بحث اختیار نظارت بر سریال‌های خانگی که در هفته‌های گذشته با اخبار و حواشی متعددی روبه‌رو بود، آخر هفته‌ای که گذشت نیز با اظهارنظرهای جدیدی دنبال شد. معاونت حقوقی رئیس جمهور درباره نامه‌ای که هفته گذشته ساترا رسانه‌ای کرد، توضیح داد، مدیرعامل نماوا علیه فیلیمو و مدیریت گذشته ساترا صحبت کرد و دبیر شورای عالی فضای مجازی درباره نظارت بر نمایش خانگی توضیح داد.
شفاف‌سازی معاونت حقوقی رئیس جمهور درباره نامه به رسانه ملی
در هفته گذشته و پس از اظهارنظر رئیس مرکز توسعه فرهنگ و هنر در فضای مجازی (وابسته به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی) که این وزارتخانه را متولی امر نمایش خانگی دانست، روابط عمومی ساترا از بخش‌هایی از مفاد نامه معاونت حقوقی ریاست جمهوری به صداوسیما رونمایی کرد که در آن از ساترا به عنوان ناظر و تنظیم‌گر بر سریال‌های خانگی نام برده شده بود. به دنبال پیگیری خبرنگار خراسان از معاونت حقوقی ریاست جمهوری، پنج شنبه 6 مرداد این معاونت در اطلاعیه‌ای درباره این نامه توضیح داد. در این اطلاعیه آمده است: «معاونت پیگیری اجرای قانون اساسی معاونت حقوقی، به دلیل عدم رعایت موازین و ارزش‌های دینی از سوی یکی از پلتفرم‌های نمایش خانگی، طی نامه‌ای اصول قانون اساسی را به سازمان صداوسیما متذکر شده است و در مقام تعیین صلاحیت دستگاه‌های اجرایی در امر نظارت و تنظیم‌گری پیرامون صوت و تصویر فراگیر نبوده است.» بر اساس شنیده‌های خراسان، این نامه در روزهای نخست تیرماه و در پی وایرال شدن بخش‌هایی از سریال «شهرک کلیله و دمنه» به صداوسیما ارسال شده است. اگرچه نفس ارسال این نامه به صداوسیما، نشان از آن دارد که معاونت حقوقی ریاست جمهوری، ساترا را به عنوان تنظیم‌گر پلتفرم‌ها می‌شناسد، اما در اطلاعیه این معاونت آمده است: «معاونت مذکور وظیفه دارد در صورت عدم رعایت قانون اساسی تذکر لازم را به دستگاه‌های ذی ربط بدهد و رسیدگی به اختلافات دستگاه‌های اجرایی در برداشت از قوانین به ویژه صلاحیت‌ها و اختیارات اساسا توسط مجموعه دیگری در این معاونت صورت می‌گیرد.» نکته مهم، بند پایانی این اطلاعیه است که در آن، از ورود معاونت حقوقی ریاست جمهوری، به اختلاف میان وزارت فرهنگ و ساترا پرده برمی‌دارد: «چنان چه اختلافی بین دستگاه‌های اجرایی حادث شود معاونت هماهنگی و برنامه‌ریزی این معاونت به آن رسیدگی می‌کند که در خصوص اختلاف پیش‌آمده بین وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و سازمان صداوسیما پیرامون نظارت بر امور صوت و تصویر فراگیر، معاونت مذکور مکلف شده است به موضوع رسیدگی نموده و اظهار نظر نماید. بدیهی است بعد از بررسی ابعاد حقوقی موضوع و تهیه نظریه مراتب به دستگاه مربوطه اعلام خواهد شد.» در حالی که با انتشار نامه اولیه معاونت حقوقی ریاست جمهوری به صداوسیما، به نظر می‌رسید در دولت بر سر مسئله نظارت بر نمایش خانگی دودستگی وجود دارد، این اطلاعیه نشان از حمایت معاونت حقوقی ریاست جمهوری از موضع وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی دارد.
فیروزآبادی: حق با ساتراست
در این میان مهم ترین اظهارنظر اواخر هفته گذشته، مربوط به ابوالحسن فیروزآبادی رئیس مرکز ملی و دبیر شورای عالی فضای مجازی بود که در اظهارنظری بسیار کوتاه، درباره وی‌اودی‌ها توضیح داد. او در این باره به برنا گفت: «ما حدود را مشخص کرده‌ایم اما این که ذی‌نفعان اجرا نمی‌کنند، بر عهده شورای عالی فضای مجازی نیست. این نهاد تعریف خود از این واژه را بر اساس قانون به مجلس شورای اسلامی و سایر دستگاه‌های ذی‌صلاح اعلام کرده است و اسناد آن نیز وجود دارد. سامانه‌های ویدئوی درخواستی حتما در دایره تعریف عبارت صوت و تصویر فراگیر قرار می‌گیرند.» سامانه ویدئوی درخواستی (VOD) نوعی از پلتفرم‌های اینترنتی نمایش فیلم و سریال است که بر اساس درخواست کاربر، فیلم یا سریالی را نمایش می‌دهند و جدول پخش زمانی ندارند. فیلیمو، نماوا و فیلم‌نت مشهورترین برندهای این بازارند. اگرچه تاکنون از تعریف یادشده فیروزآبادی، مستنداتی منتشر نشده و پیش از این نیز گفته نشده بود که مرکز ملی فضای مجازی، عبارت «صوت و تصویر فراگیر» را تعریف کرده، اما در صورتی که این تعریف مورد استناد واقع شود، سریال‌های نمایش خانگی بی‌برو برگرد تحت نظارت سازمان صداوسیما خواهند بود.
ماجرای بیلبوردها
همزمان با این اتفاقات، ورود نماوا به اختلاف نظر میان فیلیمو و ساترا، حواشی دیگری را نیز رقم زد. در عصر پرخبر پنج شنبه، نماوا اطلاعیه‌ای داد مبنی بر این که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، بیلبوردهای مربوط به سریال تازه این پلتفرم را ممیزی کرده است. در این بیانیه آمده است: «با وجود این که پیش از این اعلام شده بود طرح و جزئیات مربوط به تبلیغ محتواها لازم است تنها توسط ساترا بررسی و ممیزی شود و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، تنها برای معرفی به شهرداری و نهاد‌های زیرمجموعه آن وزارتخانه همکاری داشته باشند، اما خلف وعده صورت گرفت.» در ادامه محمدحسن شانه‌ساززاده مدیرعامل نماوا پا را فراتر گذاشت و فیلیمو را متهم به داشتن رانت در وزارت فرهنگ کرد. او در گفت‌وگو با برنامه «استودیو هشت» رادیو نمایش گفت: «طرح‌های بیلبورد ما تایید شده، اما اجازه اکران پیدا نکرده است، چون ما داریم از ساترا مجوز می گیریم. در حالی که یکی از کارهای همکاران ما که مجوز ساترا ندارد «یاغی» است که بیلبوردش اکران شده است و ارشاد مجوز داده است، اما به «شبکه مخفی زنان» اجازه اکران بیلبورد نمی‌دهند. صدور مجوز ساترا برای سریال پیش نیاز بیلبورد است اما یاغی این مجوز را ندارد و فیلیمو با رانتی که در وزارت ارشاد دارد کارش را پیش می‌برد.»
بازنشر یک اظهارنظر درباره «خاتون»
آخر هفته یک اظهارنظر دیگر نیز از مدیرعامل نماوا وایرال شد که به سریال «خاتون» برمی‌گشت. او گفته بود: «تنها در صنعت نمایش خانگی است که رگولاتور، خودش رقیب ماست. ساترا هیچ خطوط قرمزی را شفاف اعلام نمی‌کند و گویی دنبال کاهش مخاطب ماست. مثلا در سریال «خاتون» به ما گفتند چرا گفتید روس‌ها از شمال وارد ایران شدند؟ باید می‌گفتید متفق‌ها. ما که نمی‌توانیم تاریخ را عوض کنیم؛ تاریخ را که نمی‌شود تحریف کرد.» ساعاتی بعد از انتشار این اظهارنظر، روابط عمومی نماوا در بیانیه‌ای که در اختیار ایسنا گذاشت، نوشت: «این گفت وگو یک سال پیش انجام شده و در توضیح چالش‌های آن دوران با مدیریت وقت سازمان ساترا بوده است. شایان ذکر است این سریال بدون حذف نام روسیه پخش شد و هم‌اکنون هم در پلتفرم نماوا در دسترس عموم است.» با این حال دیروز مشخص شد این اظهارنظر متعلق به یک سال قبول نبوده و در پنلی در نمایشگاه اینوتکس در 21 اردیبهشت امسال انجام شده است. در فضای مجازی، بسیاری همزمانی بازنشر این اظهارنظر را مرتبط به مواضع جدید مدیران نماوا دانستند و این که از فیلیمو فاصله گرفته و به ساترا نزدیک شده است؛ اتفاقی که با روند پرشتاب وقایع، مشخص نیست چه سرانجامی خواهد داشت.
مصطفی قاسمیان
