«کپیتال هیل» روز چهارشنبه شاهد جلسه استماع سناتورهای آمریکایی درباره موضوع ایران و سیاست ایالات متحده درباره آینده مذاکرات وین بود. در این جلسه دوساعته، رابرت مالی نماینده ویژه آمریکا در امور ایران، آخرین وضعیت گفت وگوها را ارائه و به سؤالات نمایندگان پاسخ داد. محور صحبت‌های او، تاکید بر این نکته بود که دولت بایدن تمایل دارد تا زمانی که منافع عدم اشاعه تسلیحات هسته‌ای برجام به رفع تحریمها بیارزد، به این توافق بازگردد. مالی بر همین اساس گفت که توافق هسته ای هنوز از این مزیت برخوردار است و ایالات متحده به مذاکرات ادامه می‌دهد.
مالی اصرار داشت که اقدامات آمریکا در برابر ایران در هماهنگی و در نتیجه مشورت با شرکای این کشور از جمله رژیم صهیونیستی است اما هنگامی که از او درباره موضع آمریکا و نتیجه مشورت‌های صورت گرفته در قبال ایران سؤال شد، پاسخ روشنی را ارائه نکرد و گفت که تحریمها و سیاست فشار حداکثری دولت دونالد ترامپ رویکرد موثری نبوده است؛ هرچند، در دولت بایدن ادامه دارد.
نماینده ویژه دولت آمریکا در واقع یکی به میخ می‌زد و یکی به نعل تا از مخمصه سؤالات مخالفان و موافقان توافق با ایران فرار کند. از این رو شاید بتوان به لحاظ حرفه‌ای این امتیاز را به او داد که در طول جلسه دو ساعته، تلاش کرد تا کلمات را به نحوی انتخاب کند که نه سناتورهای تندرو و نه هواداران توافق با ایران امیدوار شوند.
اما در این جلسه نکات شایان توجهی از سوی سناتورها مطرح شد که فارق از پاسخ‌های سربالای مالی، طرح آن نشان‌دهنده اهمیت موضوع در حوزه سیاست خارجی آمریکاست. مهم‌ترین مساله، تداوم فروش نفت ایران به رغم تحریم‌های آمریکا بود که در دفعات مختلف از سوی شرکت کنندگان مطرح شد.
سناتور «جیم ریش» که از مخالفان توافق هسته‌ای ایران و خواهان توقف مذاکرات وین است، این سؤال را مطرح کرد که چرا تحریم ها نتوانسته مانع فروش نفت ایران شود. او گفت که ایرانی‌ها «لبخند می زنند و نفت خود را می فروشند» وی با بیان اینکه «تحریم ها بی اثر هستند» از «مالی» پرسید برنامه شما چیست و تا کی این وضع (مذاکرات) ادامه خواهد داشت؟
در همین پیوند «باب منندز» رئیس کمیته روابط خارجی سنای آمریکا در اظهارات مشابهی گفت که ایران از سوی چین حمایت می‌شود و فقط در آوریل گذشته ۶۵۰ هزار بشکه نفت به این کشور صادر کرده است. نفتی که به گفته او «باید هدف تحریم‌های آمریکا باشد باعث سرازیر شدن روزانه ده‌ها میلیارد دلار پول نقد به ایران شده است.»
اما نکته مهمی که این سناتور آمریکایی در باب اعتراض به سیاست‌های دولت بایدن در قبال ایران، ناخواسته فاش کرد، پوچی تاکتیک تعیین ضرب‌الاجل‌ها و تهدیدآمیز جلوه دادن برنامه هسته‌ای ایران در مذاکرات وین بود.
آمریکا و طرف‌های اروپایی در جریان مذاکرات وین اصرار داشتند که پیشرفت‌های اتمی ایران فاصله دستیابی کشور به سلاح هسته‌ای را کاهش داده و تهدیدی علیه روند مذاکرات به شمار می‌رود.
منندز در این پیوند اظهار کرد: دولت گفته بود که اگر تا پایان فوریه توافق در وین حاصل نشود، مزایای عدم اشاعه تسلیحات هسته‌ای برجام از بین می رود. آنتونی بلینکن چهار ماه پیش گفت که مذاکرات با ایران برای بازگشت متقابل به برجام به مراحل حساسی رسیده و اگر در عرض چند هفته آینده توافقی حاصل نشود پیشرفت هسته‌ای ایران بازگشت به این توافق را غیر ممکن می‌کند.
وی یادآور شد که سه ماه از آن ضرب‌الاجل گذشته است و دولت همچنان به دنبال مسیر دیپلماسی و بازگشت به توافق با ایران است. رئیس کمیته روابط خارجی سنای آمریکا با بیان اینکه انتظار و امیدواری تنها مسیر پیش روی دولت است، تلویحا اذعان کرد که اوضاع به یک بن بست رسیده که چندان به نفع مصالح کشور نیست.
در جریان این جلسه، سناتورها با طرح سؤالات مختلف، به دنبال ابزاری بودند که فراتر از تحریمها عمل کند و باعث تغییر رفتار ایران به نحو دلخواه آمریکا شود. سؤالات آن‌ها از نماینده ویژه آمریکا، اعتراف به این واقعیت بود که ایران به رغم سیاست فشار حداکثری و سیاهه عریض و طویل تحریمها، به مسیرش در حوزه پیشرفت‌های هسته‌ای و نفوذ منطقه‌ای ادامه داده است.
سناتور «ادوارد مارکی» با ایراد سخنانی درباره منافع توافق با ایران، سؤالاتی را از «مالی» مطرح کرد تا نتیجه گیری کند که فعالیت‌های اتمی ایران به رغم اقدامات خرابکارانه و تهدیدهای نظامی ترامپ، به مسیرش ادامه داده و اقداماتی نظیر ترور فرمانده فقید نیروی قدس پاسداران انقلاب اسلامی نه تنها توان نظامی ایران را محدود نکرده، که به تنش‌ها در منطقه منجر شده است.
همچنین سناتو «تیم کین» با ایراد سخنانی به نماینده ویژه دولت در امور ایران توصیه کرد که به مذاکره برای بازگشت آمریکا به برجام ادامه دهد. او گفت: از شما می‌خواهم که مذاکرات را ادامه دهید تا به بهترین توافقی که می‌توانید برسید. در این کمیته ممکن است از شما بخواهند که مذاکرات را متوقف کنید اما این توصیه را نپذیرید. سعی خودتان را بکنید؛ اگر به توافقی دست یافتید که از وضع موجود بهتر است، بیاوردیش کنگره و بگذارید کنگره مالک آن باشد (تأیید کند). بگذارید کنگره تصمیم بگیرد که ما یک کشور طرفدار دیپلماسی هستیم یا آن را طرد می‌کنیم. شما به وظیفه‌تان عمل کنید و بگذارید ما مالک توافق باشیم.
وی همچنین به ریشه اختلافات میان ایران و آمریکا اشاره کرد و گفت که ایران برای آمریکا تهدید به شمار می‌رود و تمام مسائلی که درباره فعالیت‌های خطرناک ایران مطرح شد، واقعی است اما از نظر ایران، آمریکا هم خطرناک و غیرقابل اعتماد است.
از کودتای ۲۸ مرداد، حمایت از رژیم پهلوی و سپس عراق در جنگ با ایران، سرنگونی هواپیمای مسافربری تا تصمیم دولت ترامپ برای خروج از برجام، تحولاتی است که به گفته او باعث بی اعتمادی ایران نسبت به آمریکا شده است.
تیم کین اذعان کرد؛ هنگامی که آژانس بین المللی انرژی اتمی اعلام کرد که ایران به تعهداتش پایبند است، این ما بودیم که از توافق خارج شدیم و فرصت برای اعتمادسازی را از بین بردیم.
او پرسید: حالا که آمریکا از برجام خارج شده، چه دلیلی دارد که ایرانی‌ها بخواهند با ما توافق کنند؟ این سناتور آمریکایی تصریح کرد که اگر قرار باشد ایران به سلاح هسته‌ای دست یابد، بگذاریم اسرائیل نگران باشد.
تیم کین از مالی خواست تا اگر امکان توافق با ایران وجود دارد، این فرصت را از دست ندهند.
بر همین اساس بود که سناتور «راند پاول» نتیجه گیری کرد آمریکا نمی‌تواند با وضع تحریمها و ممانعت از فروش نفت ایران انتظار تغییر رفتار داشته باشد. وی با اذعان به این نکته که سیاست فشار حداکثری ترامپ موثر نبوده است، اظهار کرد که رفع تحریمها می‌تواند تاثیر بیشتری در موفقیت مذاکرات و سیاست در قبال با ایران داشته باشد.
این جلسه در حالی برگزار شد که به نظر می رسد تحرکات دیپلماتیک مرتبط با برجام پس از سفر انریکه مورا هماهنگ کننده مذاکرات وین به تهران شدت گرفته است. مذاکره کننده ارشد انگلیس در روزهای اخیر با نمایندگان رژیم صهیونیستی که نقش فعالی در اخلال مذاکرات وین ایفا کردند دیدار کرده است. او همچنین روز چهارشنبه با همتای فرانسوی خود دیدار و بر لزوم جمع‌بندی سریع‌تر مذاکرات وین تاکید کرد.
قریب به اتفاق کشورهای مشارکت کننده در گفت وگوها، خواهان جمع‌بندی سریع‌تر مذاکرات هستند اما دستیابی به توافق نهایی در انتظار تصمیمات سیاسی آمریکا در خصوص چند موضوع باقی‌مانده مهم و کلیدی است.
از نظر جمهوری اسلامی ایران مذاکرات به مرحله‌ای رسیده که گره آن تنها با پایبندی طرف خاطی به راهکارهای منطقی و اصولی ایران باز می‌شود. علی شمخانی دبیر شورای امنیت ملی در توئیتی تصریح کرده است: آمریکا با بدعهدی و اروپا با بی‌عملی، فرصت بهره‌مندی از حسن‌نیت اثبات شده ایران را به نابودی کشاندند. اگر اراده‌ای برای بازگشت دارند، ما آماده‌ایم و توافق در دسترس است.
