المیادین در گزارشی تونل‌های زیرزمینی مقاومت فلسطین در غزه و اهمیت این تونل‌ها را مورد بررسی قرار داد.
پس از شکست سنگین یگان‌های ارتش رژیم اشغالگر قدس در مناطق مرزی غزه از مبارزان مقاومت فلسطین، مقامات سیاسی و نظامی صهیونیستی با دیدن جنازه‌های نظامیان خود در خیابان‌های نوار غزه مطمئن شدند که هزینه ورود به این منطقه جغرافیایی برای آنان بسیار بالا خواهد بود؛ منطقه‌ای که به ویژه در سایه وجود تونل‌های جنبش حماس در زیر آن، از نظر توانایی‌ها و امکانات انسانی و نظامی برای آنان ناشناخته است. این تونل‌ها به نوعی ذخایر راهبردی عملیات‌ها و تحرکات میدانی و لجستیکی حماس به حساب می‌آیند و برای دشمن یک خط دفاعی نامرئی و چالشی بزرگ و روشن شمرده می‌شوند؛ چالش بزرگی که هرگونه ورود زمینی به غزه با هدف ضربه‌زدن به جنبش حماس را با خطر روبرو می‌کند.
از این روی اشغالگران در جریان حمله به غزه برای تخریب این شبکه‌های تونلی پیچیده، با موشک‌های مختلف مناطق مختلف غزه را هدف قرار دادند. مبارزان حماس از دیرباز از این تونل‌ها به عنوان یک پایگاه نظامی، انبار تسلیحات، محل سکونت، محل پنهان‌شدن و محل مخفی‌کردن اسرا (بر اساس سخنان مقامات نظامی اسرائیلی) استفاده کرده‌اند. یکی از اسرایی که آزاد شد طی اظهارات خود، جایی را که پس از اسارت در شهرک صهیونیستی «کیبوتس» در جنوب اراضی اشغالی به آن منتقل شده بود، یک شبکه تونلی عنکبوتی توصیف کرد.
داستان تونل‌های غزه چیست؟
در واقع سابقه استفاده از این تونل‌ها در غزه به اواخر دهه ۹۰ سده گذشته و اوایل دهه نخست سده بیست‌ویکم باز می‌گردد. به دلیل محاصره شدید غزه که پس از عملیات طوفان الاقصی شدت یافته است، این تونل‌ها به منزله شریان حیاتی زندگی اهالی غزه و کانال قاچاق کالا و اسلحه به شمار می‌آمد.
«داونی ریچموند باراک» استادیار دانشگاه رایشمن رژیم صهیونیستی و مؤلف کتاب «نبرد زیرِ زمین» در این باره گفت که پس از عقب‌نشینی نظامیان اشغالگر اسرائیل از نوار غزه در سال ۲۰۰۵ و به قدرت‌رسیدن حماس در سال پس از آن، ماهیت تونل‌ها شروع به تغییر کرد.
وی در ادامه تصریح کرد: دیدگاه اسرائیل درخصوص تهدیدی که این تونل‌ها ایجاد می‌کنند نیز تغییر کرد. اسرائیل در دوره گذشته توجه زیادی که امروز به این تونل‌ها دارد را نداشت.
از منظر باراک امروزه این تونل‌ها منبع نگرانی راهبردی برای اشغالگران به شمار می‌آیند.
عملیات اسارت «گیلعاد شلیط» نظامی اسرائیلی توسط حماس در سال ۲۰۰۶ و انتقال وی از طریق تونل‌ها به غزه، تغییر بزرگی را در دیدگاه اسرائیل و شهرک‌نشینان این رژیم نسبت به این تهدیدِ غیرقابل حل ایجاد کرد. چیزی که نگرانی و هراس صهیونیست‌ها را بیش‌تر کرد این بود که رژیم اشغالگر قدس یک دهه پیش تونلی به طول ۱.۵ مایل و عمق ۶۶ پا را پیدا کرد که از غزه به اراضی اشغالی می‌رسد. در آن زمان برآورد شد که هزینه ساخت این تونل تقریباً به ۱۰ میلیون دلار می‌رسیده و برای احداث آن به ۸۰۰ تن بتن نیاز بوده است.
بر اساس سخنان باراک، حماس با گذر سال‌ها، یک شهر زیرزمینی را در غزه ایجاد کرده است. به باور وی به دلیل محدودیت‌های شدیدی که اسرائیل در مورد واردات مصالح ساختمانی به نوار غزه اعمال می‌کند، کاری که حماس انجام داده یک پروژه پیچیده بوده است.
با وجود اینکه عدد و رقم دقیقی در خصوص طول این تونل‌ها وجود ندارد، کارشناسان صهیونیست برآورد می‌کنند که حماس می‌تواند کنترل حدود ۳۰۰ مایل یعنی نزدیک به ۴۸۲ کیلومتر تونل را در اختیار داشته باشد.
اهمیت این تونل‌ها در چیست؟
در واقع فرماندهان ارتش رژیم اشغالگر صهیونیستی هیچ تصور روشن و دقیقی در مورد تونل‌های مقاومت ندارد و در این خصوص تنها برآورد‌هایی در اختیار دارند که ممکن است اشتباه باشد. به همین دلیل رژیم صهیونیستی گمان می‌کند که حجم و شکل این تونل‌ها متفاوت باشند و راهرو‌های تنگ آن‌ها به اتاق‌های بزرگی ختم شود که به عنوان انبار اسلحه و پناهگاه فرماندهان حماس استفاده می‌شوند.
علاوه بر این (بر اساس اطلاعات منتشرشده توسط دستگاه جاسوسی رژیم صهیونیستی) عمق این تونل‌ها به ۱۵۰ پا یعنی تقریباً به ارتفاع یک ساختمان ۱۴ طبقه می‌رسد. این شبکه تونلی، پر پیچ و خم و ناهموار است. برخی بخش‌های این تونل‌ها برای جلوگیری از کشف‌شدن توسط اسرائیل به صورت پر پیچ و خم طراحی شده است. بر اساس روایت صهیونیست‌ها، این تونل‌ها مجهز به برق هستند و مهم‌تر از همه آنکه دیده‌شده موتور درون آن‌ها حرکت می‌کند و برخی گاری‌ها برای انتقال اسلحه در آن نیز استفاده شده‌اند.
«جان اسپنسر» رئیس بخش مطالعات جنگ‌های شهری مؤسسه جنگ‌های نوین آکادمی نظامی آمریکا در این باره گفت که جنس خاک غزه- در مقایسه با سنگ‌های سخت موجود در مرز‌های فلسطین و لبنان- امکان حفاری را به آسانی فراهم می‌کند و این موضوع به حماس اجازه می‌دهد شبکه تونل‌های خود را به سرعت گسترش بدهد. وی افزود: حماس از بتن آماده استفاده می‌کند و این موضوع سرعت ساخت را افزایش می‌دهد.
افزون بر این تحلیلگران تصریح می‌کنند که در سال‌های اخیر، حماس برای جلوگیری از کشف تونل‌ها و در امان‌ماندن از حملات اسرائیل ناچار شده عمق تونل‌ها را افزایش دهد.
رژیم صهیونیستی چه دلیلی برای حضور اسرای خود در تونل‌ها دارد؟ آیا توان آزادی آن‌ها را دارد؟
پس از آزادی یکی از اسرای صهیونیست به نام «لیوشتز» و آزادی یک اسیر دیگر، اسرائیل ظن بیشتری درباره نگهداری برخی اسرا در تونل‌ها پیدا کرد. از این رو، تل‌آویو بر این باور است که تعداد اسرایی که ممکن است در تونل‌ها باشند، مشخص نیست؛ به ویژه آنکه لیوشتز گفته که در میان یک مجموعه ۲۵ نفره از اسرا نگهداری می‌شده است.
بر این اساس، در روند تلاش‌ها برای بازگرداندن اسرا، تونل‌های حماس عامل پیچیدگی برای اسرائیل و هم‌پیمانان وی (و در رأس آنان آمریکا) هستند؛ زیرا شبکه تونل‌ها گسترده و پیچیده هستند، ترسیم نقشه برای آن‌ها تقریباً غیرممکن است و نفوذ به این تونل‌ها نیز دشوار است.
«ادوارد لوتواک» کارشناس نظامی و مؤلف کتاب «هنر ابتکار نظامی» در این باره گفت که حماس از طریق نگهداری اسرا در زیر زمین و آزادی آنان با روندی کُند، می‌تواند مدت این درگیری را به ماه‌ها و یا حتی سال‌ها برساند.
نبرد داخل تونل‌ها چگونه خواهد بود؟
مقامات صهیونیست اذعان می‌کنند که جنگ داخل تونل‌ها بسیار دشوار است و به مجموعه مهارت‌هایی مشخص نیاز دارد، به ویژه آنکه تاکتیک‌ها و اسلحه‌ها در اغلب اوقات برای زیر زمین مناسب نیستند. لوتواک در این باره می‌گوید: نبرد در تونل‌ها کار افراد مبتدی نیست.
علاوه بر این، مقامات صهیونیست تاکید می‌کنند که اجرای عملیات تهاجمی در داخل تونل‌ها دشوار است، زیرا تا به حال سیستم ناوبری و ارتباطات در بسیاری از مواقع در زیر زمین از کار افتاده است و حتی دستگاه‌های دید در شب نیز با مشکل روبرو شده است، زیرا این دستگاه‌ها به اندکی نور پیرامونی نیاز دارند.
همچنین صدای تیراندازی در داخل تونل افزایش پیدا می‌کند. این موضوع خطری بزرگ برای سرباز تیرانداز است و وی به محافظت شدید از گوش‌های خود نیاز دارد.
از سوی دیگر با توجه به اینکه تونل‌ها بخش جدایی ناپذیر عملیات حماس هستند، جداسازی این شبکه یک اولویت و هدفی روشن برای اسرائیل جهت از بین بردن حماس به شمار می‌آید؛ اما اعزام نظامیان به تونل‌ها با خطری باورنکردنی همراه خواهد بود و به منزله آخرین اقدام در مواردی مانند نجات اسرا به حساب می‌آید. با این وجود بر اساس اظهارات تحلیلگران صهیونیست این سناریو نیازمند درنظر گرفتن پیچیدگی عوامل متعددی است.
آیا فناوری رژیم صهیونیستی می‌تواند تونل‌ها را پیدا کند؟
فناوری عملاً ابزار‌های مفیدی را در مورد تونل‌ها ارائه کرده، اما راه حلی را به دست نداده است؛ چرا که رادار و سیستم‌های رصد متداول دیگر، توانایی محدودی برای پیداکردن تونل‌های با عمق ۶۰ پا زیر زمین را دارند. از این روی ایالات متحده و اسرائیل برخی ابزار‌ها را جهت اندازه‌گیری امواج مغناطیسی، حرارتی و صوتی این تأسیسات زیرزمینی توسعه داده‌اند. همچنین پنتاگون به تأمین مالی برخی فناوری‌ها پرداخته است. از جمله این فناوری‌ها، فناوری «مار‌های مکانیکی» است که می‌توان آن‌ها را به سنسور‌های پیشرفته در اعماق زمین مجهز کرد. فناوری «کرم‌های مکانیکی» نیز از دیگر فناوری‌هایی است که آمریکا به تأمین مالی آن اقدام کرده است. کرم‌های مکانیکی با خوردن زمین (پروژه موسوم به Underminer) می‌توانند مسیر خود را به سوی مخفی‌گاه‌ها بشکافند.
بر اساس ارزیابی‌های آمریکا، این ربات‌ها می‌توانند برخی اقدامات جنگی را نیز صورت بدهند. هنگامی که این ربات‌های چرخ‌دار با موانعی روبرو بشوند، ربات‌های پادار می‌توانند وارد راهرو‌های مخفی بشوند و افراد مهاجم را با تفنگ، موشک یا بمب از بین ببرند.
در مقابل «اسکات ساویتز» یکی از مهندسان ارشد شرکت «راند» که دهه‌ها به مطالعات نبرد‌های تونلی پرداخته است، هشدار داده که انسان همچنان نیاز خواهد داشت به تونل‌ها برود و ممکن است با کمین، مواد منفجره و مین‌های پنهان روبرو شود؛ این همان موضوعی است که در انتظار نظامیان ارتش رژیم اشغالگر قدس است.
یگان «سامور» چیست؟
نیاز به توضیح نیست که ارتش رژیم صهیونیستی یگان ویژه‌ای از زیرمجموعه یگان مهندسی خود دارد که یگان «سامور» نامیده می‌شود. این واژه، یک واژه عبری به معنای سمور یا راسو است و علاوه بر این خلاصه عبارت «گذرگاه‌ها و تونل‌ها» است.
این نیرو‌ها از جمله قوی‌ترین نیرو‌های اسرائیل به شمار می‌آیند و احتمال می‌رود که در صورت ورود به نبرد با مبارزان حماس در آینده، درگیری شدیدی را پیش‌رو خواهند داشت. علاوه بر این طبق مطالعاتی که در سال ۲۰۲۰ بر اساس مصاحبه با ۱۷ عضو پیشین یگان سامور صورت گرفت، این یگان به‌روزترین فناوری‌ها را استفاده می‌کند، اما به آن تکیه و اعتماد ندارد.
خلاصه سخن آنکه بدون شک بخش بزرگی از دشوارترین نبرد‌هایی که در این جنگ به انجام خواهد رسید، از چشم‌ها به دور خواهد ماند و در شرایطی صورت خواهد گرفت که برای بسیاری از ما غیرقابل تصور است. نتیجه نبرد ممکن است به چیزی که در اعماق این تونل‌ها رخ خواهد داد بستگی داشته باشد؛ تونل‌هایی که اگر افسران رژیم اشغالگر قدس و نظامیان این رژیم به ورود به آن‌ها بیاندیشند یا در اصل، مکان قرارگیری آن‌ها را بفهمند، به گورستان جمعی آنان مبدل خواهند شد.
