:
ارتشبدمحمد خاتمفرمانده نیروی هوایی ایران(۱۳۵۴-۱۳۳۷)
خاتم در سال ۱۳۲۴ با پرویندخت خدیوی ازدواج کرد از وی یک دختر به نام صبریه داشت که از موارد مهم اختلاف خانوادگی او و فاطمه پهلوی همسر دوم خود بود.
ارتشبد محمد خاتم دوره تکمیلی خلبانی با جت را در انگلیس و آلمان غربی و دوره ستاد هوایی را در سال ۱۳۳۰ در آمریکا با موفقیت به پایان رساند و به عنوان اولین خلبان جت و یکی از اعضای مؤسس تیم آکروجت نیروی هوایی ایران شناخته شد.
او خلبانی هواپیمای محمدرضا پهلوی را در روز ۲۵ مرداد سال ۱۳۳۲(که بر اثر مخالفت مردم با وی از ایران گریخت و ابتدا به عراق و سپس به ایتالیا رفت) برعهده داشت.
با بازگشت محمدرضا پهلوی به ایران، کار خاتمی رونق گرفت به درجه سرهنگی ارتقا یافت و فرمانده تیپ شکاری نیروی هوایی شد. خاتمی در بدو ورود به نیروی هوایی مشاغل ” هنر آموزگاری، سرهنر آموزگاری " خلبانی و فرمانده یگانهای شکاری را برعهده داشت و از فرماندهان مورد اعتماد شاه بود.
او در سال ۱۳۳۶ در یک سانحه هوایی همسر اول خود را از دست داد و از این موقعیت استفاده نمود و به فاطمه پهلوی خواهر صلبی محمدرضا پهلوی پیشنهاد ازدواج داد که مورد موافقت شاه قرار گرفت، این وصلت در روز سی‌ام مرداد ۱۳۳۸ به وقوع پیوست، وی یکی از اعضای مؤثر خاندان پهلوی گردید و به سرعت مدارج ترقی نظامی را طی نمود و ارتشبد شد.
محمدرضا پهلوی در سال ۱۳۳۷ دست به تصفیه بزرگی در نیروی هوایی زد و کلیه امرا را بازنشسته و یا به واحد دیگر ارتش انتقال داد، تنها سرتیپی که باقی ماند خاتمی بود. او را فرمانده نیروی هوایی کرد اختیارات زیادی به وی تفویض نمود. او درجات نظامی را سریعاً طی نمود به افسران خارج از آیین‌نامه و مقررات درجه می‌داد و اکثر افسران و امرا از سرسپردگان وی بودند. همچنین اعتبارات سنگینی برای خرید هواپیما و تأسیس پایگاههای هوایی در اختیار گرفت و نیروی هوایی قدرتمندی تشکیل داد.
خاتم مورد توجه فوق‌العاده مستشاران نظامی آمریکا بود به طوری که امریکاییها در یک طرح اضطراری او را کاندیدای جانشینی محمدرضا پهلوی کرده بودند، این طرح محرمانه به اطلاع شاه رسید و موجبات سوء ظن شاه نسبت به خاتمی را بیشتر ساخت.
از بررسی و مطالعه اوراق و اسناد شخصی خاتم به مواردی از قبیل اختلافات خانوادگی وی با فاطمه پهلوی، دفترچه خاطرات دوره فرماندهی نیروی هوایی و ذکر مشکلات این نیرو، بی توجهی شاه به وی، کارشکنی‌های عبدالکریم ایادی و همچنین ناخشنودی محمدرضا پهلوی از خودسریهای وی و … می‌توان نام برد.
ارتشبد خاتم علاوه بر فعالیت نظامی در بخشهای اقتصادی، تجاری و کشاورزی نیز فعال بود. و از سهامداران عمده شرکتهای بورت، سیمان شمال، سیمان فارس، بانک اعتبارات، بانک عمران و کارخانه قند کرج به شمار می‌رفت.
محمد خاتمی در ۲۱ شهریور سال ۱۳۵۴ ضمن یک پرواز تفریحی با کایت(بال پرنده) در سد دز سقوط کرد و جان سپرد، در همان ایام گفته می‌شد سقوط او از کایت خواسته شاه بوده و به طور آشکار و پنهان در اذهان عمومی ارتشیان مخصوصاً پرسنل نیروی هوایی زبانزد بود و همه شاه را قاتل می‌دانستند، همچنین بعدها با انتشار کتاب یادداشتهای اسدالله علم(وزیر دربار) معلوم می‌شود که شاه نسبت به مرگ محمد خاتمی خود را چندان متأثر نشان نمی‌دهد و علم نیز خوشحالی خود را از اینکه این واقعه باعثشکستگی شاه نشده است، ابراز می‌دارد.
خاتمی از همسر خود فاطمه پهلوی دارای دو پسر به نامهای کامبیز متولد ۱۳۴۱ و رامین متولد ۱۳۴۶ می‌باشد.
منابع و مآخذ:
۱. مرتضی طلوعی، تاریخ نیروی هوایی شاهنشاهی، تهران، ۱۳۵۵. ص ۳۱۱.
۲. پرونده محمد خاتمی در مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران.
۳. باقر عاقلی، شرح حال رجال سیاسی و نظامی معاصر ایران، تهران، نشر گفتار با همکاری نشر علم. ج ۱.۱۳۸۰. ص ۵۹۷.
۴. یادداشتهای علم. ویرایش و مقدمه از علی‌نقی ایلخانی. تهران، کتابسرا، ج ۵.۱۳۸۲. ص ۲۶۷.
