تحول تجارت انرژی ایران با کشور‌های همسایه و همسو در نقاط مختلف جهان جنبه قابل توجهی از سیاست خارجی کشور در سال‌های اخیر بوده است. دولت شهید رئیسی با دیپلماسی فعال انرژی توانسته است تعاملات خود با همسایگان و تعاملات سازنده با کشور‌های همسو با ایران را افزایش دهد. تعامل ایران با تمامی کشور‌های دنیا با تکیه بر دیپلماسی فعال انرژی در دو رویکرد کلان تعاملات فزاینده با همسایگان و تعاملات سازنده با کشور‌های همسو با ایران بوده است و بازگشت سیاست حسن همجواری با تمامی کشور‌های همسایه در کنار توسعه تجارت نفت خام به کشور‌های مختلف دنیا سبب شد که مشخص شود چه کسی زبان حرف‌زدن و تعامل با دنیا را بلد بود.
تحول عظیم تجارت انرژی ایران در دولت شهید رئیسی با کشور‌های همسایه و همسو در نقاط مختلف جهان از جنبه‌های قابل توجه سیاست خارجی کشور در سال‌های اخیر بوده است. تعامل ایران با همه کشور‌های جهان براساس دیپلماسی فعال انرژی در دو رویکرد گسترده، تعامل فزاینده با همسایگان و تعامل سازنده با کشور‌های همسو با ایران بوده است.
دولت شهید رئیسی در اولین گام در عرصه دیپلماسی خارجی، اقدام به تسویه بدهی دولت قبلی با ترکمنستان و از سرگیری سوآپ گاز ترکمنستان در زمینه حسن همجواری و حل مشکلات مربوط به قرارداد گازی ایران با ترکمنستان کرد. مسیر همکاری‌های منطقه‌ای ایران و ترکمنستان به عنوان یک همسایه مهم و استراتژیک احیا شد. به این ترتیب توانستیم همکاری‌های گازی با همسایه شمالی ایران را در زمینه دیپلماسی خارجی و اعمال سیاست حسن همجواری توسعه دهیم. این رویکرد اولین و مهم‌ترین اقدام دولت در حوزه دیپلماسی انرژی بوده است.
همکاری ترکمنستان با ایران و گسترش همکاری‌های گازی ایران و ترکمنستان بسیار مهم و کلیدی است و ترکمنستان را به سمت ایجاد هاب گازی جدید در ایران سوق می‌دهد. در همین راستا در زمستان ۱۴۰۰ قرارداد سوآپ گاز با ترکمنستان منعقد شد که منجر به از سرگیری سوآپ گاز از این کشور به میزان ۴ میلیارد متر مکعب در سال شد.
ایران همچنین از فرصت منحصر به فرد تحریم گاز روسیه و همچنین محدودیت گاز ترکمنستان به اروپا حداکثر استفاده را کرد و با عقد قرارداد برای افزایش تعاملات گازی بیشتر با کشور‌های همسایه شمالی خود نظیر روسیه و ترکمنستان، علاوه بر خرید گاز و صادرات گاز، مسیر سوآپ گاز روسیه به هند را نیز فراهم کرده است. احیای همکاری‌های منطقه‌ای ایران و ترکمنستان گام مهمی در این زمینه بوده است. قرارداد سوآپ گاز بین دو کشور منجر به از سرگیری سوآپ گاز ترکمنستان به ایران شده که یک هاب گازی جدید در ایران ایجاد می‌کند. ایران همچنین می‌تواند از فرصت بی‌نظیر تحریم گاز روسیه و همچنین محدودیت گاز ترکمنستان به اروپا حداکثر استفاده را ببرد و با گشایش خطوط تعامل گازی بیشتر از همسایه شمالی خود، ترکمنستان، علاوه بر خرید گاز و ذخیره‌سازی آن برای مصرف داخلی، حداکثر استفاده را ببرد. استفاده در فصول سرد علاوه بر صادرات گاز، مسیر سوآپ گاز روسیه به هند نیز تقویت خواهد شد.
تعامل سازنده با کشور‌های همسایه در تمام نقاط جهان
دیپلماسی فعال و هوشمند انرژی، مسیر دستیابی به فروش بالای نفت خام ایران با ایجاد بازار برای نفت خام ایران با تکیه بر سیاست هوشمندانه بازسازی پالایشگاه‌های مستهلک شده در امریکای جنوبی، آفریقا و آسیای مرکزی و همچنین رشد بازاریابی شبکه‌ای در شرق بوده است. کشور‌های آسیایی، تجارت انرژی ایران با کشور‌های همسایه و همسو در نقاط مختلف جهان از جنبه‌های مهم سیاست خارجی کشور در سال‌های اخیر بوده است. این کشور با دیپلماسی فعال انرژی توانسته است تعاملات خود با همسایگان و تعاملات سازنده با کشور‌های همسو با ایران را افزایش دهد. به نحوی که توسعه همکاری‌های نفتی ایران با پالایشگاه‌های کوچک مقیاس چین و تمرکز سیاست هوشمندانه احیای پالایشگاه‌های مستهلک شده، باعث شد فروش نفت خام ایران به سطح قبل از آغاز دور جدید تحریم‌ها در سال ۲۰۱۷ برسد.
همچنین توسعه همکاری‌های نفتی ایران با پالایشگاه‌های کوچک مقیاس چین و تمرکز سیاست هوشمندانه احیای پالایشگاه‌های مستهلک شده، باعث شده است که فروش نفت خام ایران به سطح قبل از شروع دور جدید تحریم‌ها در سال ۲۰۱۷ برسد. بازار نفت خام ایران از طریق سیاست هوشمند بازسازی پالایشگاه‌های مستهلک شده در امریکای جنوبی، آفریقا و آسیای مرکزی و همچنین رشد بازاریابی شبکه‌ای در کشور‌های شرق آسیا نیز از جنبه‌های مهم تجارت انرژی ایران با کشور‌های همسایه بوده است. تحول عظیم تجارت انرژی ایران با کشور‌های همسایه و همسو در نقاط مختلف جهان، جنبه قابل توجهی از سیاست خارجی کشور در سال‌های اخیر بوده است. دولت شهید رئیسی با دیپلماسی فعال انرژی توانسته است تعاملات خود با همسایگان و تعاملات سازنده با کشور‌های همسو با ایران را افزایش دهد. تعامل ایران با تمامی کشور‌های دنیا با تکیه بر دیپلماسی فعال انرژی در دو رویکرد کلان تعاملات فزاینده با همسایگان و تعاملات سازنده با کشور‌های همسو با ایران بوده است و بازگشت سیاست حسن همجواری با تمامی کشور‌های همسایه در کنار توسعه تجارت نفت خام به کشور‌های مختلف دنیا سبب شد که مشخص شود چه کسی زبان حرف زدن و تعامل با دنیا را بلد بود.
رشد ۳۰۰ درصدی تجارت نفت خام با همکاری‌های مؤثر ایران با همسایگان و کشور‌های همسو
سجاد اعیانی، کارشناس انرژی در رابطه با افزایش تعامل با همسایگان در مسئله تجارت گاز ایران می‌گوید: تجارت انرژی ایران با کشور‌های همسایه و همسو در سال‌های اخیر تحول چشمگیری داشته است که ناشی از دیپلماسی فعال انرژی و ابتکارات استراتژیک با هدف تقویت همکاری‌های منطقه‌ای و گسترش فرصت‌های بازار برای محصولات نفت و گاز ایران است.
این کارشناس انرژی می‌افزاید: یکی از محور‌های اصلی دیپلماسی انرژی ایران، تقویت تعاملات با کشور‌های همسایه به ویژه در حوزه همکاری‌های گازی بوده است. دولت تحت رهبری شهید رئیسی تسویه بدهی‌های قبلی و از سرگیری سوآپ گاز با ترکمنستان را در اولویت قرار داد. با تقویت حسن همجواری و رفع چالش‌های مربوط به قرارداد گازی ایران با ترکمنستان، مسیر همکاری‌های منطقه‌ای دو کشور احیا شد. همکاری ایران و ترکمنستان در بخش گاز بسیار مهم است، زیرا پتانسیل ایجاد یک‌هاب گاز جدید در ایران را دارد. قرارداد سوآپ گاز با ترکمنستان به امضا رسید که منجر به از سرگیری سوآپ گاز به میزان ۴ میلیارد متر مکعب سالانه شد. این همکاری نه تنها به نفع هر دو کشور است، بلکه به امنیت و ثبات انرژی منطقه نیز کمک می‌کند.
وی در ادامه با اشاره به رویکرد راهبردی دولت شهید رئیسی در زمینه تبدیل شدن به هاب گازی منطقه بیان می‌کند: دولت شهید رئیسی با ایجاد یک هاب گاز در غرب آسیا، هدف خود را برای تبدیل شدن به یک بازیگر اصلی در بازار جهانی انرژی در نظر گرفت. این هدف بلندپروازانه بر موقعیت استراتژیک ایران بین تولیدکنندگان بزرگ گاز و شبکه گسترده خط لوله آن متمرکز شده است که شامل توانایی انتقال گاز از هر نقطه کشور به هر نقطه دیگر است. این شبکه ایران را به طور بالقوه تبدیل به هاب مرکزی برای انتقال و تجارت گاز در منطقه می‌کند. برای دستیابی به این هدف، ایران با هدف تسهیل جریان گاز ترکمنستان از طریق ایران و تبدیل خود به عنوان یک قطب حیاتی برای تجارت و توزیع انرژی در منطقه، تمرکز خود را بر همکاری گاز با ترکمنستان تجدید کرده است. این همکاری با قرارداد‌های مهم سوآپ گاز با ترکمنستان و روسیه تقویت شده که نه تنها واردات گاز ایران از ترکمنستان را افزایش داده است، بلکه ایران را قادر می‌سازد تا نقشی کلیدی در تأمین پایدار گاز در منطقه غرب و جنوب شرق آسیا ایفا کند. دیپلماسی فعال گاز ایران در منطقه غرب آسیا یکی از اجزای مهم دیپلماسی انرژی این کشور است. دولت سیزدهم سیاست همکاری فعال و سازنده با کشور‌های همسایه را با موفقیت در پیش گرفت که در تمدید قرارداد صادرات گاز با عراق و عملیاتی شدن کامل صادرات گاز ایران به ترکیه مشهود است. این تلاش‌ها نشان‌دهنده تعهد ایران به حداکثر رساندن تجارت گاز و تثبیت خود به عنوان قطب انتقال گاز در منطقه است.
اعیانی با اشاره به تعامل سازنده با کشور‌های همسو در زمینه تجارت نفت خام و میعانات گازی اظهار می‌کند: ایران علاوه بر تقویت روابط با کشور‌های همسایه، تعاملات سازنده‌ای را با کشور‌های همسو با منافع خود برای ایجاد بازار‌های جدید برای صادرات نفت و میعانات گازی ایران دنبال کرده است. تمرکز دولت بر بازسازی پالایشگاه‌های مستهلک شده و توسعه همکاری‌های نفتی با پالایشگاه‌های چینی در افزایش فروش نفت خام ایران مؤثر بوده است. ایران از طریق دیپلماسی فعال و هوشمند انرژی، بازار‌های جدیدی را برای فرآورده‌های نفتی خود ایجاد کرده که نتیجه آن رشد ۳۰۰ درصدی صادرات نفت خام به رغم تشدید تحریم‌ها بوده است. ایران با بازسازی پالایشگاه‌ها در مناطقی مانند امریکای جنوبی، آفریقا و آسیای مرکزی و همچنین گسترش تلاش‌های بازاریابی شبکه‌ای در کشور‌های شرق آسیا، درآمد ارزی خود از صادرات نفت خام را تا ۲۷۶ درصد افزایش داده است.
وی ادامه می‌دهد: علاوه بر این، تأکید بر توسعه فرصت‌های بازار برای نفت و میعانات گازی ایران نه تنها چشم‌انداز اقتصادی ایران را افزایش داده، بلکه روابط دیپلماتیک آن را با کشور‌های همسو تقویت کرده است. ایران با استفاده استراتژیک از منابع انرژی خود توانسته است از چشم انداز‌های چالش برانگیز اقتصادی و ژئوپلتیکی عبور کند و خود را به عنوان یک بازیگر کلیدی در بازار جهانی انرژی قرار دهد.
این کارشناس انرژی در پایان می‌گوید: تجارت انرژی ایران با کشور‌های همسایه و همسو نشان‌دهنده رویکردی فعال و راهبردی به دیپلماسی انرژی است که هدف آن تقویت همکاری‌های منطقه‌ای و گسترش فرصت‌های بازار برای محصولات انرژی ایران است. افزایش تعاملات با همسایگان، به ویژه در حوزه همکاری گاز با ترکمنستان، امنیت انرژی منطقه را تقویت کرده و مسیر‌های جدیدی را برای صادرات گاز ایجاد کرده است. به طور مشابه، تعاملات سازنده با کشور‌های همسو منجر به رشد قابل توجهی در صادرات نفت خام و درآمد‌های ارزی ایران شده است.
رشد ۳۰۰ درصدی تجارت نفت و ۳۰ درصدی تجارت گاز به پشتوانه رویکرد فعالانه دولت شهید رئیسی
حسینعلی حاجی‌دلیگانی، نماینده اصفهان در دوره دوازدهم مجلس شورای اسلامی در رابطه با راهبرد شهید رئیسی در تعاملات موفق بین ایران و همسایگان در حوزه انرژی می‌گوید: دولت شهید رئیسی با توجه به مزیت حوزه نفت و گاز ایران در منطقه، به کمک آن می‌خواست تعاملات حداکثری با کشور‌های منطقه برقرار کند. به پشتوانه همین تفکر راهبردی در جهت توسعه همکاری‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای ایران در دولت سیزدهم، شاهد بودیم که خروجی دیپلماسی موفق انرژی دولت سیزدهم منجر به توسعه تجارت نفت به میزان ۳۰۰ درصد شده تجارت گاز نیز ۳۰ درصد افزایش یافته است.
وی ادامه می‌دهد: به جای دعوا با کشور‌های همسایه با سیاست حسن همجواری در پیش گرفته شده در دولت شهید رئیسی، شاهد رشد اقتدار منطقه‌ای کشور در بین همسایگان بودیم که در نهایت منجر به رشد اقتصادی، رشد سرمایه‌گذاری و توسعه صادرات نفت و گاز در دولت سیزدهم شد.
این نماینده مجلس در ادامه با اشاره به ضرورت تداوم این رویکرد در دولت چهاردهم اظهار می‌کند: باید توجه ویژه دولت بعدی نیز بر تداوم همین مسیر در جهت حسن همجواری در حوزه همسایگان با اولویت تجارت بیشتر انرژی بین ایران و همسایگان باشد.
وی در پایان با اشاره به توسعه فاز یازدهم پارس جنوبی در جهت افزایش صادرات گاز کشور می‌گوید: علاوه بر افزایش ظرفیت گازی کشور برای حل ناترازی، تجارت گازی ایران ۳۰ درصدی افزایش یافته است. در دولت سیزدهم یکی از اقدامات راهبردی توسعه میادین مشترک گازی با کمک توان داخل بود که به سرانجام رسید و امروز شاهد بهره‌برداری و تولید گاز از فاز ۱۱ میدان گازی پارس جنوبی هستیم؛ فاز ۱۱ میدان گازی پارس جنوبی تنها فازی از میدان مشترک پارس جنوبی بود که توسعه پیدا نکرده بود و هر روز که دیرتر برداشت می‌کردیم، طرف مقابل برداشت گاز داشت و جهت بهره‌برداری از فاز ۱۱ پارس جنوبی این بار همانند سنوات قبل منتظر خارجی‌ها ننشستیم که آنها بیایند و این فاز را به بهره‌برداری برسانند و با کمک توان و سرمایه داخلی به بهره‌برداری از آن پرداختیم و ما می‌توانیم را معنا کردیم.
