انقلاب اسلامی ایران نیز یکی از مصادیق برجسته بهره گرفتن از اقدامات بدون خشونت در جهت ایجاد تحولی در مقیاس جهانی است.
میزان اثرگذاری راهبرد مبارزه بدون خشونت
اقدام بدون خشونت مؤثرترین روش مبارزاتی همه مللی بوده که آن را به درستی و با اتکا بر ظرفیت فکری-ایدئولوژیک مناسب به کار گرفته‌اند.
در رابطه با مساله فلسطین و لزوم مقابله با رژیم اشغالگر صهیونیستی، این راهبرد تا چه میزان می‌تواند کارآمد باشد؟
در طول تاریخ اشغالگری صهیونیست‌ها، این راهبرد بیشتر از طرف گروه‌های وابسته لابی صهیونیستی مطرح شده تا از این راه، هدف اصلی مقاومت مردم فلسطین را دستکاری کرده و تنزل دهند؛ به این معنا که این گروه‌ها مدعی‌اند مردم فلسطین و یهودیان می‌توانند در کنار هم بدون هیچ نزاعی از حقوق یکسان بهرمند شوند و فقط لازم است با استفاده از روش‌های اعتراضی بدون خشونت، دولت کنونی اسرائیلی را به اعمال تغییراتی وادار کرد.
آنها از این طریق می‌کوشند مشروعیت رژیم اشغالگر صهیونیستی را تأیید و در بهترین حالت، برخی از سیاست‌های نژادپرستانه آن را تلطیف کنند.
اما باید توجه داشت که ظرفیت‌های راهبرد اقدام بدون خشونت، بسیار فراتر از ایجاد تغییراتی جزئی است و می‌توان با استفاده از تکنیک‌های آن به میزان قابل توجهی به رژیم صهیونیستی فشار وارد کرد.
البته استفاده از این راهبرد به معنای رها کردن اقدامات نظامی نیروهای مقاومت نیست. اقدام بدون خشونت در صورتی که با اقدامات تحریمی کشورهای دیگر علیه رژیم صهیونیستی همراه شود، می‌تواند به مثابه یک اهرم فشار بسیار نیرومند در اختیار محور مقاومت قرار گیرد و در کنار اقدامات نظامی، خصم صهیونی را به زانو درآورد.
راهکار پیشنهادی کارشناسان مسائل فلسطین
در ادامه پیشنهادی را که شماری از کارشناسان مسائل فلسطین در یکی از مراکز ضدصهیونیستی آمریکایی ارائه کرده‌اند به صورت خلاصه مرور می‌کنیم.
این طرح در واقع یک اقدام بدون خشونت اقتصادی را به فلسطینیان پیشنهاد می‌کند.
در جریان نخستین مراحل مقاومت بدون خشونت گاندی در برابر استعمارگران بریتانیا در هند، بسیاری از نزدیکانش، از استراتژی‌های ساده و بدون خشونت او الگو گرفتند. آنها تصور نمی‌کردند مقابله با انحصار بریتانیا بر تجارت نمک می‌تواند در نهایت منجر به آزادی هند شود. در هر حال گاندی پیروان مصمم خود را به پیاده‌روی تا دریای عمان تشویق کرد تا خود نمک مورد نیازشان را تحصیل کنند به جای آنکه نمک فراوری شده را از کمپانی‌های بریتانیایی بخرند.
این اقدام ساده و واکنش وحشیانه بریتانیا به آن، مسیر استقلال هند را هموار ساخت.
از آنجا که مردم فلسطین نیز خواهان استقلال و رهایی از رژیم غاصب صهیونیستی هستند، آنها نیز نیازمند اقداماتی بدون خشونت برای از بین بردن محدودیت‌های اشغالگرانه هستند.
فلسطینیان از جامعه جهانی خواسته‌اند به جنبش بایکوت، عدم سرمایه‌گذاری و تحریم (BDS) علیه رژیم صهیونیستی بپیوندند. با این حال در نتیجه معاهدات بین‌المللی و چالش‌های اقتصادی، خود فلسطینی‌ها در یافتن روش‌های عملی برای به چالش کشیدن هژمونی صهیونیست‌ها بر اقتصاد خود، با محدودیت مواجه هستند.
فلسطینیان از سال ۱۹۶۷ استفاده از ارز اسرائیلی را آغاز کردند و شِکِل جدید اسرائیلی (نیس) به تدریج جایگزین دینار اردن و لیره مصری به عنوان ارز اصلی فلسطینیان شد.
همه میلیون فلسطینی در کرانه باختری، از جمله شرق بیت‌المقدس و نوار غزه، از ارز اسرائیلی استفاده می‌کنند که این به نفع اقتصاد اسرائیل و به ضرر خودشان است.
حکومت اشغالگر با دستکاری بازار فلسطینیان، قدرت ارز خود را تقویت می‌کند و از این طریق کسب و کار فلسطینیان را تحت فشار قرار می‌دهد. برای مثال زمانی که نیس یا دیگر مؤلفه‌های اقتصادی ضعیف هستند، فلسطینیان ترجیح می‌دهند حق ورود به بیت‌المقدس یا هر شهر دیگر در سرزمین‌های اشغالی را دریافت کرده و پول خود را در آنجا هزینه کنند و این سبب قدرت گرفتن اقتصاد اسرائیل می‌شود.
ضرورت حذف ارز «نیس» از اقتصاد فلسطین
برخی اقتصاددانان فلسطینی، استقلال از نیس را به عنوان گامی در جهت آزادی پیشنهاد کرده‌اند که همزمان با اجرای جنبش تحریمی علیه اسرائیل، قابل اجراست.
پیشنهاد گروه ما، ایجاد فروشگاه‌های عاری از «شکل» در شهرها و شهرک‌های فلسطینی است. دولت خودگردان یا اقتصاددانان و تجار فلسطینی نمی‌توانند چنین پویش بدون خشونتی را اجرا کنند اما فعالان شناخته شده و برجسته فلسطینی می‌توانند آن را اجرایی کنند.
دولت خودگردان نمی‌تواند اقدام برای رهایی از شکل را آغاز کند زیرا ملزم به تعهدات بین‌المللی است اما این معاهدات نمی‌توانند مانع آن شوند که یک شهروند فلسطینی از دلار، یورو، دینار اردن یا لیره مصر استفاده کند؛ همه این ارزها برای تراکنش‌های تجاری، خرید یک خانه، خودرو، اغذیه یا نان، مورد قبول هستند.
همان‌گونه که در حال حاضر نیز مرسوم است، فلسطینیان برای پرداخت اجاره‌بها و خرید کالای بزرگ با قیمت بالا، از دینار اردن یا دلار آمریکا استفاده می‌کنند اما از آنجا که فروشگاه‌های فلسطینی با کالای اسرائیلی پر شده، بیشتر شهروندان فلسطینی برای خرید خوراک، پوشاک، دارو، کتاب، اسباب آشپزی و بیشتر کالای مورد نیاز خود، به استفاده از نیس عادت کرده‌اند.
فروشگاه‌های عاری از «شکل»
پروژه فروشگاه عاری از شکل، برای موفقیت نیازمند سه عنصر است:
۱. نخست باید تعداد کافی از شهروندان فلسطینی تمایل به خرید خاروبار و دیگر کالای مورد نیاز خود از فروشگاه‌های عاری از شکل باشند.
۲. دوم لازم است مالکان فروشگاه‌های فلسطینی بیش از این با ارز اسرائیلی تجارت نکنند و از ارزهای جایگزین بهره ببرند.
۳. سوم اینکه لازم است خیرین سراسر جهان، از فروشگاه‌های عاری از شکل حمایت کنند. روند اجرایی شدن این نوع کسب و کار به این شکل خواهد بود.
برای شروع یک کمیته محلی باید دولت‌های ثروتمند عربی یا افراد غنی را مجاب به اعطای یک کمک ۲ تا ۳ میلیون دلاری کند. سپس باید شماری از مالکان فلسطینی به عضویت فروشگاه‌های عاری از شکل درآیند و به آنها اطمینان داده شود در صورتی که با تغییر ارز مورد استفاده، متحمل ضرر شدند، از محل منابع مالی جمع‌آوری شده، از آنها حمایت می‌شود.
کمیته همچنین باید استفاده از این فروشگاه‌ها را در میان فلسطینیان تشویق کرده و توضیح دهد با خرید از این فروشگاه‌ها به فرایند استقلال از شکل و در نهایت رهایی از رژیم اشغالگر کمک می‌کند.
پس از آنکه سه یا چهار فروشگاه به صورت آزمایشی فعالیت خود را آغاز کرده و با موفقیت پیش رفتند، کمیته می‌تواند فروشگاه‌های بیشتری را در کرانه باختری و نوار غزه ایجاد کند.
کمیته می‌تواند با کمک از کشورهای ثروتمند همچون قطر،، مالزی، ترکیه و ... فروشگاه‌های بیشتری را در سراسر مناطق فلسطینی‌نشین افتتاح کند. در مدت چند سال، همه شهرها و روستاها در کرانه باختری و نوار غز فروشگاه‌های عاری از شکل دارند.
سودآوری این فروشگاه‌ها دیگران را نیز به افتتاح چنین فروشگاه‌هایی تشویق می‌کند. حال مساله این است که فلسطینیان از کجا باید ارزهای خارجی برای استفاده در این فروشگاه‌ها پیدا کنند؟
بنابر دلایل زیر این کار چندان دشوار نیست:
• بسیاری از فلسطینیان در سازمان‌ها، آژانس‌ها و شرکت‌های بین‌المللی کار می‌کنند و به دلار، یورو و دینار اردن حقوق دریافت می‌کنند.
• بخش قابل توجهی از منابع مالی که دولت خودگردان و تشکیلات حکومتی در غزه از کشورهای دیگر دریافت می‌کنند به دلار، یورو یا دینار اردن است. دولت خودگردان و حماس می‌توانند با همین ارزها به کارمندان خود پرداخت کنند (و غالباً چنین می‌کنند). با وجود این فروشگاه‌ها، شهروندان برای تبدیل این ارزها به صرافی‌ها رجوع نمی‌کنند.
• یک یا چند نفر از اعضای بسیاری از خانواده‌های فلسطینیان در آمریکا، کانادا، اروپا و کشورهای خلیج فارسی زندگی و کار می‌کنند. آنها هر از چند گاهی با ارسال پول به شکل ارز خارجی، به خانواده‌های خود در سرزمین‌های اشغالی کمک می‌کنند. این مبالغ را می‌توان به همان شکل در فروشگاه‌های یاد شده خرج کرد.
فلسطینیان و درآمدهای ارزی
اما نکته مهم دیگر در این زمینه آن است که مالکان فروشگاه با این حجم از درآمدهای ارزی چه باید بکنند؛ در این خصوص این موارد می‌تواند راهگشا باشد:
_ آنها می‌توانند این درآمدها را در حساب‌های بانکی محلی فلسطینی یا اردنی، پس‌انداز کنند. هیچ قانونی برای منع این اقدام وجود ندارد.
_ بسیاری از تجار اسرائیلی تمایل به تبادل با استفاده از دلار یا یورو دارند. تا زمانی که قانونی برای منع انجام این کار وجود نداشته باشد، این فرایند به شیوه گسترده‌ای می‌تواند ادامه پیدا کند.
_ مالکان این فروشگاه‌ها با استفاده از ارز خارجی می‌توانند از اردن یا مصر خرید کنند و از محصولات اسرائیلی فاصله بگیرند.
اما بخشی از فلسطینیان کرانه باختری و نوار غزه در سرزمین‌های اشغالی کار می‌کنند و به شکل دستمزد دریافت می‌کنند؛ این افراد باید چه کنند؟
_ فروشگاه‌هایی که همچنان شکل را بپذیرند وجود خواهند داشت و بدون شک به فعالیت خود نیز ادامه خواهند داد.
_ برخی از این کارگران حاضرند برای حمایت از مقاومت و آزادی، نیس را به یک ارز خارجی تبدیل کنند حتی اگر متضرر شوند.
_ برخی از مالکان نیز به تدریج می‌توانند نیس را از فرایند معاملاتی خود حذف یا ترکیبی از هر دو ارز شیوه معاملاتی را اجرا کنند.
بسیاری از کشورهای استعمارگر و اشغالگر در نخستین گام تلاش می‌کنند اقتصاد کشور تحت اشغال خود را تحت کنترل درآورند.
با توجه به اینکه اشغالگران به فلسطینیان گفته‌اند محصولات اسرائیلی بهتر هستند، در نتیجه جریان مقاومت باید خرید از تولیدکنندگان و کشاورزان فلسطینی را تشویق کنند. طبیعتاً صهیونیست‌ها با این پویش‌ها مقابله خواهند کرد همان‌گونه که با پویش تحریم بین‌المللی علیه اسرائیل، مقابله کرده و می‌کنند.
برخی از فلسطینی‌ها نیز ممکن است از ورود به این طرح خودداری کنند به ویژه با توجه به مشکلاتی که این تعاملات اقتصادی به دنبال خواهد داشت. اما بدون شک این مشکلات در مقایسه با خشونت و رنجی که در حال حاضر متحمل می‌شوند بسیار کوچک خواهد بود.
بخش قابل توجهی از نیروی جوان و توانمند کاری فلسطینی در حال تلف شدن در زندان‌های صهیونیستی است و این به مثابه لطمه بزرگ دیگر به اقتصاد فلسطین است. جلوگیری از تحرک آزادانه و انتقال و جابه‌جایی کالا توسط فلسطینیان، به مثابه ایجاد موانع بزرگ بر سر راه اقتصاد فلسطینی است.
همزمان استفاده از نیس به عنوان ارز رایج توسط فلسطینیان، سبب تقویت هر چه بیشتر صهیونیست‌ها می‌شود از این رو تلاش برای جدا کردن این ارز نامشروع از حیات اقتصادی فلسطینیان، می‌تواند نتایج قابل توجهی به دنبال داشته باشد؛ علاوه‌بر آثار اقتصادی مثبت و افزایش تحرک اقتصادی در میان فلسطینیان و خارج کردن تدریجی آن از کنترل صهیونیست‌ها، این اقدام به میزان چشمگیری روحیه مقاومت را در مردم فلسطین تقویت می‌کند.
معیشت به عنوان یکی از مبانی اصلی حیات مادی و معنوی یک جامعه، به ویژه یک جامعه مسلمان، در صورتی که توسط یک نیروی بیگانه کنترل شود، به شدت توان فکری و عملی آن جامعه را سلب می‌کند.
اقدامات بدون خشونت در جهت رها ساختن معیشت فلسطینیان از کنترل صهیونیست‌ها، به میزان چشمگیری توان نیروهای مقاومت را در فلسطین به صورت خاص و در محور مقاومت به صورت عمومی، تقویت خواهد کرد.
