بحران اقتصادی در ترکیه ادامه دارد. اما رئیس جمهور این کشور اعلام کرده که نقطه پایان برای افزایش قیمت دلار گذاشته شده و وضعیت مردم رو به بهبود است.
این در حالی است که دلار اردیبهشت ماه اخیر و در دوران انتخابات 20 لیره می ارزید و حالا به 29 لیره نزدیک شده است. در این شرایط، به مدت چند روز، دلار از 28 لیره و 85 قوروش، تنها 5 قوروش پایین تر آمد و همین کاهش ناچیز و بی تاثیر، از سوی اردوغان به عنوان نشانه به سامان شدن اقتصاد مورد اشاره قرار گرفته است.
بررسی گزارش های اقتصادی 3 روزنامه سوزجو، قرار و ملی گازته، نشان می دهد که افزایش قیمت در بخش مواد غذایی، بیش از هر حوزه دیگری مردم ترکیه را نگران کرده است.
یک سوم درآمد، صرف مواد غذایی می شود
گزارش های سازمان آمار ترکیه با اطلاعات میدانی موسسات تحقیقاتی و مطالعاتی مستقل، تفاوت بسیار دارد. حالا علناً بسیاری از رسانه ها، به شکلی کنایی و آشکار از دو عبارت متفاوت و متضاد «تورم اعلامی» و «تورم مردمی» استفاده می کنند.
گروه اقتصادی موسوم به KAMU-AR، واحد تحقیق و توسعه کنفدراسیون تجارت عمومی که به بخش خصوصی تعلق دارد در گزارش خود در مورد تحقیقات تورم عمومی، ماه نوامبر به اطلاعاتی دست یافته که نشان می دهد وضعیت کنونی تورم در بازار مواد غذایی ترکیه، تاکنون بی سابقه بوده است.
این گزارش نشان می دهد که در 41 ماه اخیر در ترکیه، قیمت مواد غذایی به طور مداوم و هفته به هفته افزایش یافته و حتی اغنیا و قشر پردرآمد جامعه نیز از افزایش بدون وقفه قیمت غذا شکایت دارد.
در ماه نوامبر 2023 شاخص قیمت 64 ماده غذایی اساسی پرمصرف ارزیابی شده و استخراج اطلاعات نهایی، نشان می دهد:
الف) علاوه بر قشر فقیر و کم درآمد ترکیه، حتی خانوارهای دارای سطح درآمد بالا در شرایط سخت هستند. به نحوی که 20 درصد از جمعیت 84 میلیون نفری ترکیه که به عنوان پردرآمدها شناخته می شوند، 16.6 درصد از هزینه های مصرفی خود را به مواد غذایی اختصاص می دهند، در حالی که این رقم نزد خانوار کم درآمد به تا 35.8 درصد رسیده است.
ب) افزایش بی وقفه قیمت مواد غذایی در ترکیه در 41 ماه گذشته بیشترین تأثیر را بر اقشار با درآمد ثابت و فقیر گذاشته است و از این حیث، وضعیت غذا حتی از پوشاک و مسکن نیز بدتر بوده است. به این معنی که گاهی به مدت چند ماه، هیچ تغییر و افزایشی در قیمت مسکن، درمان و پوشاک روی نداده اما قیمت 64 ماده غذایی اساسی پرمصرف، مداوماً بالا و بالاتر رفته است. گزارش گروه اقتصادی مزبور می گوید:«افزایش قیمت مواد غذایی ناشی از سیاست های غلط اقتصادی به طور فزاینده ای خطر گرسنگی و فقر را در کشور افزایش می دهد. فقرا همچنان بهای سیاست غلط پولی و ارزی دولت را پنهان می کنند و با وجود آن که چند ماه از آغاز فعالیت دولت جدید سپری شده، وضع بهتر نشده و بدتر شده است».
ج) قیمت مواد غذایی از سپتامبر 2021، زمانی که ترکیه به مارپیچ تورمی امروزی کشیده شد، 531 درصد افزایش یافته که با این سیاست های اشتباه، روند تورم سال ها ادامه خواهد داشت. شهروندان ترکیه هم اکنون در وضعیتی هستند که برای یک سبد غذایی که در سپتامبر 2021 به قیمت 100 لیره خریداری شده بود، حالا باید 631 لیره پرداخت می کردند. تورم سالانه مواد غذایی در سپتامبر به 107.1 درصد و در اکتبر 108.2 درصد افزایش یافت. در اقلام غذایی مانند نان، برنج، آرد، گروه بلغور، شیر و لبنیات، روغن، میوه و حبوبات نسبت به ماه قبل افزایش چشمگیری داشت. در حالی که قیمت نان، برنج، آرد و بلغور در آبان ماه نسبت به ماه قبل به طور میانگین 2 درصد افزایش داشت. افزایش قیمت گوشت و ماهی از ابتدای سال تاکنون 121.5 درصد بوده است. هزینه شیر، لبنیات و تخم مرغ در آبان ماه نسبت به ماه قبل 4.7 درصد افزایش و قیمت روغن 1.7 درصد افزایش داشته است. در حالی که قیمت حبوبات در آبان ماه 3.5 درصد افزایش یافت، روند افزایشی قیمت سایر مواد غذایی شامل رب گوجه فرنگی، زیتون، عسل، چای، نمک و مواد غذایی فرآوری شده مشابه با افزایش 12.5 درصدی ادامه یافت. شهروندان برای خرید سبد غذایی متشکل از 64 قلم خوراکی انتخاب شده بر اساس عادات غذایی فعلی خود، نسبت به ماه قبل 2 درصد بیشتر باید پرداخت کنند. قیمت مواد غذایی در پنج ماه گذشته (ژوئیه، آگوست، سپتامبر، اکتبر و نوامبر) در مجموع 41.8 درصد افزایش یافته است.
ه) قیمت نان، آرد، بلغور و ماکارونی در آبان ماه امسال در ترکیه، نسبت به ماه مشابه سال قبل 58.3 درصد، قیمت گوشت ماهی 151.8 درصد و شیر و لبنیات و تخم مرغ 54.8 درصد افزایش داشته است. همچنین قیمت نفت نسبت به سال گذشته 77.6 درصد افزایش یافته است. قیمت میوه 117.6 درصد و سبزی 187.2 درصد افزایش یافت. قیمت حبوبات در سال گذشته 56.7 درصد و قیمت سایر مواد غذایی 77.6 درصد افزایش یافته است. مساله اینجاست که تمام شواهد، نشان دهنده احتمال تداوم این وضعیت است و با توجه به افزایش نرخ ارز و قیمت تولیدکننده محصولات کشاورزی، از حالا می توان چنین پیش بینی کرد که افزایش سالانه قیمت مواد غذایی در ماه‌های آینده همچنان 3 رقمی خواهد بود.
دلایل تداوم تورم مواد غذایی
کارشناسان اقتصادی ترکیه بر این باورند که گذشته از تمامی موضوعات سیاسی و اقتصادی مرتبط با نرخ دلار، سیاست پولی بانک مرکزی و شکست یا پیروزی دولت در جذب سرمایه های خارجی، این عوامل نیز بر قیمت مواد غذایی ترکیه تاثیر می گذارند:
1.افزایش سرسام آور هزینه حمل مواد غذایی ناشی از افزایش قیمت سوخت.
2.افزایش هزینه ها در بخش تولید محصولات کشاورزی.
3.کاهش میزان راندمان و بهره وری در کشاورزی ترکیه به خاطر موضوعاتی نظیر خشکسالی و ارائه تعاریف غلط از الگوی کشت.
4.نقش آفرینی واسطه ها.
5.دخالت مداوم نهادهای دولتی.
در شرایطی که کمتر از 4 ماه به انتخابات شهرداری های ترکیه مانده، دولت برآمده از حزب عدالت و توسعه، هنوز نتوانسته برای کاهش قیمت مواد غذایی اقدام خاصی انجام دهد. حال باید دید آیا این وضعیت بر نتایج انتخابات آتی تاثیر خواهد گذاشت یا اردوغان و باغچلی، باز هم به روال انتخابات ریاست جمهوری، می توانند با امنیتی سازی فضا و طرح موضوع تهدید بقای ملی کشور، دوباره از مردم رای بگیرند.
