از آغاز جنگ اوکراین بارها بازیگران درگیر در بحران از احتمال جنگ هسته ای سخن به میان آورده اند و به تازگی «ولادیمیر پوتین » رئیس جمهوری روسیه در گفت و گو با خبرنگاران در بیشکک پایتخت قرقیزستان به این موضوع پرداخته است.
وی افزود، در حالی که دکترین ایالات متحده یک حمله هسته‌ای پیشگیرانه را پیش بینی می کند، دکترین روسیه در مورد انتقام گیری است. اگر سیستم هشدار اولیه روسیه یک حمله موشکی را تشخیص دهد، صدها موشک ما پرواز خواهند کرد و متوقف کردن آنها غیرممکن خواهد بود.
او خاطر نشان کرد، اگر برخی از موشک‌های تهاجمی، روسیه را مورد حمله قرار دهند، «از دشمن چیزی باقی نمی‌ماند» و بازدارندگی هسته‌ای اینگونه عمل می‌کند.
پیشتر نیز مواضع تهدیدآمیز در این زمینه همواره از سوی برخی مقامات غربی ابراز شده بود.
«جو بایدن» رئیس جمهوری آمریکا ۱۵ مهر ماه ۱۴۰۱ در مراسم جمع آوری کمک‌های مالی حزب دموکرات در نیویورک گفت که جهان برای نخستین بار پس از جنگ سرد در معرض خطر «آرماگدون» (آخرالزمان) هسته‌ای قرار دارد.
این اظهارات پس از آن مطرح شدکه «ولادیمیر پوتین» ماه قبل از آن با اشاره به اینکه کشورش آمادگی استفاده از سلاح اتمی را در جنگ دارد، تاکید کرد که «این یک بلوف نیست.»
نگاهی به زرادخانه های اتمی آمریکا و روسیه
سران کشورهای درگیر در بحران اوکراین در حالی یکدیگر را از تبعات جنگ اتمی آگاه و نسبت به استفاده از آن هشدار می‌دهند که نگاه‌ها بیشتر به سمت روسیه و آمریکا به عنوان ۲ کشوری دوخته شده است که بزرگترین زرادخانه‌های اتمی جهان را در اختیار دارند.
حدود ۹۰ درصد از کل سلاح های هسته ای متعلق به روسیه و ایالات متحده است و ۷ بازیگر دیگر تنها ۱۰ درصد از سلاح‌های اتمی را در اختیار دارند.
روسیه با ۶ هزار و ۲۵۵ بمب هسته‌ای در جایگاه نخست قرار دارد. تخمین‌ها از شمار بمب ها و سلاح های هسته‌ای روسیه متفاوت است اما بسیاری بر این باورند که مسکو بزرگترین زرادخانه هسته‌ای جهان را در اختیار دارد ولی این کشور هرگز از بمب های هسته‌ای در حمله به جایی استفاده نکرده است تنها در سال ۱۹۴۹ (۱۳۲۷) اولین بمب اتم خود را در مناطق دور افتاده قزاقستان آزمایش کرد.
پایگاه تحلیلی «ورلد پاپیولیشن ریویو» نیز شمار بمب های هسته‌ای روسیه را ۶ هزار و ۲۵۵ عدد برآورد کرده است.
«موسسه تحقیقات صلح بین‌المللی استکهلم» (سیپری) هم این رقم را تایید می‌کند و بر پایه اعلام این موسسه تحقیقاتی تا ژانویه ۲۰۲۱ (دی ۱۳۹۹) روسیه از ۶ هزار و ۲۵۵ بمب و سلاح اتمی برخوردار بوده است.
لازم به ذکر است که روسیه و ایالات متحده پیمان جدید کاهش بمب ها و سلاح‌های راهبردی (نیو استارت) را امضا کرده‌اند؛ پیمانی که برای مهار تسلیحات کشورها است و از ۵ فوریه ۲۰۱۱ (۱۶ بهمن ۱۳۸۹) به اجرا گذاشته شد. طبق این پیمان، هیچ کشوری نمی‌تواند بیش از یک هزار و ۵۵۰ کلاهک و بمب هسته‌ای راهبردی مستقر کند.
آمریکا با ۵ هزار و ۵۵۰ بمب هسته‌ای در جایگاه دوم قرار گرفته است و یک هزار و ۸۰۰ بمب متعلق به این کشور روی موشک یا در پایگاه‌هایی دارای نیروی عملیاتی آمریکا مستقر شده اند.
آمریکا معمار اولین پرتاب و انفجار بمب هسته ای در تاریخ جهان است و با پروژه منهتن بار آغاز عصر هسته‌ای را به دوش کشید.
این کشور در ۶ و ۹ اوت ۱۹۴۵ و در زمان جنگ جهانی دوم به دستور هری ترومن رئیس جمهوری آمریکا شهرهای هیروشیما و ناکازاکی را با بمب اتمی مورد حمله قرار داد که در جریان آن ۲۲۰ هزار نفر به خاطر اثرات مستقیم و غیرمستقیم (اثرات مخرب تشعشعات رادیو اکتیو) آن کشته و هر دو شهر به صورت کامل ویران شدند.
روز ۶ اوت ۱۹۴۵ آمریکا یک بمب اورانیومی را به نام «پسر کوچک» (Little Boy) در هیروشیما و سه روز بعد بمب دوم را به نام «مرد چاق» (Fat Man) در ناکازاکی انداخت و این بمباران هسته‌ای تا به امروز تنها موارد استفادهٔ جنگی از سلاح هسته‌ای در جهان است.
امکان سنجی وقوع جنگ اتمی
با وجود اینکه اخیرا هراس نسبت به وقوع جنگ هسته‌ای افزایش یافته اما تحلیلگران انگشت شماری هستند که به دلیل پیامدهای مخرب آن، احتمال آغاز نبرد اتمی را بالا بدانند. تا امروز، ایالات متحده تنها کشوری است که از سلاح اتمی در جنگ استفاده کرده است.
نشریه «بوستون گلوب» درباره احتمال وقوع درگیری اتمی بین روسیه و ناتو نوشت: «احتمال اینکه پوتین از سلاح اتمی بزرگ و فاجعه‌آفرین استفاده کند، همچنان بسیار پایین است.»
در این میان اما عده‌ای بر این باورند اگر پوتین بخواهد از سلاح هسته‌ای استفاده کند از «سلاح‌های هسته‌ای تاکتیکی» استفاده می‌کند که از نظر بار انفجاری کوچکتر از یک سلاح هسته‌ای استراتژیک است.
از طرفی بمب‌های تاکتیکی به گونه‌ای طراحی شده‌اند که تشعشعات هسته‌ای زیادی نداشته باشند چون برای تخریب اهدافی خاص استفاده می‌شوند اما به هر حال همیشه در جریان استفاده از بمب‌های هسته‌ای، تشعشعات هسته‌ای هم وجود دارد.
سلاح‌های هسته‌ای تاکتیکی اساسا به تسلیحات هسته‌ای گفته می‌شود که در نبردها برای اهداف تاکتیکی استفاده می‌شوند و قدرت تخریب شان بسیار کمتر از بمب‌های عظیمی ویرانگری است که می توانند شهرهای بزرگی چون مسکو، واشنگتن و لندن را نابود کنند.
این تسلیحات و بمب‌های اتمی می‌توانند یا از هواپیما به پایین انداخته شوند یا از روی زمین، کشتی‌ها و یا زیردریایی‌ها با موشک شلیک شوند و یا به وسیله نیروی زمینی در جایی منفجر شوند.
به نوشته نشریه بوستون گلوب، «حتی احتمال استفاده از سلاح اتمی کوچک یا همان سلاح اتمی تاکتیکی بیشتر از۱۰یا ۲۰ درصد نیست اما اگر چنین اتفاقی رخ دهد، فشار به آمریکا و متحدانش برای تلافی کردن چنین اقدامی، بسیار شدید خواهد بود.»
کارشناسان بر این باورند که حتی یک حمله هسته‌ای تاکتیکی نیز می‌تواند آتش‌سوزی گسترده‌تری ایجاد کند؛ فرقی نمی کند که سلاح اتمی تاکتیکی از سوی روسیه یا بازیگری غربی شلیک شود اما در واقع به منزله اعلان جنگ هسته‌ای خواهد بود؛ جنگی که شاید یک بازیگر آغازکننده آن باشد اما پایان دهنده آن نیست زیرا همزمان بازیگران برخوردار از این سلاح کشتار جمعی با تکیه بر قاعده «اقدام متقابل» وارد بازی خواهند شد که نتیجه آن مشخص و مهار آن آسان نخواهد بود.
