نشریه «فارین پالیسی» در گزارشی با موضوع روند اجرای توافق هستهای پرداخته و با اشاره به مخالفتها در آمریکا و ایران نسبت به اجرای برنامه جامع اقدام مشترک، نوشته است که این امر موجب بروز نگرانی در مورد چشمانداز اجرای بلندمدت توافق شده است.
به نوشته فارین پالیسی، با این حال مقامات آمریکایی همچنان اطمینان دارند که توافق به درستی اجرا میشود. یک مقام ارشد دولت آمریکا با اشاره به خروج یازده تن از ذخایر اورانیوم غنیشده ایران، به این نشریه گفته است: «برای اولین بار در نزدیک به یک دهه، ایران دیگر اورانیوم با غنای پائین برای ساخت یک سلاح هستهای را در اختیار ندارد. این دستاورد قابل توجهی است.»
بر اساس یکی از بندهای توافقی که تیر ماه امسال در شهر وین اتریش بین ایران و گروه موسوم به 1+5 به دست آمد، تهران متعهد شد حجم ذخایر اورانیوم با غنای 5درصد خود را از به زیر 300 کیلوگرم کاهش دهد. این میزان پیش از اجرای توافق نزدیک به 10 تن بود. نهایتا روز دوشنبه این ذخایر به همراه ذخایر به دست آمده از تبدیل اورانیوم با غنای 20% و صفحات سوختی نیمه ساخته، با کشتی به روسیه منتقل شد.
با وجود خروج این حجم عظیم از ذخایر اورانیوم ایران، منتقدان توافق هستهای در آمریکا همچنان اصرار دارند که کاخ سفید باید «پاسخ محکمتری» به اقدامات ایران از جمله آزمایش موشکهای بالستیک این کشور بدهد.
«مارک دوبوویتز» مدیر اجرایی اندیشکده بنیاد دفاع از دموکراسی آمریکا که از سابقهای طولانی در انتقاد از توافق هستهای دارد، میگوید: «ایران فقط کافی است به توافق پایبند بماند تا بعد از 10 تا 15 سال، به دشمنی به مراتب خطرناکتر با یک برنامه هستهای عظیم، فاصلهای اندک با بمب و موشکهای بالستیک قارهپیما تبدیل شود.»
فارین پالیسی با بیان اینکه ایران با سرعتی غافلگیر کننده در حال اجرای تعهدات خود ذیل برجام است، نوشته است که با این حال خروج اورانیوم از ایران در مقایسه با دیگر اقدامات صورتگرفته، از اهمیت به مراتب بالاتری برخوردار است.
«کلسی دونپورت» مدیر منع اشاعه انجمن کنترل تسلیحات آمریکا میگوید: «انتقال ذخایر اورانیوم از ایران، نقطهای بیبازگشت است که ظرفیت هستهای ایران را کاهش داده و زمان مورد نیاز تهران برای حرکت به سمت تسلیحات هستهای را افزایش میدهد. دیگر گامهایی که ایران برمیدارد، تا حد زیادی قابل بازگشت هستند، مثلا ایران میتوان سانتریفیوژهایی را که برچیده، بار دیگر نصب کند، اما اورانیوم دیگر از دسترس این کشور خارج شده است.»
«دیوید آلبرایت» بنیانگذار موسسه علم و امنیت بینالملل هم که از منتقدان سرسخت توافق هستهای است، میگوید بسیاری از کارشناسان امنیتی نسبت به این که ایران حاضر شود ذخایر اورانیوم خود را از کشور خارج کند، تردید داشتند. وی میگوید: «نگرانیهایی از طرف ما وجود داشت مبنی بر اینکه شاید ایران در زمینه ذخایر اورانیوم غنیشده، حقه بزند. این یک دستاورد بسیار کامل بود.»
فارین پالیسی در ادامه به نقل از یک مقام آمریکایی نوشته است که ایران احتمالا تا اواخر ژانویه دیگر تعهدات خود از جمله کاهش شمار سانتریفیوژها به 6000 دستگاه، خارج کردن قلب رآکتور اراک و افزایش نظارت بینالمللی را اجرایی میکند، نوشته است که اجرای تعهدات ایران «به این معنی نیست که اجرای توافق به سادگی صورت میگیرد.»
در این گزارش، «خشم کنگره از آزمایش موشکهای بالستیک ایران» به عنوان «یک چالش» در مسیر اجرای توافق توصیف شده است.
فارین پالیسی نوشته است که هرچند کاخ سفید به دنبال ابزارهایی برای پاسخ دادن به آزمایشهای موشکی ایران است، اما در عین حال معتقد است که این آزمایشهای ناقض قطعنامه شورای امنیت است و نه برنامه جامع اقدام مشترک و به همین جهت نیازی به نقض برجام یا جلوگیری از آن از سوی واشنگتن وجود ندارد. یک مقام دولتی میگوید خارج از تحریمهای هستهای، «ما مجموعهای از ابزارهای چندجانبه و یکجانبه را برای مقابله با ایران در اختیار داریم.»
بنا بر این گزارش، نوع تفسیر ایران از قانون جدید آمریکا که افراد سفرکرده به ایران را ملزم به دریافت روادید برای ورود به آمریکا میکند، از دیگر موضوعاتی است که میتواند برای اجرای توافق هستهای چالش برانگیز باشد.
فارین پالیسی با اشاره به اینکه ایران موضعی سرسختانه در قبال داعش دارد و تاکنون پیکارجویی نیز از این کشور به داعش نپیوسته، امضای این قانون از سوی باراک اوباما رئیسجمهور آمریکا خشم تهران را برانگیخته است.
نویسنده گزارش با بیان اینکه تهران تهدید کرده که گامهای تلافیجویانه را در دستور کار خود قرار دهد، نوشته است که «مارک تونر» سخنگوی وزارت خارجه آمریکا برای کاهش نگرانی ایرانیها روز دوشنبه گفت که آمریکا اطمینان خواهد یافت که قانون جدید از «فعالیتهای تجاری مجاز با ایران» جلوگیری نکند.
هنوز مشخص نیست که تهران قصد دارد به این اقدام واشنگتن چه پاسخی بدهد و اینکه این پاسخ احتمالی چه تاثیری بر توافق هستهای خواهد داشت.
فارین پالیسی با اشاره به برنامه ایران و اروپا برای گسترش مناسبات تجاری پس از اجرایی شدن برجام، نوشته است که با این حال هنوز بسیاری از شرکتهای اروپایی نگران آن هستند که حتی پس از توافق، باقی ماندن تحریمهای غیرهستهای تجارت با ایران را برای آنها دردسرساز کند.
با وجود تمام بدبینیهایی که نسبت به آینده توافق وجود دارد، مقامات آمریکایی میگویند نسبت به اجرای توافق و دوام آوردن آن خوشبین هستند.
مقام آمریکایی مورد استناد فارین پالیسی میگوید: «تا الان که توافق پایداری خود را نشان داده است. شاهد هستیم که عناصر مخالف توافق در دو کشور، همچنان به مخالفت با توافق ادامه میدهند، اما ساختاربندی این (توافق) و تائید آن از سوی نه فقط شورای امنیت سازمان ملل بلکه تمام کشورهای جهان، موجب شده تا بر هم خوردن آن به سبب بادهای سیاسی، بعید باشد.»