد را به بخش خصوصی بسپارند و کاراکتر خود را در نقش یک ناظر تقلیل دهند تا بازارهای ایران جهت خود را در رقابت مشخص کنند.
