آقای پزشکیان از روز انتخابش به عنوان ریاست جمهوری اسلامی ایران در بامداد 16 تیر 1403 تا امروز دست‌کم دو موضع ارزشمند داشته است. ایشان 18 تیر 1403 طی نامه‌ای در پاسخ به پیام تبریک سیدحسن نصرالله، دبیرکل حزب‌الله لبنان با تأکید بر «تداوم حمایت ایران از جبهه مقاومت»، نوشت: «جمهوری اسلامی ایران همواره پشتیبان مقاومت مردم منطقه در مقابل رژیم نامشروع صهیونیستی بوده است. حمایت از مقاومت ریشه در سیاست‌های اصولی نظام جمهوری اسلامی ایران، آرمان‌های امام راحل(ره) و رهنمودهای مقام معظم رهبری دام‌ظله العالی داشته و باقدرت تداوم خواهد داشت.»
ایشان 20 تیر 1403 نیز در پاسخ به پیام تبریک آقای اسماعیل هنیه، رئیس دفتر سیاسی حماس نوشت: «[جمهوری اسلامی ایران] حمایت از ملت فلسطین و مبارزات آن در برابر اشغالگری و آپارتاید رژیم صهیونیستی را وظیفه انسانی و اسلامی خود دانسته و به حمایت همه‌جانبه خویش از ملت مظلوم فلسطین تا تحقق کلیه آرمان‌ها و حقوق خود و آزادی قدس شریف ادامه خواهد داد.»
این پیام‌ها با توجه به تأکید همیشگی آقای پزشکیان بر صداقت، حاکی از عمق باور و تمایل قلبی ایشان به جبهه مقاومت و حمایت همه‌جانبه آن از طرف جمهوری اسلامی ایران است. واضح است که ایشان باید برای جامه عمل پوشاندن به این خواست قلبی از ابزار و افراد مناسب نیز استفاده کند. بر این اساس می‌خواهیم با مرور تاریخی برخی رویدادها به آقای پزشکیان برای استفاده از ابزار و افراد مناسب کمک کنیم.
22 اردیبهشت 1394 کمک‌های انسان‌دوستانه مردم ایران به وزن تقریبی 2500 تُن از طریق جمعیت هلال‌احمر با یک کشتی باری برای مردم جنگ‌زده یمن فرستاده شد. اما این کشتی که محموله‌اش چیزی جز نیازهای ضروری و اولیه زندگی نبود، هرگز به مقصد نرسید.
24 جولای 2015 (2 مرداد 1394) «جان کری» وزیر خارجه وقت آمریکا درباره اینکه چرا این کشتی به مقصدش نرسید در شورای روابط خارجی آمریکا گفت: «چند ماه پیش، وقتی محموله‌ای از ایران به سمت یمن راهی شد، فورا با همتایم [محمدجواد ظریف] تماس تلفنی برقرار کرده و به‌طور کاملا شفاف گفتم این می‌تواند یک رویارویی بزرگ باشد که ما آن را تحمل نخواهیم کرد. او بعد از مدت کوتاهی با من تماس گرفت و گفت: «آنها به مقصد نخواهند رسید، قرار نیست باری را تخلیه کنند، قصد ندارند از آب‌های بین‌المللی خارج شوند.» سپس آنها به کشورشان بازگشتند.» آن روزها به استناد گزارش صندوق حمایت از کودکان سازمان ملل (یونیسف) هر ده دقیقه یک کودک یمنی در اثر سوءتغذیه جان می‌داد و حدود 2 میلیون و 200 هزار کودک یمنی نیز از سوء تغذیه شدید رنج می‌برند.
4 می2003 (14 اردیبهشت 1382) یک سند دوصفحه‌ای با عنوان «نقشه راه» به صورت غیررسمی از طرف برخی دیپلمات‌های ارشد وزارت خارجه دولت اصلاحات به واسطه سفیر سوییس در تهران برای اداره خاور نزدیک وزارت خارجه آمریکا ارسال شد. دیپلمات‌های اصلاح‌طلب در طرح دو صفحه‌ای خود که حاوی پیشنهادات‌شان برای تنش‌زدایی با دولت آمریکا بود، تقریبا همه چیز را روی میز مذاکره گذاشته بودند؛ از جمله به رسمیت شناختن اسرائیل، قطع کمک به گروه‌های مبارز فلسطینی مانند حماس و جهاد اسلامی، خلع سلاح حزب‌الله لبنان و تبدیل آن به یک گروه سیاسی و... محمدجواد ظریف که آن‌روزها نمایندگی ایران در سازمان ملل متحد را برعهده داشت یکی از کسانی بود که این طرح را قابل قبول می‌دانست و بنا بر برخی روایت‌ها حتی در تنظیم نهائی سند «نقشه راه» نیز نقش داشت. او بعدها درباره این طرح دو صفحه‌ای گفت: «مؤلفه‌های مهمی برای ایران در آن طرح وجود داشت، یعنی مؤلفه احترام متقابل [...] آمریکایی‌ها در پاسخ به طرحی که تلاش هوشمندانه جهت «رفع تمام موارد نگرانی دوجانبه» بود، آن را به سادگی نادیده گرفتند.»
این روایت‌ها تاکنون هرگز توسط محمدجواد ظریف تکذیب نشده است. با توجه به خواست قلبی و صادقانه آقای پزشکیان برای حمایت همه‌جانبه از جبهه مقاومت، به نظر می‌رسد کسی که با یک تهدید تلفنی وزیر خارجه آمریکا مسیر کشتی کمک‌های انسان‌دوستانه ایران برای مردم مظلوم و جنگ‌زده یمن را تغییر می‌دهد و طرحی مبنی بر به رسمیت شناختن اسرائیل و قطع کمک به جبهه مقاومت و خلع سلاح حزب‌الله لبنان را «هوشمندانه» و قابل قبول ارزیابی می‌کند؛ فرد مناسبی برای به فعلیت رساندن خواسته‌های آقای پزشکیان در این زمینه نیست. در واقع آقای پزشکیان عمیقا می‌خواهد از جبهه مقاومت حمایت کند اما با وجود افرادی مثل آقای ظریف نمی‌تواند چنین کاری انجام دهد.
آقای پزشکیان علاوه بر مواضع خوبش در حمایت از جبهه مقاومت 23 تیر 1403 مقاله‌ای در روزنامه انگلیسی زبان تهران‌تایمز برای تبیین رویکرد دولت خود در سیاست خارجی منتشر کرد. این مقاله نیز حاوی نکات قابل قبولی بود از جمله اشاره به «نسل‌کشی» و «اشغالگری» رژیم صهیونیستی، اولویت دادن به تحکیم روابط با همسایگان و تداوم همکاری با دوستان دوران سختی. اما یادداشت آقای پزشکیان حاوی برخی رویکردها و تحلیل‌های ناصواب نیز بود از جمله: «ما در سال ۲۰۱۵ با حسن‌نیت وارد برجام شدیم و به تمام تعهداتمان به‌طور کامل عمل کردیم. اما ایالات متحده – به‌خاطر نزاع‌ها و انتقام‌های مربوط به حوزه سیاست داخلی خود – به‌طور غیرقانونی از توافق خارج شد.»
ریشه‌یابی علت خروج آمریکا از برجام در نزاع‌های سیاست داخلی این کشور ریشه‌ای در واقعیت ندارد و به نظر می‌رسد تحلیل‌های گمراه‌کننده‌ای مانند این، توسط مشاوران غیرامین در متن آقای پزشکیان گنجانده شده است. برای پی بردن به اشتباه صورت گرفته در این تحلیل کافی است آقای پزشکیان به پاسخ این پرسش فکر کنند که اگر آمریکا در اثر نزاع‌های سیاست داخلی میان دو حزب جمهوری‌خواه و دموکرات، با به قدرت رسیدن ترامپ از برجام خارج شد؛ پس چرا در سال 2021 با تسخیر مجدد کاخ سفید توسط دموکرات‌ها و ریاست جمهوری بایدن به برجام بازنگشت؟
عصر چهارشنبه 20 ژانویه 2021 (1 بهمن 1399) جو بایدن به عنوان چهل‌وششمین رئیس‌جمهور آمریکا سوگند خورد و بلافاصله در دفتر کار خود در کاخ سفید حاضر شد و 15 فرمان اجرائی را امضا کرد. اقدامی که در رسانه‌های جهانی این‌طور بازتاب داشت: «بایدن میراث ترامپ را نشانه رفت و به چالش کشید.» دستور بازگشت آمریکا به توافق اقلیمی پاریس و بازگشت آمریکا به سازمان بهداشت جهانی دو نمونه از این 15 فرامین اجرائی بود. در میان این 15 فرمان اجرائی اما هیچ خبری از بازگشت آمریکا به توافق هسته‌ای ایران (برجام) نبود. بایدن می‌توانست با یک فرمان اجرائی دیگر فرآیند بازگشت به برجام را آغاز کند اما ترجیح داد این قسمت از میراث ترامپ را حفظ کند.
ترامپ با خروج از برجام، خواسته‌هایی مثل طولانی‌تر شدن تعلیق‌های هسته‌ای ایران، محدودیت برنامه موشکی ایران و تغییر رفتار ایران در منطقه را مطرح کرد و گفت در صورت پذیرش این خواسته‌ها توسط ایران به برجام بازخواهد گشت. بایدن و سایر دموکرات‌های آمریکایی نیز دقیقا همین حرف را می‌زدند فقط با کمی تفاوت.
12 سپتامبر 2018 (21 شهریور 1397) جان کری وزیر خارجه آمریکا در دولت دوم اوباما، برجام را به عنوان اهرم فشاری برای امتیازگیری از ایران قلمداد کرد و گفت: «شما این توافق[برجام] را نگه می‌دارید و به ایرانی‌ها می‌گویید ببینید، ما به شما گفته‌ایم که باید این چیزها [فعالیت‌های موشکی و منطقه‌ای] را متوقف کنید. من به شما دو سال یا یک سال یا هر زمان دیگری، وقت می‌دهم. ما حاضریم درباره این چیزها مذاکره کنیم. اما اگر شما مذاکره نکنید، اگر تا آن زمان این کار را نکنید، من از این توافق خارج می‌شوم.» در واقع اصل «خروج از برجام» در صورت عدم دستیابی به خواسته‌های فراهسته‌ای، رویکرد هر دو رئیس‌جمهور دموکرات و جمهوری‌خواه آمریکا بود و نزاع میان آنها تنها بر سر «زمان خروج» از برجام بود.
آقای پزشکیان می‌خواهد فضای اقتصادی کشور را بهبود بخشد اما افرادی که به دور ایشان حلقه زده‌اند با ارائه تحلیل‌های غلط و سوگیرانه مانع از فهم دقیق مسائل از جمله مسئله تحریم توسط ایشان می‌شوند و در نتیجه آقای پزشکیان نمی‌تواند در عمل به خواسته‌اش برسد. میان آنچه آقای پزشکیان می‌خواهد با آنچه می‌تواند انجام دهد فاصله‌ای به اندازه مشاوران و اطرافیان متعصب، بدسابقه و ناآگاه است. تحلیل‌های غلط آنها از مسائل ایران و جهان کشور را در دولت آقای روحانی به چاه انداخت و حالا مشغول کندن همان چاه پیش پای رئیس‌جمهور جدید هستند.
سید محمدعماد اعرابی
