«میگل دیاز کانل» رئیس‌جمهوری کوبا در سال ۲۰۱۸ و در جریان یک سفر رسمی به روسیه به عنوان نخستین تور بین‌المللی خود پس از تصدی ریاست جمهوری اعلام کرد: روسیه کشوری دوست‌داشتنی است که روابط ما با این ملت برادر به سال‌ها قبل باز می‌گردد.
کوبا و روسیه از ۱۲۰ سال پیش تا کنون به یکدیگر به چشم یک متحد نگریسته‌اند و رابطه میان آنها از آزمون زمان، سربلند بیرون آمده است. مناسبات این کشور کارائیب و غول آسیا، به ویژه پس از انقلاب کوبا تثبیت شده و دو ملت را در طول سالیان به یکدیگر پیوند داده است. کوبا و روسیه از زمان انقلاب «فیدل کاسترو» در سال ۱۹۵۹ سابقه طولانی همکاری عمیق اقتصادی و نظامی دارند.
تاریخ همکاری و دوستی بین دو کشور در سال ۲۰۱۸ و از زبان ولادیمیر «ولادیمیر پوتین» رئیس‌جمهوری روسیه شنیده و تایید شد؛ «مردم ما به طور سنتی با پیوندهای دوستی، محبت، احترام متقابل و حمایت و همبستگی متحد می‌شوند».
اکنون بار دیگر، میگل دیاز کانل در چارچوب یک تور بین‌المللی ۱۰ روزه، وارد روسیه شده است تا روابط با این متحد اورآسیایی را تحکیم بخشد. دیاز کانل پس از الجزایر، به دعوت «ولادیمیر پوتین» رئیس‌جمهوری روسیه وارد فرودگاه مسکو شد و مورد استقبال مقام‌های این کشور قرار گرفت. رئیس‌جمهوری کوبا قرار است در این سفر با مقام‌های عالی روس، روسای شرکت‌های روسیه و کوبایی‌های مستقر در این کشور دیدار کند.
رئیس‌جمهوری کوبا همچنین در مراسم افتتاحیه بنای یادبود فرمانده «فیدل کاسترو» که ۲۲ نوامبر (یکم آذر) برگزار می‌شود، شرکت خواهد کرد. مقام‌های پایتخت روسیه، اوایل سال ۲۰۱۷ نیز یکی از میادین این شهر را به نشانه احترام به رهبر انقلاب کوبا نامگذاری کردند.
آخرین سفر دیاز کانل به روسیه در اکتبر ۲۰۱۹ انجام شد.
پیش از سفر رسمی دیاز کانل، مسکو میزبان نوزدهم نشست کمیسیون بین دولتی کوبا و روسیه برای همکاری‌های اقتصادی و علمی- فنی بود.
در جریان این نشست، طرفین توافق کردند که بر روی تصویب یک دستور کار اقتصادی دوجانبه جدید که همکاری‌های استراتژیک دوجانبه در حوزه‌های اقتصادی، تجاری و مالی را شامل می‌شود، کار کنند.
«بوریس تیتوف» کمیسر رسیدگی به حقوق شرکت‌ها در ریاست جمهوری روسیه به تازگی اعلام کرد که مسکو و هاوانا به دنبال توافق برای تجارت به روبل و ارزهای مجازی هستند تا در سایه تحریم‌های موجود علیه دو کشور روند همکاری‌های اقتصادی بین آنها تسهیل شود.
«خوان کارلوس گارسیا» وزیر گردشگری کوبا نیز پیشتر در راستای حفظ بازار مهم گردشگران روسی از تحریم‌های غرب اعلام کرد کارت‌هایی که از سامانه پرداخت «میر» (MIR) روسیه استفاده می‌کنند، تا قبل از پایان سال جاری میلادی در کوبا فعال خواهند شد.
این مقام کوبایی در بیان اهمیت ورود گردشگران روسی به این جزیره گفت: بازار گردشگران روسی نه تنها در دوره همه‌گیری کرونا مهم بود بلکه پیش از همه‌گیری نیز بازار روسیه از نظر تعداد گردشگرانی که وارد کوبا می‌شدند، جایگاه پنجم را به خود اختصاص داده بود.
بازار روسیه طی دو سال گذشته به یکی از ورودی های اصلی گردشگران به کوبا تبدیل شد، وضعیتی که با آغاز جنگ اوکراین و بسته شدن حریم هوایی در مسیرهای اصلی بین این کشور و منطقه کارائیب تحت تاثیر قرار گرفت.
تحریم‌های یکجانبه، دوستی‌های دوجانبه
موضع تاریخی دولت روسیه در محکوم کردن تحریم‌های آمریکا علیه کوبا، از عواملی است که این دو کشور را همواره به یکدیگر پیوند داده است.
در گذشته اکثر کشورهای آمریکای لاتین با گرایش‌های چپ، تحت تاثیر ایدئولوژی کمونیستی شوروی سابق قرار داشتند. گرایش‌های چپ ریشه در حیات و فعالیت‌های حزب کمونیست شوروی داشت، لذا نفوذ شوروی در آمریکای لاتین بسیار گسترده و ملموس بود.
کوبا از جمله مناطقی در جهان بود که پس از پایان جنگ جهانی دوم، میزبان رشد مکتب کمونیستی شوروی بود. دشمنی با آمریکا و تجربه تلخ استعماری از عواملی بود که این جزیره کارائیب را برای پرورش مکتب کمونیستی مستعدتر می‌ساخت.
سال‌های پس از جنگ جهانی دوم، رقابت بین‌المللی دوقطبی تشدید شد و کوبا از جمله کشورهایی بود که در یارگیری ایدئولوژیک قدرت‌ها، طرف شوروی ایستاد.
روابط تا جایی ادامه یافت که فیدل کاسترو به یکی از منتقدان اصلی برنامه‌های اصلاحات اقتصادی (پروسترویکا) «میخائیل گورباچوف» هشتمین و آخرین رئیس جمهور شوروی تبدیل شد.
گورباچف در سال ۱۹۸۹ به کوبا سفر کرد تا روابط شوروی- کوبا را بعد از انتقادهای فیدل کاسترو از پرسترویکا احیا کند. دو سال بعد، اتحاد جماهیر شوروی فروپاشید و کوبا تحت تاثیر پیامدهای ویرانگر آن قرار گرفت.
بعد از فروپاشی شوروی، منطقه آمریکای لاتین برای مدتی به فراموشی سپرده شد، اما روس‌ها در یک دهه گذشته سعی کرده‌اند از فضای ضد آمریکایی و چپ در منطقه استفاده کنند و ضمن نفوذ به حیات خلوت آمریکا و به نوعی تحکیم حضور خود در جغرافیایی نزدیکتر به خاک آمریکا، نگاهی به بازار اقتصادی نزدیک به ۹۰۰ میلیون نفری در آمریکای لاتین داشته باشند.
آنچه امروز شاهد هستیم اینکه فراتر از رویکرد و تمرکز ایدئولوژیک‌محور شوروی سابق، دولت پوتین بر دو مسئله کلیدی اهداف اقتصادی و بها دادن به موقعیت ژئوپلیتیکی کشورهای آمریکای لاتین از جمله کوبا تمرکز کرده است. کوبا اگر چه بیش از ۹ هزار کیلومتر با روسیه فاصله دارد اما فاصله ۹۰ مایلی با خاک آمریکا، ویژگی است که روسیه به آن به چشم مزیت نگریسته و آمریکا آن را به عنوان تهدید تلقی می‌کند.
با روی کار آمدن ولادیمیر پوتین در سال ۲۰۰۰ نوعی بازنگری در نقش روسیه در نظام بین الملل انجام پذیرفت و به نوشته تارنمای اسپانیایی بی‌بی‌سی، یکی از اهداف اصلی پوتین بازگرداندن قدرت جهانی به کشورش بود که پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی از دست داده بود. یکی از این حوزه‌ها آمریکای لاتین است که پس از انحلال اتحاد جماهیر شوروی، شاهد کاهش چشمگیر نفوذ روسیه بود و با ورود پوتین به کرملین وزن بیشتری پیدا کرد.
در ماجرای جنگ اوکراین نیز کوبا بارها تاکید کرده که غرب مسبب این درگیری است؛ چنان که «خِراردو پِنیالور» معاون اول وزیر امور خارجه کوبا در کنفرانس خلع سلاح سازمان ملل متحد بر مخالفت صریح هاوانا با استفاده یا تهدید به استفاده از زور در روابط بین‌الملل تاکید و اعلام کرد که اصرار آمریکا برای گسترش تدریجی ناتو به سمت مرزهای روسیه عامل ایجاد سناریویی با پیامدهای غیر قابل پیش‌بینی شده است.
در دوران شیوع ویروس کرونا، روسیه نه تنها با ارسال محموله‌های واکسن و تجهیزات بهداشتی به یاری کوبا شتافت بلکه همکاری‌های نظامی، اقتصادی، تجاری، کشاورزی و انرژی و بهداشت از زمینه‌هایی است که دو کشور عزم جدی برای توسعه و تقویت آنها دارند.
روابط سیاسی قوی میان مسکو- هاوانا، در سال های اخیر با تبادل دیپلماتیک و دیدارهای هیات‌های عالی‌رتبه ادامه داشته و امکان تحکیم روابط دو کشور را در زمینه های مختلف فراهم کرده است.
تور بین‌المللی رئیس‌جمهوری کوبا تا ۲۷ نوامبر (۶ آذر) به طول خواهد انجامید. «برونو رودریگز» وزیر امور خارجه کوبا، «ریکاردو کابریساس» و «آلخاندرو گیل فرناندز» معاون‌های نخست وزیر از جمله اعضای هیات کوبایی هستند که در این سفر رئیس‌جمهوری را همراهی می‌کنند. مقام‌های کابینه تجارت خارجی، انرژی، معادن و بهداشت از سایر افرادی هستند که در این تور حضور دارند.
دیاز کانل با بیان اینکه این تور بین‌المللی به دعوت رسمی رهبران کشورهای الجزایر، روسیه، ترکیه و چین انجام می‌شود، گفت: ما در این روزها با قدرت برای تقویت روابط اقتصادی و سیاسی کار خواهیم کرد که به ما امکان می‌دهد به توسعه کوبا ادامه دهیم. دیاز کانل افزود: به عبارت دیگر، به ساختن افق رفاهی که شایسته آن هستیم ادامه می‌دهیم.
