سرویس مذهبیافکارنیوز- خداوند حکیم بر خلاف مقتضاى حکمت، عمل نمى کند و وسایلى نظیر دعا نیز نمى توانند حکمتش را تغییر بدهند، با این دو مقدمه، ممکن است کسى گمان کند که آنچه بنده از خدا طلب مى کند از دو حال خارج نیست:
- یا مصلحتى ندارد که خداوند آن را انجام نخواهد داد.
- یا مصلحت دارد که حتما انجام خواهد داد اگر چه بنده آن را تقاضا نکند.
پس دعا در این میان چه نقشى دارد؟
در پاسخ باید گفت که تأثیر دعا بسیار است من جمله:
الف - ممکن است آنچه مصلحت گردیده و ذات اقدس الهى آن را انجام خواهد داد، بعد از دعا مصلحت شده باشد، یعنى اگر بنده آن را طلب کند، فعلش مصلحت خواهد داشت در غیر این صورت خیر، پس تا نخواهى انجام نخواهد شد.
به همین معنا اشاره دارد سخن امام صادق - علیه السّلام - به «میسر بن عبد العزیز»:
یا میسر، ادع اللَّه و لا تقل انّ الامر قد فرغ منه انّ عند اللَّه منزلة لا تنال الّا بالمسألة و لو انّ عبدا سدّ فاه و لم یسأل لم یعط شیئا فاسأل تعط. یا میسر، انّه لیس یقرع باب الّا یوشک أن یفتح لصاحبه».
یعنى: «اى میسر! خدا را بخوان و نگو فرمان حق صادر شده(و طلب، فایده اى ندارد)، چون نزد خداوند متعال، درجه و منزلتى هست که انسان بدون درخواست، به آن نمى رسد.اگر بنده دهانش را ببندد و از او چیزى نخواهد، هیچ به او داده نخواهد شد، پس از خدا بخواه تا به تو بدهد. اى میسر! هیچ در کوبیده شده اى نیست مگر آنکه بزودى باز خواهد شد».
«عمرو بن جمیع» نیز از آن حضرت روایت کرده که فرمود:
«من لم یسأل اللَّه من فضله افتقر».
یعنى: «کسى که از فضل و عنایت ویژه حق، درخواست نکند فقیر مى ماند».
ب - دعا خودش ذاتا عبادت است و مطلوب حق مى باشد که بندگان از این طریق، خشوع و فقر خود را ابراز مى دارند چنانچه فرمود:
وَ ما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَ الْإِنْسَ إِلَّا لِیَعْبُدُونِ.
یعنى: «جن ها و انسان ها را خلق نکردم مگر اینکه بنده من باشند(یعنى کمال این دو موجود در این است که بندگى مرا بکنند)». ۱
«عبادت» در لغت به معناى «ذلّت» است و در اصطلاح، بهترین و زیباترین مظهر تذلّل و خشوع در برابر معبود مى باشد.
پیامبر اکرم - صلّى اللَّه علیه و آله و سلّم - فرمود:
«الدّعاء مخّ العبادة»
یعنى: «دعا جان و مغز عبادت است».
ج - روایت شده که:
«دعاء المؤمن یضاف الى عمله و یثاب علیه فی الآخرة کما یثاب على عمله».
یعنى: «دعاى مؤمن موجب اضافه شدن اعمال نیک و پاداش بردن در قیامت مى شود، همچنان که به سایر کارهاى حسنه اش ثواب و پاداش مى دهند».
د - مى دانیم که اگر دعا مطابق مصلحت باشد و مصلحت هم در تعجیل، حتما تعجیل خواهد شد، و اگر مصلحت در تأخیر باشد، اجابت، تأخیر مى شود.
در این صورت، فایده دعا این است که هم حاجتش انجام مى پذیرد و هم براى صبرش، ثواب مى برد. اما اگر اصلا مصلحت نداشته باشد، بلکه داراى مفسده باشد، در این حال، خود دعا کردنش ثواب دارد و حتى ممکن است موجب دفع ناگواری ها از او بشود.
دلیل ما روایت ابو سعید خدرى از پیامبر اکرم - صلّى اللَّه علیه و آله و سلّم - است که فرمود:
«ما من مؤمن دعا اللَّه سبحانه و تعالى دعوة لیس فیها قطیعة رحم و لا اثم الّا اعطاه اللَّه بها احدى خصال ثلاث: امّا ان یعجّل دعوته، و امّا ان یؤخّر له، و امّا ان یدفع عنه من السّوء. مثلها، قالوا: یا رسول، اللَّه اذن نکثر، قال: اللَّه اکثر.
و فی روایة انس بن مالک: اکثر - و اطنب ثلاثمرّات -».
یعنى: «اگر مؤمنى خداوند سبحان را بخواند و از او اختلاف خانوادگى یا کار گناه را طلب نکند، خداوند متعال یکى از سه خصلت زیر را به او عطا خواهد فرمود:
- یا در بر آوردن دعایش تعجیل مى کند.
- یا بر آوردن را به تأخیر مى اندازد.
- و یا یک بدى به میزان آنچه طلب کرده را از او دفع مى نماید.
اصحاب گفتند: یا رسول اللَّه پس دعایمان را زیاد کنیم.
فرمود: خدا بیشتر اجابت مى کند و در روایت «انس ابن مالک» آمده که حضرت سه مرتبه فرمود: خدا بیشتر اجابت مى کند».
ه - گاهى اوقات، تأخیر اجابت به خاطر مقام و منزلت رفیع بنده نزد خداوند متعال است، چون شنیدن صداى بنده اش را دوست دارد.
در این رابطه «جابر بن عبد اللَّه انصارى» از پیامبر اکرم - صلّى اللَّه علیه و آله و سلّم - روایت کرده که فرمود:
«انّ العبد لیدعو اللَّه و هو یحبّه فیقول لجبرئیل اقض لعبدی هذا حاجته و اخّرها فانّى احبّ ان لا ازال اسمع صوته و انّ العبد لیدعو اللَّه عزّ و جلّ و هو یبغضه فیقول: یا جبرئیل، اقض لعبدی هذا حاجته و عجّلها فانّى اکره ان اسمع صوته»
یعنى: «اگر بنده اى که محبوب خداست دعا کند، ذات اقدس اله به جبرئیل مى گوید حاجت بنده ام را بدهید ولى آن را به تأخیر بیندازید، چون من دوست دارم همیشه صدایش را بشنوم. و اگر بنده مغضوب حق دعا کند خداوند متعال به جبرئیل مى گوید: اى جبرئیل! حاجت این بنده ام را بده و در دادنش عجله کن، چون من خوش ندارم صدایش را بشنوم».
منبع:
۱ - سوره ذاریات، آیه ۵۶.
آيين بندگى و نيايش (ترجمه عدة الداعي)، ص: 42تا45.
