سرطان پوست آنقدر در ایران شایع است که رتبه اول را میان مردان مبتلا به سرطان از آن خود کرده میان زنان ایرانی مبتلا به سرطان هم، بعد از سرطان سینه در جایگاه دوم شیوع قرار دارد. با دکتر مریم طباطبایی، متخصص پوست درباره این سرطان صحبت کردیم و راه‌های پیشگیری و هشدارهای مربوط به آن را پرسیدیم.
آقا و خانم! شما در خطر هستید
بالا بودن آمار ابتلا به سرطان پوست در کشور، به موقعیت جغرافیایی ایران برمی‌گردد که تابش نور خورشید و پرتوگیری در کشور زیاد است. حتی اگر به دلیل نور خورشید، به سرطان پوست مبتلا نشویم باز احتمال ابتلا به پیرپوستی و آب مروارید زیاد است. شاید جالب باشد که بدانید در محافل چشم پزشکی دنیا گفته می‌شود ایران روی مدار کاتاراکت یا همان آب مروارید قرار دارد که یکی از اصلی‌ترین دلایل آن، پرتوهای فرابنفش است.
زندگی در سرزمین نورگیر و پر آفتاب ما، خودبه‌خود احتمال ابتلا به سرطان پوست را بالا می‌برد اما عواملی هستند که باعث می‌شوند بیشتر در معرض ابتلا به این سرطان قرار بگیریم. این عوامل عبارتند از: روشن بودن رنگ چشم و رنگ پوست، زندگی در ارتفاعات، تغذیه نامناسب، زمینه خانوادگی سرطان، داشتن سابقه پرتو درمانی و برنزه‌کردن پوست و از همه مهم‌تر، مراقبت نکردن از پوست. شاید جالب باشد که بدانید مهاجرت از مناطق کم نور به مناطق پرنور هم می‌تواند خطر ابتلا به سرطان را در شما افزایش دهد؛ چرا که پوست آمادگی سازگاری با شرایط پر نور را ندارد و درصورتی که در معرض نور زیاد قرار گیرد، احتمال سرطانی شدن سلول‌هایش چندین برابر می‌شود.
ضدآفتاب را دست‌کم نگیرید
بخش بزرگی از خطر ابتلا به سرطان پوست با یک قدم ساده از بین می‌رود: استفاده از ضدآفتاب. ضدآفتاب مانع از نفوذ پرتوهای مضر به پوست شما و تخریب سلول‌هایتان می‌شود؛
به شرطی که رقم SPF ضد‌آفتابتان حداقل 15باشد. اقدامات دیگری مثل استفاده از کلاه لبه پهن، استفاده از عینک آفتابی، پوشیدن لباس آستین بلند و اجتناب از رفت‌وآمد در ساعاتی که آفتاب تند وجود دارد (10صبح تا 4بعد از ظهر) می‌تواند در پیشگیری از سرطان پوست مؤثر باشد.
کجای بدن دنبال نشانه‌ها باشیم؟
مهم‌ترین اصل در درمان سرطان پوست، مراجعه به‌موقع به پزشک است. قبل از آن، شما باید به خوبی ویژگی‌های خال‌ها و لکه‌های پوست‌تان را بشناسید و تغییرات آنها را زیرنظر داشته باشید. بیشتر مواقع، ضایعات پوستی در نواحی پشت گردن، پشت تنه، پایین ران و ساق پا ایجاد می‌شود. اما نباید بررسی پوست‌تان را به همین نقاط محدود کنید.
نواحی پنهان مثل لای انگشت‌ها، کشاله ران، پشت زانو و... را هم چک کنید. اگر عوامل خطرزای بیماری را دارید یا سابقه این سرطان در خانواده‌تان وجود داشته، می‌توانید از خال‌هایتان عکس بگیرید و تغییرات آنها را دنبال کنید تا چیزی از چشمتان دور نماند.
این نشانه‌ها را جدی بگیرید
سرطان پوست معمولا خوش‌خیم و بسیار درمان‌پذیر است. پزشک با جدا کردن بخش آسیب دیده از پوست مانع از رشد و توسعه بیماری می‌شود اما مراجعه زودهنگام به پزشک اهمیت زیادی در درمان سرطان پوست دارد. باید مراقب باشید و هرگونه تغییری که در پوست شما ایجاد شد، با پزشک در میان بگذارید. تغییر رنگ پوست، ایجاد لک جدید روی پوست، تغییر اندازه خال‌های پوستی یا ترمیم نشدن زخم نشانه‌های خوبی نیستند.
اما مهم‌ترین علامت هشدار سرطان پوست، خال‌ها هستند. خال‌هایتان را دقیق بررسی کنید و تغییرات یا ویژگی‌های آنها را زیرنظر داشته باشید. نامتقارن بودن خال‌ها یک نشانه جدی است. به‌طور طبیعی، خال‌های ما متقارن هستند.
اگر یک خط فرضی را در وسط خال درنظر بگیرید و 2نیمه را با هم مقایسه کنید، باید هر دو طرف شبیه به هم باشند. اگر این دو نیمه به یکدیگر شباهت نداشتند ممکن است این خال، یک خال سرطانی باشد. اگر حاشیه خال ناصافی و ناهمواری داشت یا محو شده بود یا شکل نامنظم داشت باید درباره سلامتی خال نگران شوید.
خال‌هایی که رنگ یکنواخت ندارند، مثلا بخشی از آنها قهوه‌ای و بخشی دیگر سیاه یا قرمز است، می‌توانند نشانه‌ای از بیماری باشند. خال‌های بزرگ‌تر از ته مداد هم مشکوک هستند. به‌طور کلی، خال‌های خوش‌خیم کوچک‌تر از 6میلی‌متر هستند.
تغذیه برای پیشگیری از سرطان پوست
اگرچه سرطان پوست یکی از رایج‌ترین سرطان‌هاست اما محققان راه‌های زیادی را برای پیشگیری از این بیماری پیشنهاد می‌کنند؛ از خوردن آسپرین گرفته تا فیبر و کافئین و آنتی اکسیدان.
امگا3: محققان دانشگاه منچستر با بررسی اثر روغن ماهی روی سیستم دفاعی پوست 79 فرد سالم متوجه شدند که مصرف امگا 3 موجود در روغن ماهی می‌تواند از سرطان پوست پیشگیری کند. در واقع، نتایج نشان داد نقص سیستم ایمنی در افرادی که از این مکمل استفاده کردند تا 50درصد کمتر از افرادی بود که از این مکمل استفاده نکردند.
کافئین: مصرف کافئین می‌تواند بدن را در مقابل سرطان پوست ایمن کند. محققان دانشگاه سیاتل در تحقیقی رابطه میان استفاده از کافئین و کاهش ابتلا به برخی انواع سرطان پوست را بررسی کرده و دریافتند که کافئین، سلول‌های تخریب‌شده پوست را در بر می‌گیرد و مانع از پیشروی تومورهای سرطانی می‌شود.
در واقع، وقتی سلول‌های پوست در معرض تابش فرابنفش قرار می‌گیرد، تغییراتی در دی‌ان‌ای آنها به‌وجود می‌آید که احتمال بروز سرطان را بالا می‌برد. کافئین این آسیب‌ها را برطرف می‌کند و مانع ایجاد سلول سرطانی می‌شود. بنابراین توصیه می‌شود چای، قهوه و شکلات تلخ را در برنامه روزانه خود جای دهید.
فیبر: تا جایی که می‌توانید غذاهای حاوی فیبر مصرف کنید. فیبرها باعث می‌شوند که روده‌ها با سرعت بیشتری توکسین‌های سرطان‌زا را دفع کنند. بیشترین میزان فیبر در میوه و سبزیجات تازه، غلات کامل و سبوس‌دار وجود دارد.
آنتی اکسیدان: اگر زیاد در معرض آفتاب هستید، آنتی‌اکسیدان بیشتری را در برنامه غذایی خود جای دهید. آنتی‌اکسیدان‌ها بیشتر در میوه‌ها وجود دارند و کلم بروکلی، انگور، انار، فلفل دلمه و گوجه فرنگی منابع غنی این ماده هستند.
آسپرین: از مزایای آسپرین در جلوگیری از ابتلا به فشار خون و بیماری‌های قلبی و عروقی شنیده‌اید. اما جالب است بدانید که نتایج پژوهشی که در دانشگاه استنفورد آمریکا انجام شده، نشان می‌دهد که اثرات ضدالتهابی آسپرین می‌تواند خطر بروز سرطان پوست را در زنان کاهش دهد.
محققان 59 هزار زن را در مدت 12سال مورد بررسی قرار دادند و دریافتند زنانی که در این مدت، آسپرین مصرف می‌کردند در مقایسه با دیگران، 21درصد خطر کمتری برای ابتلا به سرطان پوست داشتند. علاوه بر این، هرچه طول مدت مصرف آسپرین افزایش پیدا می‌کرد، خطر ابتلا به این سرطان هم کمتر می‌شد.
