تأثیر بازی و معمای فکری بر ذهن کودکان

همه شما به خوبی می‌دانید که کودکان به خصوص کودکان عصر مدرن و تکنولوژی از چه استعدادهای ذهنی خارق‌العاده‌ای برخوردارند. بسیاری از این استعدادها و نبوغ فکری کودکان را می‌توان در کلام و رفتار آن‌ها حس کرد. وجود ابزارهای تکنولوزی و لوازم سرگرمی مختلف و متنوع نیز بر رشد فکری کودکان بی تأثیر نبوده است. آیا تا کنون به مزایای بازی فکری بر رشد ذهنی کودکان خود فکر کرده‌اید؟

بسیاری از خانواده‌ها تنها با هدف ایجاد یک سرگرمی جدید، بازی‌ها و معماهای فکری را برای دلبند خود تهیه می‌کنند، بدون اینکه با مزایای واقعی آن در تقویت حافظه و سایر مهارت‌های ذهنی کودک اطلاع داشته باشند‌. این در حالی است که بازی‌های فکری بیشتر با جنبه آموزشی طراحی و تولید می‌شوند. در ادامه راجع به مزایای بازی فکری صحبت می‌کنیم.

بازی فکری چیست؟

قبل از اینکه مزایای بازی فکری و تأثیر آن را در رشد روانی کودکان بررسی کنیم، بهتر است به یک تعریف دقیق از بازی فکری برسیم. بازی فکری صرفا به بازی‌هایی که چیزی را به کودک می‌آموزند، گفته نمی‌شود. بلکه به نوع خاصی از بازی گفته می‌شود که به تلاش‌های شناختی بیشتر و اطلاعات معنادار نیاز دارد. بازی فکری، خود شیوه‌ای برای یادگیری است؛ اما طراحی آن بر اساس دانش عمیق‌تری صورت گرفته و هدف آن تقویت توانایی‌های ذهنی برای جمع‌بندی اطلاعات و رسیدن به یک نتیجه درست برای انجام بازی است. بازی فکری می‌تواند به صورت فردی یا تیمی انجام شود که هر کدام مزایای خاص خود را دارد. اهمیت بازی‌های فکری برای کودکان به قدری است که سازمان ملل متحد از آن به عنوان حق جهانی کودکان یاد می‌کند.

مزایای بازی فکری در رشد روانی کودکان

شخصیت هر انسان در کودکی او شکل می‌گیرد و به همان شکل پایه‌گذاری می‌شود. هر کودک در دوران طفولیت خود ارزش‌های خود را پیدا می‌کند و توسعه می‌دهد. بازی فکری یکی از مهم‌ترین المان‌های رشد و توسعه فردی در کودکان است. اگر بین کودکی که مدام سرگرم بازی‌های فکری است و کودکی که به بازی‌های فکری توجهی نشان نمی‌دهد، یک تست هوش یا معمای تصویری گرفته شود، قطعا و بدون تردید ذهن کودکی که با معماهای فکری بازی می‌کند، بازتر و دامنه اطلاعات او وسیع‌تر است‌. به علاوه اینکه این کودک اعتماد به نفس بالا، تعامل اجتماعی قوی، استدلال فکری خارق‌العاده و هوش هیجانی بیشتری دارد. این همان مزایای بازی فکری است که به دنبال آن هستیم.

بازی‌های فکری مانند مسیری پر از فراز و نشیب هستند که عبور از آن‌ها کودک را برای ورود به دنیای بزرگ‌تر و مسیرهای ناهموار زندگی آماده می‌کند. قطعا وقتی فردی در کودکی برای حل یک بازی فکری تلاش می‌کند یا برای حل آن هیجان بسیاری نشان می‌دهد، قطعا این آمادگی را در خود می‌یابد که معماها و مسائل پیچیده را در زندگی آینده خود حل کند و با اعتماد به نفس کامل از آن‌ها عبور کند. بازی فکری کودکان را وادار به فکر کردن می‌کند؛ بنابراین حتی اگر کودکی در حل معمای فکری خود موفق هم نشود، خود به خود می‌آموزد که برای حل مسائل مختلف باید از هوش و قدرت ذهنی خود استفاده کند. در این صورت عدم توانایی برای حل معما یک شکست محسوب نمی‌شود، بلکه کودک از تلاش خود احساس رضایت می‌کند.

نقش والدین در تأثیر بازی فکری بر رشد روانی کودکان

اگر کودکی به بازی فکری علاقه نشان نمی‌دهد، دلیل بر ناتوانی او نیست، بلکه والدین باید با آگاهی کامل شوق بازی را در کودک ایجاد کنند و توجه او را به بازی‌های فکری جلب کنند. البته نه به این صورت که والدین قبل از کودک بازی را انجام دهند. در این صورت تنها ارزش و مزایای بازی فکری را از بین برده‌اند‌. والدین باید توجه کنند که در انجام بازی‌های فکری به دنبال رسیدن به هدف نباشند. در واقع والدین نباید از کودک خود انتظار داشته باشند که بازی یا معمای فکری خود را به نتیجه مطلوب برسانند. هدف از انجام بازی‌های فکری بیشتر رویارویی کودک با چالش‌های مختلف و ایجاد یک آمادگی ذهنی برای حل آن است. زمانی که کودک درگیر بازی فکری می‌شود، در مغز او واکنش‌های شیمیایی ارادی و غیر ارادی بسیاری صورت می‌گیرد که سبب تقویت و توسعه هوش و حافظه کودک می‌شود.

مزایای بازی فکری بر رشد ذهنی و خلاقیت کودکان

بیشترین مراحل رشد ذهنی و خلاقیت هر فرد در کودکی اوست. هرچند تربیت، رفتار خانواده و نگرش‌های فرزندپروری در شگوفایی استعدادهای هر فرد نقش بسیار مهمی دارد؛ اما به هیچ عنوان نمی‌توان اهمیت و مزایای بازی فکری در رشد ذهنی و شکوفایی خلاقیت کودکان را نادیده گرفت‌. می‌توان گفت بازی فکری خود بخشی از نظام تربیتی والدین است. بازی‌های فکری مهارت‌های مختلفی را در کودک تقویت می‌کند و توسعه می‌دهد. از این مهارت‌ها می‌توان به تقویت مهارت کلامی، قدرت تخیل، قدرت حل مسئله، قدرت تفکر انتقادی، افزایش درک مطلب، سطح آگاهی و موارد بسیار دیگر اشاره کرد.

بازی کردن نوعی فعالیت طبیعی برای هر کودک و در واقع بهترین شکل فعالیت است. شما می‌توانید در حین بازی فکری، ضمن تقویت مهارت‌های ذهنی و گذراندن مراحل رشد خلاقیت، نیروهای جسمی از جمله مهارت‌های دست ورزی را نیز در کودک افزایش دهید.‌ به این ترتیب کودک می‌آموزد که چگونه برای انجام یک بازی فکری از ذهن خود استفاده کند و سپس با به کار گیری مهارت‌های جسمی و کنترل حرکات خود، بازی را انجام دهد. قطعا احساس رضایتی که کودک نسبت به خود پیدا می‌کند، والدین را نیز خرسند و خوشحال می‌کند. در نهایت کودکان یاد می‌گیرند که بدون کمک دیگران یا تأثیر عقاید آن‌ها، چیزی را خلق کنند و از خلاقیت خود پلی برای صعود به قله‌های موفقیت در بزرگسالی بسازند. به این ترتیب به هیچ عنوان نمی‌توان مزایای بازی فکری را نادیده گرفت.

مزایای بازی فکری در دوره‌های مختلف زندگی

تا اینجا تأثیر و مزایای بازی فکری در رشد ذهنی و مهارت‌های فردی کودکان را بررسی کردیم و به تأثیر آن در آینده کودکان نیز اشاره‌ای داشتیم. برای اینکه اهمیت این مسئله را بهتر درک کنید، لازم است بدانید با فواید بازی فکری در دراز مدت بیشتر آشنا شوید. بازی فکری باعث می‌شود که کودکان در دوران مدرسه به راحتی استرس خود را کنترل کنند و تمرکز بیشتری داشته باشند. به علاوه اینکه درک مفاهیم درسی برای کودکان ساده‌تر و بهتر می‌شود.

کودکانی که مدام سرگرم بازی‌های فکری هستند، احساس مسئولیت بیشتری نسبت به هم سن و سالان خود دارند و بهتر می‌توانند روابط دوستانه خود را مدیریت کنند. چنین کودکانی نسبت به تفاوت‌ها درک بهتری دارند و راحت‌تر آن‌ها را می‌پذیرند. از آنجا که بازی‌های فکری برای همه سنین جذاب هستند، انجام این بازی‌ها می‌تواند روابط صمیمانه‌ای بین کودکان و سایر اعضای خانواده شکل دهند. این مسئله در کاهش ناهنجاری‌های اجتماعی بسیار مهم است. بازی فکری تنها یک بازی ساده نیست.

جمع بندی

تا اینجا راجع به تأثیر بازی فکری و مزایای بسیار آن در رشد ذهنی و خلاقیت کودکان صحبت کردیم و دانستیم که بازی‌های فکری نه تنها یک بازی ساده نیستند، بلکه بر اساس دانش عمیقی طراحی شده‌اند.در گفتنی هر روزه مطالب جدیدی را می خوانید که می توان گفت، بازی‌های فکری در دراز مدت از کودکان شما یک شخصیت قدرتمند، جسور، خلاق، مدیر و مدبر می‌سازند. مزایای بازی فکری به قدری زیاد است که می‌توان آن را به عنوان یک اصل مهم در نظام تربیت خانواده معرفی کرد. آنچنان که سازمان ملل متحد بازی فکری را حق تمام کودکان جهان می‌داند. انتخاب بازی فکری مناسب و معماهای فکری برای کودکان از اهمیت بسیاری برخوردار است. به همین خاطر والدین باید در انتخاب بازی و تست هوش برای کودکان خود توجه بسیاری نشان دهند.