روابط باکو با پکن تنها در دو ماه گذشته به سرعت پیشرفت کرده است. تعدادی از قراردادهای منعقد شده بین دو کشور می‌تواند نفوذ چین را در منطقه قفقاز جنوبی تقویت کند و راه را برای سرمایه‌گذاری چین در جمهوری آذربایجان باز کند.
تحولات اخیر از سوم ژوئیه و پس از دیدار الهام علی‌اف رئیس‌جمهور آذربایجان با «شی جین پینگ» رئیس‌جمهور چین در اجلاس سران سازمان همکاری شانگهای که در آستانه قزاقستان برگزار شد، آغاز شد. رهبران دو کشور اعلام کردند که کشورها وارد دوره جدیدی از مشارکت راهبردی دوجانبه در جهت‌های اقتصادی، نظامی و سیاسی شده‌اند.
در ۲۰ اوت، باکو درخواست تغییر وضعیت «شریک گفتگو» به «ناظر» در سازمان همکاری شانگهای داد. این به طور بالقوه گامی به سوی عضویت کامل است.
در ۲۰ آگوست، جمهوری آذربایجان نیز اعلام کرد که برای پیوستن به گروه بریکس که توسط چین و روسیه رهبری می‌شود و شامل برزیل، هند و آفریقای جنوبی است، درخواست داده است.
آیا باکو به حمایت پکن نیاز دارد؟
این مجموعه اقدامات نشان‌دهنده نفوذ فزاینده چین به عنوان یک سرمایه‌گذار و شریک تجاری در منطقه قفقاز جنوبی از زمانی است که روسیه در سال ۲۰۲۲ یک جنگ تمام عیار علیه اوکراین را آغاز کرد.
این امر مسیر «کریدور میانی» را برای جمهوری آذربایجان جذاب کرد که در مسیرهای تجاری در منطقه دریای خزر قرار دارد. «کریدور میانی» یک مسیر تجاری جایگزین است که روسیه را دور می‌زند، از آسیای مرکزی و قفقاز جنوبی می‌گذرد، چین و اتحادیه اروپا را به هم متصل می‌کند و ارزش میلیاردها دلار سرمایه‌گذاری دارد.
«کریدور میانی» موضوع مهمی است و باکو به حمایت پکن نیاز دارد. موفقیت بلندمدت کریدور میانی، از نظر ایجاد یک مسیر قوی بین چین و اروپا، به جریان ثابت کالا از چین بستگی دارد.
جلب علاقه و سرمایه‌گذاری بیشتر چینی‌ها در «کریدور میانی» یکی از اولویت‌های اصلی جمهوری آذربایجان است. این موضوع در قلب توافقنامه مشارکت استراتژیک است که در ماه جولای امضا شد.
در این سند، چین قول داده است که در ساخت و بهره‌برداری از مسیر تجاری کمک کند. بنابراین، باکو امیدوار است که چین بیشتر در زیرساخت‌ها سرمایه‌گذاری کند. در این صورت مسیر رقابتی‌تر خواهد شد و نقش جمهوری آذربایجان به عنوان قطب مرکزی در منطقه قفقاز تقویت خواهد شد.
با این حال، باکو که به انرژی سبز، فناوری پیشرفته و خرید نظامی نیز علاقه‌مند است، منوی همکاری گسترده‌ای با پکن دارد.
دولت آذربایجان علاقه تولیدکنندگان خودروهای برقی چینی را برای ایجاد یک هاب تولید منطقه‌ای در این کشور ابراز کرد و فعالانه از سرمایه‌گذاری چینی به این کشور دعوت کرد. تجارت دوجانبه بین دو کشور نیز در حال افزایش است. اما تعادل در این تجارت تا حد زیادی به نفع پکن است. چین از ترکیه که دومین صادرکننده بزرگ کالا به آذربایجان بود، پیشی گرفته است. روسیه در رتبه اول قرار دارد. چین سال گذشته ۳.۱ میلیارد دلار کالا به آذربایجان فروخت. این به معنای افزایش ۴۰ درصدی نسبت به سال قبل است.
حکمت حاجی‌اف، مشاور رئیس‌جمهور آذربایجان در امور خارجی در مصاحبه با شبکه دولتی CGTN چین در پکن گفت: شرکت‌های چینی در حال حاضر در تنوع بخشیدن به اقتصاد آذربایجان مشارکت دارند، اما ما انتظار بیشتری داریم.
ظاهراً افزایش تجارت و سرمایه‌گذاری چین، باکو را تشویق به انجام این اقدامات اخیر کرده است. آذربایجان قصد دارد از درآمدهای هیدروکربنی که دهه‌ها در اقتصاد این کشور نقش مسلط را ایفا کرده، فاصله گرفته و مسیر تنوع را در پیش گیرد.
توافقنامه همکاری راهبردی، حمایت چین از عضویت کامل جمهوری آذربایجان در سازمان تجارت جهانی را در نظر گرفته است. درخواست عضویت در بریکس همچنین می‌تواند درها را به روی بازارهای جدید باز کند. اگرچه روند مشخصی برای پذیرش اعضای جدید بریکس یا دوره بررسی درخواست وجود ندارد، اما این گروه در ژانویه عضویت ایران، امارات، اتیوپی و مصر را پذیرفت. علاوه بر این، تعداد زیادی از کشورها علاقه خود را برای عضویت در این سازمان ابراز کرده‌اند.
این عضویت می‌تواند به باکو این فرصت را بدهد تا دسترسی خود را به بازارهای بزرگ و به سرعت در حال رشد کشورهای بریکس گسترش دهد و فرصت‌های جدیدی را در رابطه با موافقت‌نامه‌های تجاری دوجانبه و سرمایه‌گذاری در اقتصاد آذربایجان ایجاد کند.
علی‌اف در تلاش است تا تعادل جدیدی با همه بازیگران اصلی پیدا کند
این تنها مسائل تجاری و سرمایه‌گذاری نیست که نزدیک شدن به پکن را برای باکو جذاب می‌کند. چین شریک مهمی است که جمهوری آذربایجان می‌تواند در محیط ژئوپلیتیک منطقه که به سرعت در حال تغییر است به آن تکیه کند.
کاهش مشارکت قدرت‌های غربی و تمرکز روسیه بر جنگ اوکراین، فضای بیشتری برای مانور جمهوری آذربایجان در عرصه سیاست خارجی ایجاد کرده است. در نتیجه باکو توانست روابط خود را با ترکیه و ایران تعمیق بخشد و چین را به ایفای نقش گسترده‌تری در منطقه دعوت کند.
علی‌اف با تغییر موضع خود در تلاش است تا تعادل جدیدی با همه بازیگران اصلی قفقاز جنوبی پیدا کند. روابط قوی‌تر با چین به باکو این فرصت را می‌دهد که در یک جبهه ننشیند.
با این حال، گرم شدن روابط بین باکو و پکن یک روند یک طرفه نیست. علاقه چین به قفقاز جنوبی از زمان پیروزی جمهوری آذربایجان در جنگ با ارمنستان در سال ۲۰۲۰ افزایش یافته است و پکن امیدوار است که تقویت موقعیت باکو در منطقه منجر به ثبات و فرصت‌های بیشتر برای سرمایه‌گذاری و نفوذ چین در منطقه شود. مسیرهای اضافی که آذربایجان را به ترکیه وصل می‌کند و از ارمنستان می‌گذرد، ممکن است یکی از این فرصت‌ها باشد.
جمهوری آذربایجان در حال بررسی فرصت‌های دیگری برای استفاده از موقعیت ژئوپلیتیکی خود است.
اگرچه «کریدور میانی» به عنوان یک مسیر شرق-غرب برای دور زدن روسیه عمل می‌کند، اختلال در تجارت جهانی به دلیل جنگ در اوکراین نیز علاقه به گزینه‌های دیگر را افزایش داده است.
مسکو در زمینه رشد «کریدور میانی» به افزایش سرمایه‌گذاری در کریدور حمل‌ونقل بین‌المللی «شمال-جنوب» نیز فکر می‌کند. این مسیر باید از روسیه به آذربایجان و از آنجا به ایران و هند برود.
چین که دارای روابط تجاری قوی با آسیای مرکزی، اتحادیه اروپا، روسیه و ایران است، علاقه خود را به مسیر کریدور میانی و مسیر شمال-جنوب اعلام کرده است. جمهوری آذربایجان با بهره‌گیری از موقعیت جغرافیایی مرکزی خود قصد دارد از هر دوی آن‌ها بهره ببرد.
اگر قبلاً باکو می‌توانست از منابع انرژی خود به عنوان اهرم در روابط خود با غرب استفاده کند، اکنون کریدورهای تجاری بین‌المللی نیز به لحاظ استراتژیک ابزار مهمی در سیاست خارجی جمهوری آذربایجان هستند.
