سوریه ، کشوری که از سال ۲۰۱۱ با اعتراضات ضددولتی وارد بحران شد، پس از ۱۳سال بار دیگر از سمت حلب شهر شمالی این کشور و نزدیک به ترکیه در معرض تهدید امنیتی قرار گرفته است. حلب ۷۲ساعته سقوط کرد و تحت اشغال نیروهای سلفی موسوم به تحریرالشام درآمد؛ شهری که یک دهه قبل به‌ویژه در سال‌های۲۰۱۵ و ۲۰۱۶، نبرد شدید میان نیروهای جبهه مقاومت و تروریست‌های تکفیری داعش را پشت سر گذاشت و خطر آنان را دفع کرد. اکنون سوریه یک‌بار دیگر در حلب به میدان نبردی برای گروه‌های مختلف سیاسی، مذهبی و فرقه‌ای تبدیل شده است.
سوریه و حامیان
دولت بشار اسد، که از سال ۲۰۰۰ بر سوریه حاکم است، خود را به عنوان نماینده نظام سکولار و ملی‌گرای عرب معرفی می‌کند. این دولت به‌ویژه از حمایت ایران و روسیه برخوردار است. ایران از طریق سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و حزب‌الله لبنان، در حمایت از رژیم اسد نقش مهمی ایفا کرده است. روسیه نیز از طریق حملات هوایی و تأمین تسلیحات، به تقویت قدرت نظامی دولت سوریه کمک کرده است.
نقش ترکیه و اخوان المسلمین
ترکیه به عنوان یکی از بازیگران کلیدی در بحران سوریه، از ۲۰۱۱ تاکنون به حمایت از گروه‌های معارض در سوریه پرداخته است. دولت ترکیه به رهبری رجب طیب اردوغان، هدف خود را سرنگونی حکومت بشار اسد اعلام کرده و به حمایت از گروه‌های مخالف، به‌ویژه گروه‌های اسلامگرا، ادامه داده است. ترکیه همچنین به دلیل نگرانی از افزایش نفوذ کردها در شمال سوریه، به عملیات نظامی در این مناطق پرداخته است.
اخوان المسلمین، به عنوان یک جنبش اسلامی، در بحران سوریه به‌دنبال ایجاد یک دولت اسلامی بر مبنای اصول خود است. این گروه در گذشته از سوی ترکیه حمایت شده و به‌طور خاص در تلاش برای سازماندهی نیروهای مخالف بشار اسد بوده است. اخوان‌المسلمین به‌دنبال ایجاد یک نظام سیاسی جدید در سوریه است که بر پایه ارزش‌های اسلامی و دموکراسی مورد تعریف خود قرار گیرد.
خاستگاه فکری و اهداف معارضان
در حال حاضر، سوریه به چندین منطقه تحت کنترل تقسیم شده است: دولت اسد در غرب، گروه‌های معارض در شمال و نیروهای کرد در شمال شرق. این تقسیم‌بندی باعث شده است که هر گروه به‌طور مستقل عمل کند و در عین حال به رقابت با یکدیگر بپردازند.
تحریرالشام یا همان جبهه‌النصره سابق در سال۲۰۱۲ به عنوان یک شاخه از القاعده در سوریه تاسیس شد. این گروه به دنبال ایجاد یک دولت اسلامی بر اساس تفسیر خود از اسلام است. تحریرالشام در سال۲۰۱۶ به‌دلیل اختلافات با القاعده، به یک گروه مستقل تبدیل شد. این گروه از نظر ایدئولوژیک به شدت ضد حکومت بشار اسد و ایران است و هدف خود را «آزادسازی سوریه از اشغالگران» می‌داند.
تحریرالشام به‌ویژه بر اصول سنی‌گرایی تاکید دارد و به دنبال جلب حمایت از سنی‌ها در سوریه و دیگر کشورهای اسلامی است. این گروه همچنین از طریق جذب نیرو، تامین مالی و تسلیحات از کشورهای حامی، به توسعه و تقویت خود پرداخته است. تحریرالشام رابطه‌ای پیچیده با اخوان المسلمین دارد؛ هر ۲گروه به دنبال یک دولت اسلامی هستند، اما تحریرالشام به‌شدت بر جنبه‌های نظامی تاکید دارد و اخوان‌المسلمین بیشتر بر جنبه‌های سیاسی و اجتماعی تمرکز دارد.
داعش (دولت ادعایی اسلامی) نیز در سال۲۰۱۳ به عنوان یک شاخه از القاعده در عراق تاسیس شد و سپس به سوریه گسترش یافت. این گروه به دنبال ایجاد یک خلافت جهانی بر اساس تفسیر افراطی از اسلام است. داعش به‌دنبال یک خلافت جهانی و استفاده از خشونت برای تحمیل ایدئولوژی خود است و تحریرالشام بیشتر بر روی مبارزه با دولت بشار اسد و تاسیس یک دولت اسلامی در سوریه تمرکز دارد.
ارتش آزاد سوریه که در اوایل بحران سوریه در سال۲۰۱۱ تاسیس شد، با ادعای ایجاد یک نظام دموکراتیک و سکولار وارد صحنه شد. این گروه به‌دلیل برخورداری از حمایت‌های بین‌المللی و ائتلاف با دیگر گروه‌های مخالف، تلاش می‌کند تا به یک نیروی موثر در برابر دولت بشار اسد تبدیل شود. این گروه‌ها معمولاً از سوی غرب، به‌ویژه ایالات متحده، حمایت می‌شوند، اگرچه این حمایت‌ها در سال‌های اخیر کاهش یافته است.
نیروهای کرد، به ویژه یگان‌های مدافع خلق (YPG)، نیز در این بحران نقش مهمی دارند. آن‌ها توانسته‌اند برخی مناطق شمالی سوریه را تحت کنترل خود درآورند و به دنبال خودمختاری بیشتر هستند. این گروه‌ها تحت حمایت ایالات متحده قرار دارند.
نورالدین زِنکی یکی از گروه‌های معارض سوری بود که در جریان جنگ داخلی سوریه نقش فعالی داشت. این گروه با ایدئولوژی اسلامی میانه‌رو شناخته می‌شد و در ابتدا از حمایت‌های بین‌المللی برخوردار بود. نورالدین زنکی با ادعای سرنگونی دولت بشار اسد و ایجاد یک دولت اسلامی دموکراتیک در سوریه تشکیل شد. این گروه در عملیات‌های نظامی مختلفی علیه نیروهای دولتی شرکت کرد و در برخی مناطق تحت کنترل خود، نوعی حکومت محلی را برقرار کرد.
گروه‌های معارض، به‌ویژه تحریرالشام، تسلط بالایی بر مناطق تحت کنترل خود دارند و توانسته‌اند علیه ارتش سوریه اقدامات ایذایی انجام دهند. گروه‌های مختلف در سوریه، از تحریرالشام و داعش گرفته تا ارتش آزاد سوریه، با ایدئولوژی‌ها و اهداف متفاوت، در یک بحران عمیق و پیچیده در سوریه به رقابت پرداخته‌اند. این گروه‌ها نه‌تنها در تضاد با هم هستند، بلکه به دنبال حذف دولت بشار اسد رئیس‌جمهور سوریه و حامیان آن هم هستند.
