سال ۱۴۰۱ نخستین سالی بود که با وجود شیوع کرونا، مراسم پیاده‌روی اربعین به عنوان بزرگ‌ترین اجتماع شیعیان جهان بدون محدودیت و با حضور بیش از ۲۱ میلیون زائر برگزار شد.
تشرف ۳.۵ میلیون زائر ایرانی به اربعین ۱۴۰۱
در این بین با وجود اینکه ایران پیش‌بینی تشرف پنج میلیون زائر به حماسه اربعین حسینی را داشت، به دلیل برخی محدودیت‌ها این تعداد به حدود سه میلیون و ۵۰۰ هزار نفر کاهش یافت که البته اصلی‌ترین دلیل کاهش تعداد زائران نسبت به پیش‌بینی‌ها، نبود امکانات لازم در مرزها و زیرساخت‌های عراق بود.
بسته شدن مرزهای زمینی در ایام اربعین
علاوه بر این، اربعین سال گذشته با توجه به اینکه دولت سیزدهم شرایط را برای تشرف زائران هموار کرده بود، اما آمادگی لازم برای پذیرش این تعداد زائر در مرزهای خروجی و شهرهای مرزی کشور وجود نداشت و در روزهای منتهی به اربعین حسینی مشکلاتی در مرزها ایجاد شد؛ به طوری که چندبار مرزهای زمینی به منظور جلوگیری از ازدحام جمعیت و نبود ماشین به اندازه کافی در خاک عراق، بسته شد و زائران مجبور شدند با وجود گرمای هوا ساعت‌ها پشت مرز بمانند.
الزامی شدن ثبت‌نام در سامانه سماح
البته برنامهریزی اربعین سال ۱۴۰۱ نیز با مشکلاتی مواجه شد و سازمان حج و زیارت به عنوان متولی ثبت‌نام از زائران در سامانه سماح تلاش کرد با اطلاع‌رسانی مختلف متقاضیان سفر اربعین را متقاعد به ثبت‌نام در این سامانه کند و از طرفی هم ستاد مرکزی اربعین حسینی همه خدمات به زائران را در این سامانه تعریف کرد تا برنامهریزی متناسب با جمعیت زائران انجام شود. اما به دلیل نبود هماهنگی در بین دستگاه‌های مختلف، این امر دیرهنگام محقق شد.
موافقت عراق با تردد دارندگان گذرنامه دارای یک ماه اعتبار در اربعین ۱۴۰۱
با همه فراز و نشیب‌ها و نگرانی‌ها از همراه نشدن ایرانیان با زائران پیاده‌روی اربعین، با مذاکرات دولت سیزدهم با دولت عراق مجوز تشرف بدون محدودیت ایرانیان به پیاده‌روی اربعین صادر شد و طرف عراقی هم برای تسهیل تردد زائران قول مساعد داد.
بر همین اساس، مقرر شد گذرنامه موقت و برگ گذر موقت برای افرادی که گذرنامه آن‌ها منقضی شده، صادر شود. اما باز هم برخی از متقاضیان زیارت اربعین هنوز در پیچ و خم روند اداری صدور گذرنامه بودند و با توجه به حجم بالای درخواست صدور گذرنامه، ایران از طرف عراقی خواست تا برای نخستین‌بار زائرانی که گذرنامه‌هایشان یک ماه هم اعتبار دارد، بتوانند وارد عراق شوند که با موافقت دولت عراق، این امر در ایام اربعین پذیرفته شد و زائران توانستند نه تنها با برگه گذر موقت، بلکه با گذرنامه‌هایی که یک ماه اعتبار تا زمان انقضا داشت هم از مرزهای خروجی به عراق سفر کنند تا با سایر زائران اربعین حسینی هم‌قدم شوند.
افزایش مرزهای زمینی در اربعین و پیوند عمیق بینی شیعه و سنی
این تنها یکی از اقدامات دولت سیزدهم و همکاری طرف عراق برای پذیرش زائران ایرانی در ایام اربعین بود. افزایش مرزهای زمینی برای سفر اربعین، باز شدن مرزهای باشماق و تمرچین در‌کنار مرزهای مهران، شلمچه،خسروی و چذابه هم از دیگر اقدامات دولت برای تسهیل زیارت اربعین بود که توانست پیوند بین شیعه سنی را نیز مستحکم کرده و مردم کردستان عراق هم پای کار اربعین بیاورد.
اختصاص وام و ارز اربعین برای نخستین‌بار
کاهش هزینه بیمه زائران اربعین از ۵۰ هزار تومان در سال ۱۴۰۰ به ۱۸ هزار تومان و اختصاص ارز اربعین در سال ۱۴۰۱ را هم می‌توان به عنوان اقدامی مؤثر برای ارائه تسهیلات به زائران دانست؛ تا جایی که ۱۰۰ دلار به عنوان ارز اربعین در بانک‌ها به زائران تعلق گرفت و حتی وزیر اقتصاد از اختصاص وام اربعین خبر داد و اعلام کرد به زائران یارانه‌بگیر که به صورت زمینی عازم زیارت اربعین می‌شوند، سه تا پنج میلیون تومان وام بدون نیاز به مراجعه به بانک و البته با اقساط یک ساله که از یارانه آن‌ها کسر می‌شود، تعلق می‌گیرد. با این وجود، به دلیل مشکلاتی در تأمین این اعتبار به دلیل بالا بودن تقاضا، برخی از متقاضیان نتوانستند از این وام بهره‌مند شوند.
ساماندهی بلیت پرواز و اتوبوس برای ایام اربعین
ایجاد ساماندهی در سفرهای هوایی و زمینی هم یکی دیگر از اقداماتی بود که برای نخستین‌بار سال گذشته در اربعین اجرایی شد؛ تا جایی که رستم قاسمی، وزیر وقت راه و شهرسازی اعلام کرد هزینه بلیت رفت و برگشت به عراق در بازه زمانی سفر اربعین ۶ میلیون تومان است و قیمت بلیت اتوبوس‌ها هم متناسب با مسافت‌ها اعلام شد تا زائران بتوانند با قیمت مناسب عازم این سفر معنوی شوند. همچنین برای افرادی که با خودروی شخصی به مرزهای زمینی مراجعه کرده بودند، پارکینگ‌هایی پیش‌بینی شد که هزینه آن روزانه بین پنج تا ۱۰ هزار تومان شد.
موکب‌هایی که چند‌روز پشت مرز منتظر ورود به عراق بودند
موکب‌های پذیرایی از زائران هم در اربعینی که گذشت، فعال و پویاتر عمل کردند و حتی امسال برای نخستین‌بار موکبی ویژه بانوان راه‌اندازی شد که روزانه هزاران زائر در این موکب‌ها اسکان داده شدند و حتی در موکب بانوان بین زائران غذا نیز توزیع شد.
علاوه بر این، موکب‌های اربعینی در مرزهای ایران و عراق و همچنین خاک عراق اقدامات مؤثری انجام دادند. البته به دلیل فضای سیاسی حاکم در عراق در آستانه اربعین، مشکلاتی نیز گریبانگیر موکب‌داران شد؛ تا جایی که به دلیل ناآرامی‌های عراق آن هم به خاطر اقدامات مقتدی صدر و طرفدارانش، چند روز مرزهای زمینی بسته شد و نه تنها زائران بلکه موکب‌ها هم نتوانستند عازم عراق شوند.
اقدامات موکب‌ها برای نخستین اربعین دهه‌های اخیر هم‌زمان با تابستان انجام شد
با توجه به اینکه اربعین ۱۴۰۱ نخستین اربعینی بود که در دهه‌های اخیر هم‌زمان با تابستان بود، تدابیری برای جلوگیری از گرمازدگی زائران اندیشیده شد که توزیع آب بسته‌بندی و خنک در مرزها و همچنین تونل آب‌پاش از جمله آن‌ها بود. البته در روزهای آغازین پیاده‌روی اربعین گزارش‌هایی از کمبود آب آشامیدنی در نجف اشرف وجود داشت که با تلاش عراقی‌ها و همکاری ایرانی‌ها، این مشکل به سرعت برطرف و بسته‌های آب آشامیدنی بین زائران توزیع شد. همچنین دپوی آب آشامیدنی در مرزهای زمینی نیز از دیگر برنامه‌های موکب‌ها برای جلوگیری از گرمازدگی زائران اربعین بود.
با همه تلاش‌ها و البته همکاری‌های عراق برای پذیرش زائران ایرانی در ایام اربعین، حدود سه میلیون و ۵۰۰ هزار نفر به زیارت امام حسین علیه‌السلام مشرف شدند و بسیاری از ایرانیان هم که مشتاق زیارت بودند، نتوانستند در این حماسه عظیم حضور یابند.
تلاش دولت سیزدهم برای اربعین ۱۴۰۱
در سال گذشته اقدامات و تصمیم‌های جدیدی در ایام اربعین اجرایی شد که پیوند دولت ایران و عراق را مستحکم‌تر کرد. البته در این زمینه رایزنی و مذاکرات مسؤولان دولت سیزدهم اثرات مثبتی داشت؛ تا جایی که عراق آماده پذیرش زائران خارجی بدون محدودیت شد و بسیاری از دلدادگان حسینی به زیارت اربعین مشرف شدند. در حالی که سال ۱۴۰۰ که تازه دولت سیزدهم روی کار آمده بود، با وجود تلاش‌ها برای امکان حضور ایرانیان در حماسه پیاده‌روی اربعین، عراق ابتدا با پذیرش ۳۰ هزار نفر به صورت هوایی موافقت کرد که با سفر نخست وزیر وقت عراق به ایران، این تعداد ۲ برابر شد و در نهایت سال ۱۴۰۰ بیش از ۱۰۰ هزار ایرانی به زیارت اربعین مشرف شدند.
