فرشید مصدقی پژوهشگر باستان شناسی تهران درباره کاوشهای باستان‌شناسی در تپه چشمه علی گفت: تپه باستانی ، چشمه و بارو مجموعه چشمه علی را تشکیل داده اند که یکی از قدیمی ترین استقرار های انسان پیش از تاریخ در شمال مرکز فلات ایران است.

وی با اشاره به وجود نقش برجسته قاجاری که از زمان فتحعلی شاه بر روی این بارو بر جا مانده است خاطر نشان کرد که این نقش برجسته جدید ترین اثر تاریخی این مجموعه به حساب می آید .

به گفته این باستان شناس ، آثار کشف شده از این محوطه باستانی که مربوط به هزاره پنجم است در موزه ملی ایران نگهداری می شود.

وی با بیان اینکه این محوطه تاریخی با محوطه های سیلک و ازبکی هم زمان است گفت :کنگره های بارو شبیه به ارگ بم است و از زمانیکه مشاهده شدند به همین شکل و کمی شبیه بارو های سلجوقی بوده اند.

به گفته این باستان شناس، با توجه به آثار به دست آمده، دوره های پیش از تاریخ ، اسلامی (سلجوقی و آل بویه) و  پارت در مجموعه چشمه علی استقرار داشته اند .

وی با اشاره به آجر های بیرون زده از تپه چشمه علی این آجر ها را متعلق به قبرهایی از دوره اسلامی دانست .

مصدقی با بیان اینکه این محوطه حریم مصوب شده دارد ،افزود: عواملی همچون وجود آثار طبیعی ، محوطه باستانی ، تحولات تاریخی به وقوع پیوسته این نتیجه را می دهد که این مجموعه باید بصورت یک مجموعه فرهنگی تاریخی در نظر گرفته شده و برای آن حریم در نظر گرفته شود .

وی تصریح کرد: محوطه چشمه علی بارها مورد نقشه برداری قرار گرفته ، تعیین حریم و اصلاح شده اما آنچه باید برای حریم آن مد نظر قرار گیرد منظر طبیعی ، چشم اندازتاریخی و محیط اطراف آن است.

مصدقی با اشاره به ساخت و سازهای جدیدی که اطراف چشمه علی در سالهای اخیر صورت گرفته است تصریح کرد: این ساخت و سازها نشانه بی تفاوتی به مواردی است که در بالا به آنها اشاره کردم .

به گفته وی ، در صورتی که حریم جدیدی نیز در نظر گرفته شود تخریب خانه های اطراف  نیز باید با نظارت باستان شناسان باشد زیرا که خانه ها دامنه کوه را بریده اند.

مصدقی با اشاره به طرحی که از طرف وی سال 89 برای کاوش در چشمه علی ارایه شده است تصریح کرد :ریزش هایی که در اثر زمان اتفاق می افتد باعث از بین رفتن تدفین هایی می شود که در بدنه وجود دارد .

وی تأکید کرد :با اجرای این طرح نه تنها گمانه عمیقی ایجاد نمی شود بلکه می توانیم قسمت هایی را تراشیده و اسکلت های به جای مانده را که حاوی بخش زیادی اطلاعات از دوره سلجوقی هستند به دست آوریم .

به گفته مصدقی با اجرای این طرح کلوخ هایی که از بدنه تپه جدا شده و حاوی آثار فرهنگی با ارزشی هستند نیز از بین نمی روند .

وی با بیان اینکه هزینه حفاری در این قسمت تنها 50میلیون تومان برآورد شده است گفت :چشمه علی پتانسیل این را دارد که هر سال حفاری شده و به یک سایت موزه باستان شناسی تبدیل شود تا مردم نیز این امکان را بیابند که از مواهب تاریخی و باستانی و سایت زنده استفاده کنند .

به گفته مصدقی ایجاد فضای سبز حداقل کاری است که می تواند دست اندازی ها به این منطقه را کمتر کند  گر چه آبیاری فضای سبز نیز باعث خسارت های زیر سطحی می شود .

وی افزود: با فرهنگسازی و فعالیت میراث فرهنگی می توان اینجا را زنده نگه داشت .

به گفته این باستان شناس، هر خانه ای که تملک و تخریب می شود می تواند به ترانشه های باستان شناسی تبدیل و کاوش ها در آنجا از سر گرفته شوند اگر هم آثاری از آن بدست نیامد به فضای سبز تبدیل شود .

به گفته مصدقی تا قبل از دهه 30فعالیت باستان شناسی خاصی در چشمه علی انجام نگرفته است در سال 1909هیأتی فرانسوی در حین مطالعات خود در  دشت ری و ورامین اینجا را نقشه برداری کرده ولی کند و کاوی نمی کنند.

در سال های 1912و1925دمرگان در این محل  تحقیقاتی انجام می دهد که اطلاعات دقیقی از کم و کیف خاک برداری ها و اکتشافات اش  به جز یک گزارش که به زبان فرانسه به چاپ رسیده است چیزی در دست نیست .

تا اینکه از سال  1934 اشمیت امریکایی آلمانی تبار در اینجا به سه فصل کاوش می پردازد بعد از وی نیز فاضلی در این محل ترانشه لایه نگاری ایجاد کرده است .

مصیب رحیم زاده رییس اداره میراث فرهنگی شهر ری نیز گفت: بیشتر ساختمان های اطراف محوطه باستانی چشمه علی  در سال های 56و57ساخته شده اند.

وی با اشاره به اینکه در هر نقطه ای از شهر ری در عمق سه تا چهار متری ممکن است آثار تاریخی یافت شود تصریح کرد :در حریم مصوب شده ساخت زیر زمین منوط به انجام کاوش است و خارج از آن نیز اگر گود برداری صورت گیرد با نظارت میراث فرهنگی خواهد بود .

تپه چشمه علی بدون شک یکی از قدیمی ترین آثار باستانی شهر ری است .مکان این چشمه کوهی کم ارتفاع در انتهای غربی رشته کوه بی بی شهربانو است که از دامنه جنوبی آن چشمه پرآبی می جوشد .نام قدیم این چشمه به نام خانواده سورن بوده که از خاندان های مهم ایران و ری به حساب می آمده است .

چشمه علی سرمنشأء حیات یکی از کهن ترین تمدن های جهان و بنیاد شهر باستانی ری است .

ایجاد فضای سبز در روی سطح تپه با فواره هایی در مقابل نقش برجسته محوطه ساماندهی شده موقعیتی عالی را برای گردشگران به وجود آورده است .

این اثر در تاریخ 25/1/1313به شماره 202در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است .