سعید صفاتیان اظهار داشت: افزایش قیمت تریاک در ۲ تا ۳ سال آینده برای ما خیلی بیشتر دردسرساز می‌شود و اگر معتادان ما به سمت مصرف مواد روانگردان بروند، چون دارو و درمان‌های خاصی برای آن وجود ندارد، در درمان معتادان کشور که مواد روانگردان مصرف می‌کنند، دچار یک وضعیت بحرانی خواهیم شد.
گران شدن هر کالا و محصولی در کشور، نگرانی ایجاد می‌کند، اما به نظر می‌رسد که آن محصول یک نوع مخدر باشد چندان جای نگرانی نیست. اگر شما هم این‌طور فکر می‌کنید در اشتباه هستید، گران شدن این نوع مواد نه فقط برای شخص مصرف‌کننده که برای کل جامعه عوارض نگران‌کننده‌ای دارد. بخاطر همین است که اخیرا گران شدن تریاک تیتر بسیاری از رسانه‌ها شد.
سعید صفاتیان، پژوهشگر و تحلیلگر اعتیاد در همین خصوص می‌گوید: «در کشور تعدادی معتاد داریم که اکثر آنها مصرف کننده تریاک هستند و درصد کمی هم مواد روانگردان مصرف می‌کنند و با بالا رفتن قیمت تریاک قیمت دیگر موادمخدر هم مثل هروئین افزایش پیدا می‌کند و با این افزایش قیمت مصرف کننده‌ها باید یا به دنبال موادمخدر جایگزین باشند و یا مصرف خود را کاهش بدهند و یا باید دولت سیستم‌های درمان و ترک اعتیاد را تقویت کرده و این قبیل مجموعه‌ها و زیرساخت‌های لازم را افزایش بدهد.»
گفت‌وگو با سعید صفاتیان درباره علل و پیامد‌های افزایش قیمت تریاک را اینجا بخوانید:
مهمترین علل افزایش قیمت مخدر تریاک چیست؟
از جمله علل اصلی افزایش قیمت تریاک به ویژه در طول ۲ سال اخیر، به این دلیل است که طالبان کشت این مخدر را خیلی کم کرده و کشت گیاه آن را به زیر ۵ درصد کاهش داده است. عرضه و تقاضا در مصرف موادمخدر مخالف هم هستند و وقتی مثلا تولید تریاک کم می‌شود و در واقع با کمبود آن تقاضایش افزایش پیدا می‌کند؛ آنچه که امروزه به عنوان تریاک افغانستان به بازار وارد می‌شود، همان تریاکی است که از قبل در انبار‌های این کشور وجود داشته است.
در کشور تعدادی معتاد داریم که اکثر آنها مصرف کننده تریاک هستند و درصد کمی هم مواد روانگردان مصرف می‌کنند و با بالا رفتن قیمت تریاک قیمت دیگر موادمخدر هم مثل هروئین افزایش پیدا می‌کند و با این افزایش قیمت مصرف کننده‌ها باید یا به دنبال موادمخدر جایگزین باشند و یا مصرف خود را کاهش بدهند و یا باید دولت سیستم‌های درمان و ترک اعتیاد را تقویت کرده و این قبیل مجموعه‌ها و زیرساخت‌های لازم را افزایش بدهد.
وضعیت چرخه درمان اعتیاد در کشور چگونه است؟
در حال حاضر ۹۵ درصد چرخه درمان اعتیاد در دست بخش خصوصی است و توسط این بخش مدیریت می‌شود و بخاطر حجم کار خیلی هم دارد به بخش خصوصی به ویژه در خصوص متادون که قرار است از بخش خصوصی گرفته و به داروخانه‌ها داده شود، فشار می‌آید.
متاسفانه سیستم وزارت بهداشت و سازمان غذا و دارو همکاری خوبی با مراکز بخش خصوصی ترک اعتیاد ندارند و در حال نوشتن آیین‌نامه‌هایی هستند که بر ضد و برعکس سیاست‌های کلان مبحث ترک اعتیاد است. ستاد مبارزه با موادمخدر برای این تشکیل شد که دستگاه‌های متولی کنار هم بنشینند و متولیان این حوزه همه دستگاه‌ها را با هم و کنار هم ببینند.
سازمان غذا و دارو با آیین‌نامه‌های خود می‌خواهد متادون را از مراکز اصلی درمان و ترک اعتیاد بگیرد و به داروخانه‌ها بدهد و در شرایطی که مثل این روز‌ها مخدر تریاک کم شده و معتاد بخواهد اعتیادش را ترک و خود را درمان کند باید به مراکز بخش خصوصی مراجعه کند که با چنین وضعیتی شرایط سختی ایجاد می‌شود. تا پیش از این معتادانی که تصمیم به ترک داشتند، به درمانگران مراکز بخش خصوصی مراجعه می‌کردند و با واگذاری متادون به داروخانه‌ها، باید نسخه را از پزشک گرفته و به داروخانه برود و این یعنی ایجاد یک سیستم اضافه که معتاد را از چرخه درمان حذف می‌کند.
معتادان در مواجهه با گرانی و کمبود تریاک چه می‌کنند؟
از دیگر تبعات کم شدن تریاک در چرخه مصرف معتادان این است که اگر شرایط برای ترک اعتیاد و درمان مهیا نباشد، به مصرف دیگر مواد روی می‌آورند و متاسفانه در چنین وضعیتی تعداد مصرف کنندگان مواد روانگردان مثل ترامادول و ... و همچنین قاچاق دارو‌های مخدر از کشور‌های همسایه به ایران خیلی زیاد می‌شود.
در حال حاضر گزارش‌های سازمان ملل مبنی بر روی آوردن مصرف کنندگان موادمخدر به مواد روانگردان است؛ چون هم ارزان‌تر است و هم ظاهرا فرد را زودتر به نشئگی می‌رساند و هم در دسترس‌تر است و این گزارش‌ها همچنین از افزایش تولید مواد روانگردان در کشور‌هایی مثل عراق، سوریه و ... هستند و از طرف دیگر هم در خود کشور افغانستان هم با کاهش تولید تریاک، تولید حشیش افزایش پیدا کرده است.
افزایش قیمت تریاک در ۲ تا ۳ سال آینده برای ما خیلی بیشتر دردسرساز می‌شود و اگر معتادان ما به سمت مصرف مواد روانگردان بروند، چون دارو و درمان‌های خاصی برای آن وجود ندارد، در درمان معتادان کشور که مواد روانگردان مصرف می‌کنند، دچار یک وضعیت بحرانی خواهیم شد.
راهکار اصلی خروج از وضعیت فعلی که معتادان با افزایش قیمت و کمبود تریاک مواجه هستند، چیست؟
در گام اول باید سازمان غذا و دارو از این برنامه که در طول ۳ سال گذشته برای گرفتن داروی متادون که داروی اصلی درمان اعتیاد است و یک میلیون نفر در کشور تحت پوشش آن هستند، از مراکز خصوصی درمان و ترک اعتیاد و واگذاری به داروخانه‌ها پیش آورده را متوقف کند.
۱۳ سازمان مسئول کار و فعالیت در حوزه پیشگیری از اعتیاد هستند و ساخت و پخش برنامه‌های آموزشی مرتبط با پیشگیری در این حوزه باید در کشور افزایش پیدا کند و دولت موظف برنامه‌های ویژه‌ای را در خصوص پیشگیری از مصرف روانگردان و اعتیاد به ابن نوع از مواد تهیه و ارائه کند که مردم را در همه اقشار و گروه‌ها نسبت به عوارض مصرف مواد روانگردان آگاه کند. یک بحثی که در بین معتادان مطرح است این است که تریاک مرفین دارد و اعتیادآور هم هست، اما هر نوع مواد روانگردان، چون آمفتامین دارد اعتیاد نمی‌آورد و این مسئله غلط است.
عوارض مصرف روانگردان‌ها چیست؟
اعتیاد به مواد روانگردان از اعتیاد به مخدری مثل تریاک سخت‌تر است با عوارض روحی و روانی بسیار بیشتر؛ کسی که تریاک مصرف می‌کند بیشتر دچار عوارض جسمی مثل مشکلات نارسایی کلیه و ... می‌شود و فردی که مواد روانگردان را مورد استفاده قرار می‌دهد به دلیل عوارضی، چون توهم ناشی از مصرف ممکن است مرتکب قتل یا تصادفات هم بشود و بسیار خطرناک‌تر است.
با توجه به تنوعی که هر روزه در مواد روانگردان و شکل و فرم آنها ایجاد می‌شود و سیستمی که در قاچاق این قبیل مواد فعال هستند، مسئولان باید برای سیستم‌های نظامی و انتظامی در مرز‌ها برنامه‌های آموزشی ویژه‌ای را طراحی و اجرا کنند؛ زیرا بسیاری از این مواد برای افراد ناشناخته است. قضات هم باید برای قاچاقچیان مواد روانگردان حکم‌های سنگین‌تری را صادر کنند.
افزایش سطح ناخالصی (اضافه شدن سرب به تریاک که چند سال پیش هم قاچاقچیان این کار را انجام دادند) در تریاکی که به بازار وارد می‌شود، افزایش مرگ و میر معتادان و فلج شدن دست و پای مصرف کنندگان یکی از مهمترین عوارضی است که در کنار روی آوردن فرد معتاد به مواد روانگردان گریبانگیر وی خواهد شد.
نوسان قیمت تریاک در سال‌های اخیر به چه صورت بوده است؟
در جریان قیمت دقیق مخدر تریاک نیستم، اما به طور کلی در طول ۲ سال گذشته افزایش ۲ برابری داشته است و گفته می‌شود تا ۲۰۰ میلیون تومان هم رسیده است.
تریاک ماشین نیست که بگوییم مثلا پژو در همه شهر‌های کشور قیمت مصوب و مشخصی دارد؛ قیمت فروش تریاک در شرق و غرب کشور خیلی با هم فرق می‌کند و قیمت آن در تهران هم با دیگر شهر‌های کشور متفاوت است؛ در شرق کشور تریاک گران‌تر است. در حال حاضر کشت تریاک به صورت قاچاقی هم در برخی شهر‌ها انجام می‌شود؛ کشور ما شرایط مساعدی برای تولید تریاک دارد و در صورت کشت یکی از مرغوب‌ترین تریاک‌های دنیای را می‌دهد و اگر دولت بخواهد می‌تواند میزان تریاک مورد مصرف افراد معتاد بالای ۶۰ سال کشور را در داخل با قیمت کمتری تولید و عرضه کند.
در حال حاضر ۶۰ درصد مصرف کنندگان موادمخدر در کشور تریاک مصرف می‌کنند و ۱۰ درصد این آمار شامل افراد بالای ۶۰ سال است. تریاک نسبت به دیگر مواد مصرفی معتادان مثل حشیش و هروئین و ... قیمت بالاتری دارد، اما این وضعیت در ۲ تا ۳ سال آینده با سیاست‌های فعلی افغانستان در تولید تریاک تغییر خواهد کرد.
آیا عرضه دولتی تریاک به معتادان بالای ۶۰ سال در شرایط کمبود و افزایش قیمت این مخدر کار درستی است؟
در سال ۸۵ که مدیرکل درمان ستاد مبارزه با موادمخدر کشور بودم، طرحی با عنوان اینکه "به افراد بالای ۶۰ سال اجازه بدهیم، مصرف روزانه تریاک داشته باشند" را به مجمع تشخیص مصلحت نظام بردم؛ و در جواب به این سوال که تریاک مورد نیاز را از کجا بیاوریم گفتم که یا از کشفیات و یا به اندازه نیاز برای این افراد کشت تریاک انجام بدهیم.
طرح بنده در مورد فوق پس از یک جلسه یک ساعته با رای بالایی مورد قبول واقع شد، اما پس از اینکه برای تصویب رفت، دیدیم که جلوی تصویب و اجرای این طرح را گرفتند.
دلیل مخالفت با طرح فوق این بود که می‌گفتند عرضه تریاک دولتی به معتادان بالای ۶۰ سال باعث افزایش اعتیاد در کشور می‌شود؛ در صورتی که اگر دولت تریاک مورد نیاز این افراد را به آنها بدهد هزینه کمتری در بر خواهد داشت و از طرف دیگر تریاک سالم‌تری به آنها عرضه شود.
جالب است بدانید در قانون داریم که وزارت بهداشت در شرایط خاص می‌تواند از موادمخدر برای درمان و موضوعات تحقیقاتی استفاده کند و در عرضه تریاک به معتادان بالای ۶۰ سال نظر وزارت بهداشت خیلی مهم است.
