پیش‌تر گمان می‌رفت با گسترش ابزارهای رقومی (دیجیتال)، از تقاضا برای ابزارهای سنتی نوشتافزار کاسته شود، اما به‌خلاف انتظار، صنعت نوشتافزار رشد تصاعدی خود را حفظ کرده است، در این زمینه یکی از مهمترین فرصت‌ها، طیف وسیع مشتریان بالقوه است که به سن، جنسیت، گونه شخصیتی، قشر فرهنگی و موقعیت جغرافیایی خاصی محدود نمی‌شود، به‌طوری که محصولات نوشتافزار برای بخش قابل‌توجهی از مردم یک نیاز اساسی به‌شمار می‌آیند.
در سطح بین‌المللی و جهانی به‌دلایلی همچون افزایش جمعیت جهان و نیز ارتقای کمّی و کیفی وضعیت آموزش عمومی و سطح سواد، تعداد مصرف‌کنندگان نوشتافزار با افزایش روبه‌رو بوده است.
در سطح داخلی، عمده نوشتافزار کشور از سوی دانش‌آموزان مقاطع ابتدایی و متوسطه دوره اول مصرف می‌شود. براساس آخرین آمارهای احصاشده در خصوص سال تحصیلی 1404 ـ 1403، تعداد دانش‌آموزان دوره ابتدایی 9207970 نفر، دوره متوسطه اول 3770104 نفر و دوره متوسطه دوم 2916011 نفر است، بدین ترتیب، در سال تحصیلی جاری 15894085 دانش‌آموز عادی در سراسر کشور تحصیل می‌کنند.
تعداد دانشجویان در سال تحصیلی 1402 ـ 1401 و در مقاطع مختلف نیز 3249601 نفر اعلام شده است. افزون بر جمعیت بیش از 20میلیونی محصلان در کشور، افراد و گروه‌های دیگری مانند کارکنان ادارات و شرکت‌ها یا طراحان و آفرینش‌گران هنری و مهندسی نیز از مصرف‌کنندگان ثابت محصولات نوشت‌افزارند، بنابراین در حوزه نوشتافزار بازار مصرف پرتقاضا و عظیمی در داخل کشور وجود دارد، همچنین بنابر برآوردی دیگر، دانش‌آموزان 87 درصد، کارمندان ادارات و سازمان‌ها 10 درصد و دانشجویان سه درصد از مصرف نوشتافزار کشور را تشکیل می‌دهند.
مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در پژوهشی جدید به واکاوی مسائل و راهکارهای تقنینی در حوزه نوشتافزار پرداخته است. در این گزارش که اخیراً منتشر شده، ابعاد مختلف صنعت نوشتافزار، به عنوان صنتعی اقتصادی فرهنگی مورد بررسی قرار گرفته است. مزیت این پژوهش بر دیگر مطالبی که تا پیش از این در حوزه صنعت نوشتافزار منتشر شده، توجه به مصرف‌کنندگان و پیشنهاداتی در حوزه قانون‌گذاری است.
در بخشی از این شرایط، به بازار داخلی نوشتافزار، میزان مصرف نوشتافزار داخلی و ذائقه بازار در این خصوص پرداخته شده است، از جمله مؤلفه‌های مورد توجه در این بخش، شرایط اقتصادی خانواده‌ها به‌عنوان یکی از متغیرهای تأثیرگذار بر انتخاب نوع نوشتافزار در سال‌های اخیر است.
نوشتافزار ایرانی؛ انتخاب اول خانواده‌های 4 دهک پایین
براین‌اساس، تغییر شرایط اقتصادی موجب شده است سهم بازار محصولات خارجی در حوزه نوشتافزار کاهش یابد. آمارهای یک پژوهش میدانی نشان می‌دهند خرید محصولات خارجی نوشتافزار با دهک‌های جامعه نسبت مستقیم دارد؛ یعنی هرچه به‌سمت دهک‌های پایین جامعه حرکت کنیم، احتمال خرید برند خارجی نوشتافزار پایین‌تر می‌آید، به‌طوری که چهار دهک پایین جامعه حدود چهار درصد بیش از میانگین جامعه، نوشتافزار ایرانی خرید می‌کنند.
آخرین آمارهای موجود درباره مصرف فرهنگی خانوارهای ایرانی حاکی از این است که حوزه نوشتافزار با اینکه سهم چشمگیری از مجموع هزینه‌کرد فرهنگی خانوار ندارد، طی سال‌های اخیر همواره از جایگاه به‌نسبت ثابتی برخوردار بوده است که بر این اساس می‌توان گفت محصولات نوشتافزار جزو اولویت‌های مصرف فرهنگی خانوار ایرانی است.
براساس پژوهش صورت‌گرفته، مهمترین مسائل موجود در خصوص محصولات نوشتافزار به‌ترتیب میزان اهمیت عبارتند از: گران بودن محصولات و قدرت خرید پایین (43 درصد)، تبلیغات و اطلاع‌رسانی ضعیف توسط رسانه‌ها (36 درصد)، کم‌توجهی تولیدکنندگان به نیاز و ذائقه مصرف‌کننده ایرانی در طراحی و تولید محصولات (33 درصد)، پایین بودن دوام، کیفیت و تنوع محصولات و فقدان استاندارد معیارهای لازم در این زمینه (29 درصد)، آگاهی ناکافی خانوار ایرانی در انتخاب محصول مناسب برای کودکان و نوجوانان (29 درصد)، نبود تمایل به استفاده از محصولات داخلی در انتخاب محصول مناسب برای کودکان و نوجوانان (18 درصد)، استفاده بی‌رویه از محتوای خارجی و غیربومی در محصولات توسط تولیدکنندگان (11 درصد) و سنتی بودن روش‌های خرید محصولات نوشتافزار و ضعیف بودن سازوکارهای خرید اینترنتی در مقایسه با محصولات دیگر (6 درصد).
سهم 20درصدی قاچاق از بازار 30هزارمیلیاردی نوشتافزار
گردش مالی بازار نوشتافزار در ایران در سال 1403 حدود 25 تا 30 هزار میلیارد تومان برآورد شده است، لازم به ذکر است که آمارهای مربوط به تولید داخل از شفافیت و دقت کافی برخوردار نیستند، در واقع، رقم مذکور حاصلی تقریبی از ضرب تعداد مصرف‌کنندگان (عمدتاً دانش‌آموزان) در میانگین مصرف آنها و نیز برآوردهای میدانی از وضعیت تولید در کشور است، بنابراین، در این برآورد مصارف دیگر موجود در بازار مانند اقلام اداری لحاظ نشده‌اند، البته پیش از این مجمع نوشتافزار ایرانی ـ اسلامی روند رشد حجم مالی بازار نوشتافزار در ایران از سال 1388 تا 1401 را به‌صورت زیر تخمین زده بود:
بخش دیگر این گزارش، به ارائه نمایی از بازار نوشتافزار ایران اختصاص دارد، براین‌اساس، در سند راهبردی صنعت نوشتافزار سهم محصولات تولید داخل حدود 55 درصد اعلام شده است. همچنین طبق اظهارات مدیر مجمع نوشتافزار ایرانی اسلامی در شهریورماه 1402، حدود 60 درصد از اقلام نوشتافزار دانشآموزی، تولید داخل است. در تازه‌ترین اظهارات در شهریورماه سال 1403 نیز سهم کالای ایرانی در بازار نوشتافزار حداقل 60 درصد و حداکثر 75 درصد تخمین زده شده است، براین‌اساس، می‌توان گفت در زمان حاضر سهم محصولات تولید داخل از بازار نوشتافزار کشور، بیش از 60 درصد است و روندی افزایشی را طی می‌کند، این در حالی است که سهم محصولات تولید داخل در ابتدای دهه 1390، حدود 15 درصد تخمین زده می‌شد.
در خصوص قاچاق نیز در سال‌های گذشته که نرخ دلار کمتر بود و تخصیص ارز به‌شیوه کنونی وجود نداشت، بازار نوشتافزار واردات‌محور بود، به‌گونه‌ای که حدود 85 درصد از بازار داخلی نوشتافزار را محصولات وارداتی تشکیل می‌دادند. به‌مرور، با برخی محدودیت‌ها (مانند ناپایداری‌های ارزی و ممنوعیت‌های ناسنجیده وارداتی) سهم قاچاق افزایش یافت، به‌طوری که طبق تخمین‌های صورت‌گرفته در زمان حاضر حدود 20 درصد بازار نوشتافزار کشور را محصولات قاچاق تشکیل می‌دهند، محصولاتی که عمدتاً اقلام حرفه‌ای، خاص یا تزئینی را شامل می‌شوند که تولیدکنندگان داخلی به آنها نمی‌پردازند. در مجموع، قاچاق ضمن اینکه از نظر قیمتی به‌ضرر مصرف‌کننده است، به‌دلیل ایجاد بازار انحصاری، فرصت‌های تولید را نیز از بین می‌برد.
