هفت سال پیش، در چنین روزهایی، تصاویر وزرای خارجه ایران و ۶ کشور مورد مذاکره در رسانه ملی منتشر شد که یکدیگر را به آغوش می‌کشیدند و از انعقاد برنامه مشترکی خبر می‌دادند که بعدها در ایران برجام خوانده می‌شد. برجام، گشایش‌های مختصری به همراه داشت اما از همان ابتدا، مرتبا از سوی طرف مقابل نقض شد. در این باب یادآوری چند نکته خالی از لطف نیست:
۱. صداوسیما، بارها و به‌ویژه در ایام سالگرد برجام ، تصاویر مردمی را نشان می‌دهد که در آن شب گرم تیرماه ۹۴ به خیابان ریخته بودند و شادی می‌کردند. انتشار این تصاویر، احتمالا از باب عبرت است و پخش بعضی از مصاحبه‌های آن افراد، با وضعیتی که در سال‌های بعد برای برجام به وجود آمد، تمسخرآمیز به نظر می‌رسد. اما واقعیت آن است که مردم به خیابان ریخته، مقصر نیستند و اگر هم ساده و خوش‌خیال به نظر می‌رسند، اشکال از مسئولان و زمامدارانشان است. صداوسیمایی که هرسال، تصاویر مردم به خیابان آمده در شب امضای برجام را نشان می‌دهد، چرا متن پیام‌های تبریک مسئولان عالی کشوری و لشکری وقت از اصلاح‌طلب تا اصولگرا را بازخوانی نمی‌کند؟ وقتی برخی از روسا و فرماندهان عالی ما همه از خوشحالی پیام تبریک داده‌اند، چه انتظاری از جوانان بیست‌ساله هست؟
۲. در آن روزها، کار به‌جایی رسیده بود و آن‌قدر برجام موفقیت بزرگی پنداشته می‌شد که یک سیاستمدار اصولگرا گفته بود «دولت حق ندارد برجام را فقط به نفع خود مصادره کند چراکه این موفقیت همه جریان‌های کشور است.» سیاستمدار ساده‌دل نمی‌دانست که چند سال بعد، از همین برجام جز لاشه‌ای باقی نمی‌ماند و هیچ‌کس آن را گردن نخواهد گرفت. جالب آن‌که پس از خروج آمریکا از برجام و شکست کلی آن، رئیس‌جمهور وقت مرتب تأکید می‌کرد که برجام صرفا طرح و خواسته این دولت نبوده بلکه طرح نظام بوده است!
۳. در همان ایام، وزیر خارجه وقت و معاونان او و چند مسئول دیگر دولت، نشان لیاقت دریافت کردند و ده‌ها سکه طلا هدیه گرفتند.
گاهی در تحلیل‌ها می‌شنوم که پس از شکست و نابودی برجام، از آن‌ها خواسته می‌شود سکه‌ها را به بیت‌المال بازگردانند که البته حرف بدی نیست، اما مهم‌تر آن است که این افراد، یک‌بار هم که شده شفاف بگویند که در برجام، دقیقا به دنبال تحقق کدام خواسته بلندمدتی بوده‌اند و چه اشتباهاتی داشته‌اند. چرا مردم را نسبت به مذاکره شرطی کرده‌اند. در برجام می‌خواستند به کجا برسند که نشده و چرا نرسیده‌اند. اگر گفت‌وگوی انتقادی پیرامون مهم‌ترین مسئله و به تعبیری بزرگ‌ترین اشتباه سیاست خارجی ایران از انقلاب اسلامی تاکنون شکل نگیرد، پس در چه حوزه‌ای قرار است این اتفاق رخ دهد؟
۴. هنوز هم مسئله برجام برای جامعه تشریح نشده است. هرچند ما در سال‌های گذشته، با چنین عبرت مهمی مواجه بوده‌ایم، اما هنوز به‌درستی آن را تبیین نکرده‌ایم و جامعه ما هنوز نسبت به تحریف کلانی که در حوزه سیاست خارجی متوجه ملت و کشور ماست، به مصونیت دست نیافته است. ما در حوزه بازخوانی ظهور و افول برجام، نیازمند جهاد تبیین هستیم.
سید محمد بحرینیان
