روز دوشنبه ۱۱ دی‌ماه (اول ژانویه ۲۰۲۴) جمهوری اسلامی ایران عضو کامل گروه اقتصاد‌های نوظهور جهانی، موسوم به « بریکس » شد. این عضویت، پیشرفتی تاریخ‌ساز و موفقیتی استراتژیک برای سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران محسوب می‌شود و فرصتی بی نظیر اقتصادی را برای ایران و اعضای بریکس فراهم می‌آورد.
«بریکس» مجموعه قدرت‌های نوظهور اقتصادی است که برای تأمین بیشتر منافع خود به «همگرایی اقتصادی بزرگ» دست زده‌اند. این گروه در درجه اول به دنبال ایجاد مصونیت اقتصادی در برابر تکانه‌های اقتصادی کشور‌های غربی در عرصه جهانی و در درجه دوم و در دراز مدت و حتی میان مدت، به دنبال کسب برتری اقتصادی در سطح جهان است تا بهتر بتواند سیاست‌های مبتنی بر نگاه شرقی و جنوب-جنوب را در میان کشور‌های جهان پیش ببرد.
رفتار‌های زورگویانه و غیر قانونی کشور‌های غربی به خصوص هفت کشور صنعتی جهان به رهبری آمریکا در عرصه اقتصادی، تحریم‌های اعمالی دلار و نقض مکرر قوانین تجارت آزاد جهانی، تنها بخشی از ضرر‌های استیلای غرب است؛ از این رو قدرت‌های نوظهور اقتصادی و صنعتی برای بقا و ثبات در رشد اقتصادی خود، با همگرایی میان خود در قالب «بریکس» به دنبال ایجاد توازن پایدار و راهگشا هستند.
داشتن «استقلال سیاسی»، دارابودن «توان و ظرفیت‌های مهم اقتصادی» از پیش‌شرط‌های -البته نانوشته- برای عضویت در این پیمان مهم است. در این میان در اختیار داشتن «موقعیت جغرافیایی بی‌نظیر»، «ظرفیت‌های بالای انسانی و اقتصادی»، «منابع سرشار انرژی» و از همه مهم‌تر، میل و اراده قوی برای «حفظ استقلال کشور»، از ویژگی‌های ممتاز جمهوری اسلامی ایران است که عضویت ایران در بریکس را پُر جاذبه ساخته است.
عضویت در «بریکس»، نتیجه سیاست چند جانبه‌گرایی دولت سیزدهم
دولت سیزدهم در راستای سیاست خارجی جامع، متوازن و مبتنی بر همگرایی، توسعه روابط با سازمان‌های بین المللی و منطقه‌ای را در دستور کار خود قرار داده است. سرعت‌بخشیدن به فرآیند عضویت در سازمان همکاری شانگهای، تعمیق روابط با اتحادیه اقتصادی اوراسیا، فعال‌ترکردن همکاری‌ها با سازمان «اکو» و عضویت در بریکس، بیانگر تقویت سیاست چندجانبه‌گرایی است؛ سیاستی که هدف از آن حل مسایل اقتصادی ایران و مقابله با تحریم‌های ظالمانه، بدون سرانگشت اراده غربی‌ها است.
مزایای «بریکس» برای کشور‌های عضو
یکی از مهم‌ترین مزایای پیوستن به بریکس، بخصوص برای ایران که مشمول تحریم‌های غرب است، تأسیس «بانک کشور‌های بریکس» است که «بانک توسعه نوین» نام دارد و به سلطه صندوق بین‌المللی پول و بانک جهانی در جهان، پایان خواهد داد؛ این بانک تسهیلات مالی و پرداخت وام بسیار جذابی دارد، چون بر خلاف شروط بانک جهانی، می‌توان به راحتی از تسهیلات مالی آن‌ها بسیار سریع برخوردار شد.
یکی دیگر از اهداف بریکس، انفصال از دلار به عنوان ارز معیار تجارت بین‌المللی است. در بُعد اقتصادی مهم‌ترین هدف بریکس، دلارزدایی از مبادلات تجاری با بهره‌گیری از ارز‌های ملی است که ایجاد یک ارز جدید و جایگزین را دنبال می‌کنند. تشکیل صندوق «ذخیره ارزی بین‌المللی» بر اساس ارز کشور‌های عضو نیز یکی دیگر از مزایای عضویت در این گروه به شمار می‌رود.
افزایش قدرت چانه‌زنی با شکست سیاست منزوی‌سازی
عضویت در بریکس پس از عضویت در پیمان شانگهای را می‌توان ابزار جدید مؤثر ایران برای کاستن از فشار تحریمی به شمار آورد؛ ایران پس از سیاست فشار حداکثری آمریکا، نه‌تن‌ها منزوی نشد بلکه به عضویت پیمان‌های اقتصادی منطقه و جهانی درآمد که این نشان از شکست سیاست‌های تحریمی علیه کشورمان است؛ از طرفی عضویت ایران در پیمان‌های منطقه‌ای و نوظهور، قدرت چانه‌زنی ایران در مذاکرات با غربی‌ها یا هر کشور دیگری را افزایش می‌دهد.
پانزدهمین اجلاس کمیسیون مشترک همکاری‌های اقتصادی ایران و آفریقای جنوبی
«حسین امیر عبداللهیان» وزیر امور خارجه کشورمان ۱۹ مرداد (۱۴۰۲) به منظور شرکت در پانزدهمین اجلاس کمیسیون مشترک همکاری‌های جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آفریقای جنوبی به «پرتوریا» سفر کرد و در این سفر با «نالدی پاندور»، وزیر روابط و همکاری بین‌المللی آفریقای جنوبی و همچنین با «رامافوز» رییس‌جمهور این کشور دیدار و گفتگو کرد.
به گفته وزیر امور خارجه کشورمان، این سفر بیانگر جدیت ایران برای توسعه مناسبات با آفریقای جنوبی و مشارکت فعال در ائتلاف‌های بین‌المللی و تقویت چند جانبه‌گرایی است. وزیر امور خارجه کشورمان در دیدار با رییس‌جمهور آفریقای جنوبی با اشاره به جایگاه مهم ایران در منطقه غرب آسیا و جایگاه آفریقایی جنوبی در قاره آفریقا و توانمندی‌های دو کشور در زمینه‌های مختلف، از توسعه همکاری‌ها استقبال کرد.
رییس‌جمهور آفریقای جنوبی نیز در این ملاقات گفت: اجلاس سران بریکس در جهان مورد توجه ویژه‌ای قرار گرفته و تهران در عضویت بریکس، حمایت کامل پرتوریا را داراست.
رییسی: ایران از اقدامات بریکس برای دلارزدایی حمایت می‌کند
اوایل شهریور ماه سال جاری، پانزدهمین نشست سران «بریکس» به میزبانی آفریقای جنوبی برگزار شد که حجت الاسلام «سید ابراهیم رییسی» رییس‌جمهور کشورمان به دعوت رسمی رییس‌جمهور آفریقای جنوبی، به ژوهانسبورگ سفر کرد.
رییس‌جمهور در سخنرانی خود در این اجلاس گفت: ایران به صورت قاطع از تلاش‌های موفق بریکس در راستای دلارزدایی از روابط اقتصادی میان اعضا و استفاده از ارز‌های ملی و تقویت سازوکار‌های بریکس برای پرداخت و توسعه مالی حمایت می‌کند.
رییسی فواید عضویت جمهوری اسلامی ایران در گروه بریکس را تاریخ‌ساز عنوان کرد و گفت: این عضویت فصلی نو و گامی قوی‌تر در جهت عدالت، انصاف، اخلاق و صلح پایدار در صحنه بین‌المللی رقم خواهد زد.
ارتقای جایگاه بین‌المللی ایران با عضویت در بریکس
«ناصر کنعانی» سخنگوی وزارت امور خارجه روز دوشنبه (۱۱ دی‌ماه) در نشست خبری خود با اعلام خبر عضویت رسمی ایران در بریکس، گفت: این گروه با افزوده‌شدن اعضای جدید، وزن و اهمیت جدیدی در معادلات بین‌المللی به دست آورده و این سازوکار چندجانبه نیز فرصت‌های بیشتری در حوزه مناسبات چند جانبه بین‌المللی در اختیار ایران قرار می‌دهد.
کنعانی همچنین عنوان کرد که عضویت کامل در بریکس، یکی از نتایج ارتقای جایگاه بین‌المللی ایران به شمار می‌رود و ایران با استفاده از ظرفیت‌های این گروه، نقش سازنده و اثرگذار خود در معادلات چندجانبه بین‌المللی را ارتقا خواهد بخشید.
پویایی بریکس با عضویت ایران
«کاظم جلالی» سفیر کشورمان در روسیه با اشاره به مزایای عضویت ایران در بریکس، در صفحه مجازی خود نوشت: «عضویت جمهوری اسلامی ایران در بریکس به پویایی این گروه کمک می‌کند؛ گروه بریکس، سازمان همکاری شانگهای و اتحادیه اوراسیا سه هدف مهم در سیاست همگرایی آسیایی ایران محسوب می‌شود. ریاست روسیه بر بریکس در سال ۲۰۲۴، زمینه ساز تسریع روند همگرایی و افزایش وزن ایران در بریکس خواهد بود». در ادامه و در گفتگو با «جعفر قنادباشی» کارشناس ارشد مسایل آفریقا مزایای عضویت ایران در «بریکس» را بیشتر مورد واکاوی قرار دادیم.
قنادباشی: یکی از راهبرد‌های ایران در بریکس، کاهش سلطه غرب بر جهان اسلام است
«جعفر قنادباشی» با اشاره به عضویت ایران در بریکس، اظهار کرد: این عضویت دارای یک سری مزایای خُرد و کلان برای کشورمان است که البته مزایای کلان آن، از اهمیت بالایی برخوردار است؛ در واقع عضو مجموعه‌ای شده‌ایم که راهبرد‌های آن، منطبق بر راهبرد‌های جمهوری اسلامی ایران است.
وی با بیان اینکه مجموعه بریکس از جمله مجموعه‌های اقتصادی نوظهوری است که در آن، قدرت‌های بزرگ غربی که سابقه استعماری دارند، حضور ندارند ادامه داد: یکی از سیاست‌هایی که بریکس دنبال می‌کند، «حذف دلار» است که این موضوع با سیاست‌های ما همسو است؛ در واقع کشور‌های عضو بریکس می‌کوشند سلطه قدرت‌های بزرگ در عرصه اقتصاد جهانی را کاهش دهند.
کارشناس ارشد مسایل آفریقا ادامه داد: عضویت ایران در این مجموعه، گام بزرگی در برابر «مقابله با تحریم‌ها و استقلال اقتصادی» مطلوب برای کشورمان است.
قنادباشی با بیان اینکه جمهوری اسلامی ایران در تصمیمات بریکس نقش محوری خواهد داشت، گفت: یکی از راهبرد‌های ایران در بریکس، کاهش سلطه غرب بر اقتصاد ایران و منطقه و به طور کلی، جهان اسلام است. این سلطه غربی‌هاست که اجازه نمی‌دهد بسیاری از تحرکات اقتصادی صورت بگیرد؛ بر همین اساس، هدف ما کاهش یا حذف این سلطه‌گری است که بر اقتصاد جهان، چنبره زده است.
وی افزود: موضوع دیگر، مبحث دلار است که ما در تلاش هستیم این ابزار آمریکایی‌ها برای سلطه بر جهان، کاهش پیدا کرده و دلار زدایی از سوی ما صورت بگیرد. کارشناس ارشد مسایل آفریقا افزود: عضویت جمهوری اسلامی ایران در بریکس، سبب فراهم‌شدن زمینه‌های کاهش اثرات تحریم خواهد بود چراکه کشور‌های عضو بریکس، دروازه‌های اقتصادی را به روی یکدیگر خواهند گشود و یک بازار خوبی را بدون دخالت غربی‌ها با یکدیگر خواهند داشت.
