عمر مجلس نهم رو به پایان است و داوطلبان نمایندگی در تکاپو برای راه یافتن به مجلس هستند؛ اما راه‌یابی به مجلس و نماینده مردم شدن به این سادگی‌ها نیست. در این رقابت انتخاباتی نامزدهای معروف و کمترشناخته‌شده در کنار هم باید به تبلیغات بپردازند تا بلکه بتوانند نظر مردم را جلب کنند و بر کرسی مجلس شورای اسلامی تکیه بزنند. اما روش‌های رای جمع کردن به چه شکل است و چقدر برای این نامزدها آب می‌خورد؟
هزینه تبلیغات حداقل ۷۰میلیون تومان
به طور کلی می‌توان گفت برای راه‌یابی به مجلس نامزدها باید هزینه‌هایی متقبل شوند؛ اما این هزینهها در افراد مختلف متفاوت است. یکی از خبرنگاران پارلمانی درباره این هزینه‌های تبلیغاتی می‌گوید: «در حالت کلی لازم است تمامی نامزدها تا میزانی برای ورود به مجلس، خرج کنند و حتی اگر فرد چهره شناخته‌شده‌ای هم باشد، این امر ضروری است؛ اما مسائلی روی میزان و روش تبلیغات تاثیرگزار هستند: مواردی مثل اینکه حوزه انتخابیه چند شهرستان دارد، کلان‌شهر محسوب می‌شود یا نه، لیستی وارد انتخابات می‌شود یا تک نامزدی و غیره. به نظر من هزینه‌های حداقلی انتخابات از ۷۰ تا ۱۰۰ میلیون شروع می‌شود و تا بی‌نهایت ادامه دارد. هزینه‌هایی که برای عکس و تهیه بیلبورد تا برگزاری همایش و میتینگ خرج می‌شود.»
از خرج ۳میلیونی برای بیلبورد تا شام و نهار دادن برای رای جمع کردن!
این خبرنگار مجلس به این نکته اشاره می‌کند که نمی‌توان رقم دقیقی برای هزینه‌های تبلیغات مجلس در نظر گرفت؛ چرا که شرایط این نامزدها و حوزه‌های انتخابیه آن‌ها با هم متفاوت است. « رقم دقیقی برای اقلام تبلیغاتی نامزدها وجود ندارد و در هر فرد این میزان متفاوت است. ممکن است یک نفر برای پوستر و بنرهای تبلیغاتی خود ۵۰ هزار تومان خرج کند. ممکن است فرد دیگری ۳میلیون تومان خرج کند و یک نفر دیگر حد میانه این دو. حوزه انتخابیه هم در میزان و نوع تبلیغات و هزینه آن‌ها موثر است. معمولا در تهران و دیگر کلان‌شهرهای کشور، به غیر از کارنامه افراد، لیست و ائتلاف خیلی تاثیرگذار است؛ یعنی غالبا مردم در کلان‌شهرها لیستی رای می‌دهند و به صورت فردی رای آوردن کار بسیار سختی است. البته مواردی بوده‌اند که به دلیل چهره بودن، رای آورده‌اند؛ اما در حوزه‌های انتخابیه کوچکتر داوطلبان از هر ترفندی برای رای آوردن استفاده می‌کنند. اتفاقاتی مثل شام و نهار دادن، هزینه برای خرید رای، وعده و وعید دادن در برخی از این حوزه ها مرسوم است. اتفاق دیگری که در حوزه های انتخابیه کوچکتر موثر است، مسئله اختلافات قومی و قبیله‌ای است که نمایندگان روی این مسائل دست می‌گذارند و به واسطه همین قضیه رای جمع می‌کنند. تصور من این است که در شهرستان‌ها هزینه تبلیغات زیاد باشد؛ چون در کلان‌شهرها مردم لیستی رای می‌دهند و هزینه بین اعضای ائتلاف تقسیم می‌شود. البته هزینه تبلیغاتی در کلان شهرهایی مثل تهران و اصفهان خیلی بالاست؛ اما هزینه‌های جانبی در شهرستان‌ها اگر از کلان‌شهرها بالاتر نباشد، حداقل برابر است؛ چون در این حوزه‌ها چهره‌های ناشناخته زیادند و این نامزدها خیلی موارد را باید به مردم ثابت کنند.»
پیام تبلیغات مهم‌تر از خود تبلیغات است
این خبرنگار می‌گوید که چهرهای معروف به اندازه تازه‌واردها نیاز به تبلیغات دارند. «شاید به نظر برسد که چهره‌های شناخته‌شده کمتر به تبلیغات احتیاج دارند. این حرف تا حدی درست است؛ اما فضای پروپاگاندای پیش از انتخابات به گونه ای است که حتی اگر شما چهرهای شناخته شده برای مردم باشید، باید حرف جدیدی بزنید؛ چون تبلیغات خود فی نفسه موثر نیست. حرفی که در این تبلیغات گفته می‌شود و اینکه چقدر این حرف تازه و جدید باشد، مهم است و این پیام تبلیغاتی است که مورد توجه قرار می‌گیرد.»
نامزدهایی که به اسم افشاگری، علیه هم کانال تلگرامی راه می‌اندازند
این فعال رسانه‌ای معتقد است که تبلیغات مجازی، به یکی از ابزارهای اصلی تبلیغات تبدیل شده‌اند. «تبلیغات مجازی، از آن دسته تبلیغاتی هستند که در چند سال اخیر به موارد مورد توجه کاندیداهای انتخابات اضافه شده است. شبکه‌های اجتماعی با اینکه در تولید محتوا ضعیف هستند، سرعت انتقال بالایی دارند و امروز نامزدهای انتخاباتی از این ظرفیت به شدت استفاده می‌کنند. به چند دلیل هم به این ظرفیت مورد توجه واقع می‌شود: یکی اینکه هزینه این تبلیغات، هزینه پایینی است. دوم اینکه بسیار موثر است؛ چون هم در دسترس مردم است هم مردم هم علاقه‌مند به استفاده و تاثیرپذیری هستند و سوم اینکه خیلی از لحاظ قانونی قابلیت پیگیری ندارند که در این فضاها چه می‌گذرد که البته این عامل دردسرزا هم می‌تواند باشد. الان اکثر نامزدهای انتخاباتی گروه ها و کانال هایی در تلگرام برای درج آخرین اخبار اتفاقات مربوط به خود راه انداخته‌اند. البته خیلی از نامزدها علیه رقیب از این شبکه ها استفاده می‌کنند. امری که خود نام آن را افشاگری یا نقد عملکرد می‌گذارند.»
باید درباره هزینه‌های تبلیغات شفاف‌سازی شود
این خبرنگار در آخر یک هشدار درباره منبع این هزینه‌های تبلیغاتی می‌دهد. «نکته ای که در این هزینهها خیلی مهم است این است که باید این هزینه ها شفاف شود و مشخص شود هر کدام از این نامزدها از کدام منبع برای کارهای تبلیغاتی خود خرج می‌کنند. این اولین اشتباه است چون این آدم وامدار یک سری افراد یا جناح یا یک سری سرمایه‌دار خواهد شد و وقتی تکیه زد بر صندلی مجلس، در گام اول به جای اینکه وکیل مردم باشد وکیل آن فرد یا افرادی می‌شود که برای راه یافتن او به مجلس هزینه کرده‌اند. اگر این منابع هزینه‌های تبلیغاتی مشخص شود، بعد که این فرد وارد مجلس شد، می‌توان مناسبات او را در مجلس فهم کرد؛ مثلا ممکن است از صنفی پول گرفته باشد و همین باعث شود موقع تصویب قانونی در مجلس به دفاع از این صنف و نه مردم حرفی بزند؛ یعنی نتیجه این قانون به نفع یک صنف خاص باشد نه مردم.»
برای هر رای باید ۱۵ هزار تومان خرج کرد!
رسول مشاور نامزدهای انتخاباتی است و آن‌ها در رای جمع کردن کمک می‌کند. او درباره نحوه مشاوره دادن خود به نامزدهای می‌گوید: «نامزدهای انتخاباتی به ما مراجعه می‌کنند. ما اول یک برآورد از کل هزینهها به آن‌ها می‌دهیم. در گام بعدی برای آن‌ها اولویت‌بندی می‌کنیم. مثلا شما چقدر برای بنر و پوستر تبلیغاتی باید خرج کنید یا اصلا احتیاجی به آن دارید یا خیر. چه تبلیغاتی برای شما موثرتر است و کجا باید بیشتر هزینه کنید؟ ساختن فیلم تبلیغاتی و کلیپ برای شما توصیه می‌شود یا خیر؟ من علاوه بر ارائه این مشاوره ها این افراد را به عکاس و چاپخانه‌ها و غیره وصل می‌کنم و به آن‌ها کمک می‌کنم که کلیپ بسازند و تبلیغات خود را مدیریت کنند. مثلا الان شاید به جای فیلم‌های تبلیغاتی، کلیپ‌های تبلیغاتی که در تلگرام دست‌به‌دست می‌شوند، تاثیرگذاری بیشتری داشته باشند. من ذهنیت این نامزدها را به طور کلی به هم می ریزم. مثلا بیشتر آن‌ها هزینه اصلی را در پوستر و بیلبورد و پوستر می‌دانند. من آن‌ها را به سمت حوزه های رسانه ای و شبکه های اجتماعی و تماس‌ها رودررو سوق می‌دهم و از این طریق سعی می‌کنم هزینه های آن‌ها را هم کاهش بدهم.»
این مشاور تبلیغاتی می‌گوید مشکل عمده اکثر نامزدهای انتخاباتی، برآورد اشتباه از هزینه‌های انتخابات است. «مشکلی که در تبلیغات برخی از این نماینده‌ها مشاهده می‌شود این است که خیل اوقات این هزینهها هدر می‌رود. یعنی هزینه زیادی می‌کنند؛ اما آورده چندانی برای آن‌ها ندارد. چرا که یا برآورد درستی از هزینهها ندارند و در اواسط کار با کمبود بودجه مواجه می‌شوند یا شناخت درستی از جمعیتی که می‌خواهند از آن رای جمع کنند، نمی‌شناسند. من برای تخمین زدن هزینه های تبلیغاتی نامزدها یک فرمول دارم که به نامزدها می‌گویم برای هر رای باید ۱۵هزار تومان هزینه کرد؛ یعنی مثلا کسی که ۲۰هزار رای می‌خواهد، ۳۰۰میلیون باید هزینه کند. البته وقتی تعداد رای بالا می‌رو، این رقم کمتر می‌شود.»
معیارهای یک رقابت سالم انتخاباتی
الزام به قانون و توجه به اخلاق در تبلیغات نامزدها، از دغدغه‌های همیشگی رهبر انقلاب بوده است. ایشان در تاریخ دهم دی‌ماه امسال در دیدار دست اندرکاران انتخابات فرمودند: « تمکین همه دستگاههای دست اندرکار انتخابات به قانون و رعایت مُرّ قانون، اهانت نکردن به نهادهای قانونی، مشوش نکردن اذهان عمومی، اهانت نکردن نامزدهای انتخاباتی به یکدیگر و حتی پرهیز از غیبت، ندادنِ و عده های غیرعملی و غیرقانونی، و برخورد صادقانه با مردم از جمله معیارها و آداب لازم برای یک رقابت سالم انتخاباتی است.»
