نظام بودجه‌بندی اجتماعی ابزار مؤثر حکمرانی برای طرح‌ریزی، کنترل و تحلیل تصمیم‌های سیاستگذاران اجتماعی در سطح کلان است تا با این ابزار، حسابداری جامعی از درآمدها و هزینه‌های نظام تأمین اجتماعی کشور انجام پذیرد.
به عبارت دیگر بودجه‌بندی اجتماعی عبارت است از حسابداری فشرده از وضعیت مورد انتظار از یک سیستم توزیع مزایای اجتماعی فراگیر و متمرکز که شامل بخش‌های رفاهی ازجمله حمایت‌های اجتماعی، بیمه‌های درمان و بازنشستگی، مستمری، مقرری بیکاری، مراقبت‌های بهداشتی، اشتغال حمایت شده و توانمندسازی اجتماعی و همچنین برنامه‌های مراقبت از خانواده و اقشار خاص ازجمله معلولان است.
در فرایند تدوین لایحه بودجه سال ۱۴۰۱ جهت‌گیری‌های زیر در حوزه رفاه و تأمین اجتماعی مورد توجه و تأکید قرار گرفته‌اند:
برنامه‌محور شدن اعتبارات پیش‌بینی شده برای دستگاه‌های اجرایی و تفویض مسئولیت و اختیار به دستگاه‌های اجرایی اصلی که اقدام مؤثری در مدیریت و تخصیص بهینه منابع است. عدالت‌محوری که تجلی آن در بودجه بخش رفاه اجتماعی مشخص است. اعتبارات مصوب سال ۱۴۰۰ دستگاه‌های اجرایی حوزه رفاه و تأمین اجتماعی بالغ بر ۲۸۴ هزار میلیارد تومان بوده که در سال ۱۴۰۱ با رشدی معادل ۲۱ درصد به ۵/۳۴۲ هزار میلیارد تومان افزایش یافته است. رشد مذکور نشان از اهتمام ویژه دولت به بخش رفاه اجتماعی بوده است.
مرکز پژوهش‌های توسعه و آینده نگری به تحلیل بخش رفاه و تأمین اجتماعی در لایحه بودجه سال ۱۴۰۱ پرداخت و اعلام کرد: اجرای برنامه‌های حمایتی، بیمه‌ای و توانمندسازی اجتماعی برای جامعه هدف کمیته امداد امام خمینی (ره) به تعداد ۲.۳ میلیون خانوار به مبلغ ۲۵٫۷۸۱ میلیارد تومان که رشدی معادل ۳/۱۲ درصد نسبت به سال ۱۴۰۰ (۲۲۹۵۶ میلیارد تومان) داشته است.
اجرای برنامه‌های حمایتی، بیمه‌ای و توانمندسازی اجتماعی برای جامعه هدف سازمان بهزیستی کشور به تعداد ۱.۱۵ میلیون خانوار به مبلغ ۱۷٫۲۷۷ میلیارد تومان که رشدی معادل ۳/۱۶ درصد نسبت به سال ۱۴۰۰ (۱۴۸۵۴ میلیارد تومان) داشته است.
معافیت مالکان واحدهای مسکونی تحت پوشش کمیته امداد امام خمینی (ره)، سازمان بهزیستی و سایر افرادی که از پرداخت ناتوان هستند، از پرداخت حق بیمه موضوع مواد (۲) و (۴) قانون تأسیس صندوق بیمه‌شدگان حوادث طبیعی (بند هـ تبصره ۶).
پرداخت حق بیمه بازنشستگی و درمان اقشار خاص (قالیبافان، رانندگان، باربران، زنبورداران، صیادان، زنان سرپرست خانوار، شاغلان صنایع دستی و ...) یک میلیون و ۴۹۰ هزار نفر به مبلغ ۵۶۵۰ میلیارد تومان که نسبت به اعتبار سال ۱۴۰۰ به مبلغ ۳۰۷۵ میلیارد تومان، رشدی معادل ۸۴ درصد داشته است.
پرداخت حق بیمه بازنشستگی روستاییان و عشایر به تعداد ۱.۵ میلیون سرپرست خانوار به مبلغ ۱٫۵۱۲ میلیارد تومان که نسبت به اعتبار سال ۱۴۰۰ به مبلغ ۱٫۰۸۲ میلیارد تومان رشدی معادل ۴۰ درصد داشته است.
بیمه درمان رایگان مددجویان کمیته امداد، مددجویان سازمان بهزیستی، جامعه هدف بنیاد شهید، افراد فاقد بیمه پایه سلامت، خانواده زندانیان و ساکنان مناطق روستایی و عشایری و شهرهای زیر بیست هزار نفر به تعداد ۳۳ میلیون نفر به مبلغ ۱۹٫۸۷۹ میلیارد تومان از طریق پرداخت حق بیمه پایه توسط دولت به سازمان بیمه سلامت ایران (از محل اعتبارات هدفمندی یارانه‌ها).
پیش‌بینی مبلغ ۱٫۴۸۴ میلیارد تومان در اعتبارات سازمان بیمه سلامت ایران بابت بیمه درمان ناباروری، ضمن اینکه از محل اعتبارات ردیف ۶۰-۵۵۰۰۰۰ جدول شماره ۹ لایحه بودجه موضوع اجرای قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت به میزان ۱۲۰۰۰ میلیارد تومان، با توجه به تکالیف تعیین شده برای سازمان بیمه سلامت اعتبار لازم، به دستگاه مذکور ابلاغ خواهد شد.
پیش‌بینی اعتبار لازم بابت پرداخت هزینه‌های بیماران خاص، صعب‌العلاج و نادر به مبلغ ۱٫۲۵۹ میلیارد تومان ذیل سازمان بیمه سلامت ایران که نسبت به اعتبار سال ۱۴۰۰ به میزان ۹۰۰ میلیارد تومان رشدی معادل ۴۰ درصد داشته است.
پرداخت کمک معیشت رزمندگان معسر و بیمه عمر و حوادث افراد مذکور به تعداد ۱۰۸ هزار نفر به مبلغ ۳٫۹۹۶ میلیارد تومان که نسبت به سال ۱۴۰۰ رشدی معادل ۱۱ درصد داشته است.
پرداخت کمک معیشت، حق بیمه درمان و بازنشستگی به طلاب غیرشاغل و روحانیون معمر به مبلغ ۲٫۸۰۹ میلیارد تومان که نسبت به برآورد عملکرد سال جاری به مبلغ ۲٫۵۰۰ میلیارد تومان رشدی معادل ۳/۱۲ درصد داشته است.
تداوم همسان‌سازی حقوق بازنشستگان کشوری، لشگری و فولاد به مبلغ ۶۶ میلیارد تومان ذیل اعتبارات صندوق‌های فوق که رشد ۱۰ درصدی نسبت به سال ۱۴۰۰ داشته است.
افزایش مستمری مددجویان تحت پوشش دستگاه‌های حمایتی به میزان ۲۰ درصد (دو برابر متوسط رشد حقوق شاغلان و بازنشستگان).
افزایش اعتبار اجرای قانون حمایت از حقوق معلولان از ۱.۷۰۰ میلیارد تومان به ۲.۸۷۰ میلیارد تومان معادل ۶۹ درصد (از محل اعتبارات هدفمندی یارانه‌ها).
بیمه درمان تکمیلی ایثارگران تحت پوشش بنیاد شهید و امور ایثارگران به تعداد ۱.۷۰۰.۰۰۰ نفر با اعتباری معادل ۵.۱۰۰ میلیارد تومان که نسبت به اعتبار سال ۱۴۰۰ به مبلغ ۴٫۱۰۰ میلیارد تومان رشدی معادل ۲۴ درصد داشته است.
پیش‌بینی اعتباری معادل ۳۱.۰۰۰ میلیارد تومان بابت پرداخت کامل حقوق و مستمری جامعه هدف بنیاد شهید و امور ایثارگران.
کل اعتبارات بنیاد شهید و امور ایثارگران در سال ۱۴۰۱ به مبلغ ۴۸٫۱۴۳ میلیارد تومان نسبت به اعتبار مصوب سال ۱۴۰۰ به مبلغ ۳۲٫۴۷۱ میلیارد تومان رشدی معادل ۴۸ درصد داشته است. از مجموع اعتبارات سال ۱۴۰۱ صرفاً مبلغ ۹٫۰۰۰ میلیارد تومان بابت پرداخت پاداش پایان خدمت و ذخیره مرخصی بازنشستگان جانباز حالت اشتغال می‌باشد.
به گزارش فارس،با توجه به اهمیت عبور از پرداخت یارانه عام به کل جمعیت کشور و اجرایی کردن پارادایم عدالت‌محور در این خصوص، حکمی در بند (ب) تبصره ۱۴ لایحه بودجه کل کشور به شرح زیر پیش‌بینی شده است:
«وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی با همکاری سازمان هدفمندسازی یارانه‌ها و با استفاده از پایگاه اطلاعات رفاه ایرانیان موظف است حداکثر ظرف سه ۳ ماه پس از ابلاغ این قانون، ضمن دهک‌بندی درآمدی کلیه خانوارهای یارانه بگیر از طریق شاخص‌های متقن و ثبتی قابل اتکا نسبت به حذف یارانه نقدی و طرح معیشتی خانوارهای پردرآمد اقدام تا منابع حاصل صرف پرداخت یارانه جهت حمایت از اقشار آسیب‌پذیر با اولویت خانوارهای تحت پوشش و پشت‌نوبتی نهادهای حمایتی شود...».
با اجرایی شدن حکم مذکور به ازای حذف هر ۱۰ میلیون خانوار، حدود ۵٫۵۰۰ میلیارد تومان منابع آزاد خواهد شد که می‌تواند به استناد ماده (۵۷) قانون احکام دائمی برنامه‌های توسعه صرف اجرای بسته‌های سیاستی صیانت اجتماعی، حمایت اجتماعی، مساعدت اجتماعی و بیمه‌های اجتماعی گردد. اجرای بسته‌های سیاستی فوق منجر به اثربخشی بیشتر منابع هدفمندی یارانه‌ها شده و منابع فوق به سمت خانوارهای نیازمند واجد شرایط هدایت و به منظور کاهش و رفع انواع مختلف فقر غذایی، معیشتی، بیمه‌ای به کار گرفته می‌شود و طبیعتاً منجر به بهبود نسبی وضعیت معیشتی خانوارهای دهک‌های پایین درآمدی خواهد شد.
مجموع اعتبارات سال ۱۴۰۱ جمعیت هلال‌احمر معادل ۳٫۱۰۵ میلیارد تومان منظور شده است که نسبت به سال ۱۴۰۰ به مبلغ ۲٫۵۴۱ میلیارد تومان رشدی معادل ۲۲ درصد داشته است. ضمن اینکه از محل تبصره ۱۳ لایحه بودجه سال ۱۴۰۱ نیز مبلغ ۵۵۰ میلیارد تومان در راستای اجرای بند (م) ماده (۲۸) قانون الحاق (۲) به منظور حوادث غیرمترقبه پیش‌بینی شده است.
علاوه بر اعتبارات منظور شده برای کمیته امداد امام خمینی (ره)، بنیاد شهید و امور ایثارگران و سازمان بهزیستی کشور، از محل تسهیلات موضوع تبصره (۱۶) و همچنین تبصره (۱۸) بابت اشتغال افراد تحت پوشش دستگاه‌های اجرایی فوق متناسب با عملکرد سال جاری سهمیه لازم لحاظ شده است که صرف توانمندسازی و حمایت از اشتغال خواهد شد.
مازاد بر اعتبارات مربوط به کمک هزینه مسکن که در سرجمع اعتبارات دستگاه‌های فوق پیش‌بینی شده است مبلغ ۵٫۰۰۰ میلیارد تومان در قالب صندوق ملی مسکن محرومین از محل اعتبارات تبصره (۱۴) لایحه بودجه سال ۱۴۰۱ پیش‌بینی شده است که متناسب با عملکرد بین دستگاه‌های حمایتی توزیع خواهد شد.
