پایگاه اطلاعاتی و تحلیلی «نیوز.رو» با انتشار مطلبی به بررسی چرایی سفر دوره‌ای رئیس جمهور روسیه به تاجیکستان و ترکمنستان پرداخت.
در این مطلب آمده است: کارشناسان و تحلیلگران بر این نظرند که سفر «ولادیمیر پوتین » رئیس جمهور روسیه به کشورهای تاجیکستان و ترکمنستان برای رفع تهدید بالقوه ناشی از خاک افغانستان طرح ریزی شده است.
سفر رئیس جمهور روسیه به کشورهای آسیای مرکزی دو روز ادامه دارد. نخست وی از دوشنبه بازدید و با «امامعلی رحمان» رئیس جمهور تاجیکستان ملاقات کرد و امروز با هدف شرکت در نشست کشورهای ساحل خزر به «عشق آباد» می‌رود.
انتظار می‌رود رئیس جمهور روسیه در حاشیه نشست سران کشورهای ساحل خزر به صورت جداگانه با «سردار بردی‌محمد اف»، رئیس جمهور ترکمنستان، «الهام علی‌اف» رئیس جمهور آذربایجان و «ابراهیم رئیسی» رئیس جمهور ایران دیدار و گفت‌وگو کند.
کارشناسان با اشاره به این که رئیس جمهور روسیه از کشورهای هم‌مرز با افغانستان بازدید می‌کند برآورد می‌کنند موضوع امنیت منطقه‌ای علیرغم مشکلات دیگر در آسیای مرکزی، شانس خوبی برای تبدیل شدن به یک اولویت دارد.
پوتین چندی قبل با یادآوری «پتر اول» که سرزمین‌های «در لادوگا» را «بازمی‌گرداند و تقویت می‌کند»، دلایل زیادی برای صحبت در مورد توجه امپراتور به آسیای مرکزی داشت. پس از جنگ شمال بود که پتر دستور داد روابط تجاری و سیاسی نزدیک‌تری با کشورهای‌های محلی ایجاد و دو نیرو به منطقه اعزام کرد. در عصر پتر این کشورها مستقل ماندند، اما با امپراتوری روسیه روابط برقرار کردند.
در حال حاضر جمهوری‌های شوروی سابق آسیای مرکزی، با توجه به اظهارات سیاست‌مدارانشان، دیگر خود را بدون روابط قوی اقتصادی و سیاسی با «مسکو» تصور نمی‌کنند. روسیه نیز به آنها علاقه‌مند است زیرا امنیت جناح جنوبی آن به نوبه خود به کشورهای آسیای مرکزی بستگی دارد.
به گفته کارشناسان، تاجیکستان همچنان سخت‌ترین حلقه منطقه‌ای در میان آنها (کشورهای آسیای مرکزی) است، زیرا مشکلات این کشور شامل مسائل اجتماعی-اقتصادی، همسایگی با افغانستان، احساسات جدایی طلبانه در پامیر است. علاوه بر همه این، انتقال قدرت در این کشور از رئیس جمهور به پسرش برنامه ریزی شده است. به گفته کارشناسان این ترانزیت خالی از سوالاتی در میان نخبگان محلی نیست. بنابراین سفر کنونی رئیس جمهور روسیه به دوشنبه به گفته کارشناسان منطقی به نظر می‌رسد.
علاوه بر این، به اعتقاد «آندری سرنکو» رئیس مرکز مطالعات سیاست افغانستان و کارشناس امور آسیای مرکزی، ثبات در تاجیکستان به وضعیت در افغانستان که مسکو مجبور است با یک بازی سیاسی پیچیده را هم به نفع خود و هم به نفع کل منطقه انجام دهد، بستگی دارد.
به گفته سرنکو؛ روسیه مجبور است همزمان روی دو صفحه شطرنج بازی کند. از یک سو، وزارت امور خارجه روسیه با مقامات فعلی افغانستان – طالبان کار می‌کند و از سوی دیگر، نیروهای امنیتی روسیه با جبهه مقاومت ملی ایجاد شده توسط «احمد مسعود» که مقر آن در تاجیکستان است، همکاری دارند.
بنابر سخنان وی، رئیس جمهور تاجیکستان در این زمینه عمدتا به مسکو نگاه می‌کند و گرچه این یک بازی بسیار دشواری برای روسیه است، اما «مسکو» آن را به درستی انجام می‌دهد.
به گفته این کارشناس، فعال شدن روسیه همچنین برای این است که به جهان نشان دهد «در بحران اوکراین گرفتار نشده است» و همچنان به ایفای نقش کلیدی در آسیای مرکزی و تضمین ثبات در اینجا ادامه می‌دهد.
بنابر سخنان «انور آکماتف»، تحلیلگر سیاسی، همین واقعیت ورود پوتین به تاجیکستان از نقش جدی این کشور حکایت می‌کند.
با این حال به گفته وی، این نقش نیز نگران کننده است، زیرا موضع دوشنبه در قبال افغانستان به ویژه حمایت دوشنبه از مسعود، می‌تواند زندگی کشورهای همسایه را به طور قابل توجهی پیچیده کند.
وی افزود: نگرش دوشنبه در قبال طالبان با تاشکند، بیشکک و نورسلطان متفاوت است که اصولا آماده گفت‌وگو با مقامات افغانستان هستند. البته هنوز صحبتی در مورد به رسمیت شناختن دولت جدید در افغانستان نشده اما با کشور همسایه باید گفت و گو کرد. این در حالی است دوشنبه با 35 هواپیمای جنگی و 26 هلیکوپتر ایالات متحده که سال گذشته از افغانستان به این کشور منتقل شده از مسعود حمایت می‌کنند.
تمرکز طالبان روی فرآیندهای داخلی است، اما فرض کنیم این گروه مانع نفوذ گروه‌های تروریستی متشکل از ازبک‌ها و تاجیک‌ها به منطقه ما نشود.گروه‌های تروریستی که می‌توانند خود را به قزاقستان برسانند و سپس از طریق کوهستان به قرقیزستان و سپس به تاجیکستان بروند. آنها می‌توانند به راحتی حملات خونین انجام دهند و هیچ کس آنها را در این کوه‌ها پیدا نخواهد کرد.
به گفته این کارشناس مسائل سیاسی، هرج و مرج در منطقه در درجه اول به نفع غرب است. از یک سو، تروریست‌های متعدد و به خوبی آموزش دیده از خاک افغانستان قادر خواهند بود تا منطقه «ولگا» حملات تروریستی انجام و از این طریق مهاجرت پناهندگان به روسیه را تحریک کنند. از سوی دیگر، آنها می‌توانند مسیر‌های لجستیکی چین را که کالاها را از طریق کشورهای مستقل مشترک المنافع به اروپا ارسال می‌کند، مختل کرده و خطوط لوله را مسدود کنند. به نظر می‌رسد که گروه‌های تروریستی می‌توانند به طور همزمان به دو قدرت متخاصم خود، روسیه و چین، آسیب وارد کنند.
این کارشناس معتقد است رئیس جمهور روسیه برای نگاه داشتن تروریست‌ها در آن سوی مرز تاجیکستان و افغانستان، باید با همتای تاجیک خود گفت‌وگوی جدی انجام دهد.
وی خاطرنشان کرد همچنان نباید فراموش کرد خطر ایجاد «جبهه دوم» غرب علیه روسیه پابرجاست. موضوع اوکراین در حال از دست دادن اهمیت خود در جهان است، روبل در حال تقویت و تاثیر تحریم‌ها آنطوری که غرب می‌خواست، صورت نگرفته است. لذا غرب می‌تواند توسط گروه‌های تروریستی وضعیت در اینجا را به آتش بکشد.
آکماتف ادامه داد: در اصل، هر نوع ناامنی می‌تواند منطقه را به بی ثباتی تبدیل کند. در تاجیکستان نقاط خاص کافی وجود دارد. عملیات ویژه نیروهای امنیتی این کشور در منطقه بدخشان می‌توانست غیر قابل پیش بینی باشد. همچنین درگیری‌‌های مسلحانه مرزی دائمی در مرز تاجیکستان و قرقیزستان خطرناک است.
اما «آندری سرنکو» در مورد چگونگی مهار کردن خطر احتمالی در قبال روسیه و آسیای مرکزی دیدگاه متفاوتی دارد.
به گفته وی، در این شرایط حفظ ارتباط با «احمد مسعود» بسیار مهم است. وی در حین مبارزه با طالبان در پنجشیر، نیروهای اصلی آنها را به سمت خود می‌کشاند. طالبان مجبورند با مشکلاتی که نیروهای مقاومت برایشان ایجاد می‌کنند، مقابله کند. واقعیت این طور به نظر می‌رسد که طالبان ممکن است در بدخشان افغانستان با مشکلاتی بزرگی روبرو شود. همه این اقدامات فرصت را از طالبان می‌گیرد تا حتی در مورد مناطق همجوار فکر کنند.
سرنکو معقد است که نقش احمد مسعود را در این امر نباید دست کم گرفت.
در صورت ادامه عملیات ویژه روسیه در خاک اوکراین با ماهیت استثنایی نظامی و رد کامل مذاکرات و با رویارویی اقتصادی با غرب، مسکو مجبور است در آسیای مرکزی نبردهای دیپلماتیک پیچیده‌ای به راه بیندازد. در این جا باید با در نظر گرفتن قوانین شرق که همان طور که می‌دانیم، بسیار ظریف هستند، اقدام کرد.
