در این تحقیق که با عنوان «چالش واکسیناسیون در ایران ، تعریف جدید جمهوری اسلامی از مقاومت پزشکی، شکست انحصار و تحریم آمریکا با واکسن برکت» منتشر کرده، به تحریمها ی ظالمانه آمریکا علیه ایران در بخشهای پزشکی، دارویی، تجهیزات درمانی و مهم تر از همه وسایل مورد نیاز برای پیشگیری از گسترش ویروس کرونا، پرداخته است.
این شبکه خبری در گزارش تحقیقی خود به تفصیل درباره روند ورود بیماری «کووید 19 » به ایران در شرایط خاص تحریمی و نحوه مقابله با همه گیری این بیماری و چالش واکسیناسیون عمومی در کشور پرداخته است.
لازم به یادآوری است که شبکه خبری المیادین که از سال 2012 تأسیس شده، همیشه اذعان داشته که بر اساس شعار «واقعیت همانطور که هست»، روایت خبری متفاوتی از وقایع ارائه دهد و همین موضوع موجب شده تا به یکی از پربازدیدترین شبکه‌های خبری در جهان عرب و به یک رسانه بین‌المللی معتبر تبدیل شود.
در این گزارش تحقیقی که اخیر این شبکه آن را منتشر کرده و مورد توجه بازدیدکنندگان المیادین قرار گرفته، آمده است: ایران نیز مانند دیگر کشورها خیلی زود درگیر ویروس کرونا شد. اما تفاوت در تجربه ایران این بود که این کشور با شدیدترین نوع تحریمها به ویژه در زمینه دارویی و تجهیزات پزشکی و مهمترین آنها یعنی وسایل پیشگیری از ویروس کرونا روبرو بود. این تحریمها تأثیری مستقیم در افزایش بسیار مبتلایان و مرگ و میر به خاطر ویروس کرونا در ماههای اول سال 2020 داشت و ایران را در رتبه‌های اول نسبت شیوع در کنار چین و ایتالیا قرار داد، اما همه اینها ایرانی‌ها را از تلاش بازنداشت، کسانی که در راه مبارزه با شیوع ویروس بسیج شده بودند و در خط مقدم آنها پزشکان، پرستاران و دانشجویان دانشگاه‌ها چه به صورت مستقیم یا عملیات ضدعفونی سازی و ساخت ماسک‌های بهداشتی و ضدعفونی کننده‌ها و یا تأثیرگذارترین عاملی که معادله را کاملا تغییر داد یعنی ساخت واکسن قرار داشتند .
در 12 فوریه 2020 ابتلای دو نفر به ویروس کرونا توسط وزارت بهداشت ایران ثبت و اعلام شد. هنگام شیوع کرونا در چین، «انستیتو پاستور تهران» برای تهیه تجهیزات تشخیص ویروس کرونا (تست) دست به کار شد و به ساخت و افزایش تولید آن روی آورد تا از یک‌سو میزان شیوع آن در کشور را مشخص کند و از سوی دیگر مشمول تحریم‌هایی که مانعی در برابر ساخت این تجهیزات بود، قرار نگیرد.
در این گزارش آمده است: در آن زمان میزان ذخیره کافی برای مواد تشخیصی و پیشگیری از جمله تست، ماسک و ضدعفونی‌کننده‌ها در کشور مشخص نبود، همانطور که شاهد بحرانی جهانی در عرضه، نگهداری یا سرقت این مواد توسط برخی کشورها بودیم بنابراین نهاد «ستاد اجرایی فرمان امام خمینی(ره)» در ایران شروع به تولید ماسک با سرعتی صعودی کرد، به نحوی که تولید ماسک را از 50 هزار عدد در 14 مارس 2020 آغاز و به 5 میلیون عدد در روز در 30 سپتامبر 2020 رساند، علاوه بر اینکه با شرکت هزاران داوطلب، این ماسک‌ها را به همراه ضدعفونی‌کننده‌ها در استان‌های مختلف کشور توزیع کرد.
المیادین در ادامه این گزارش به حاشیه های متعددی که ایران در مقابله با کرونا مواجه بود و بخش عمده آنها مربوط به تحریمهای ظالمانه واشنگتن می شد، پرداخته و نوشت، در زمانی که کشورها برای دستیابی به واکسن کرونا با یکدیگر مسابقه گذاشته بودند، چند شرکت ایرانی شروع به توسعه پروژه خود برای ساخت واکسن کردند. اتخاذ چنین تصمیمی با خطرات و تبعات زیادی همراه بود، از یک سو تأمین نیاز تعداد زیادی از مردم سخت بود و از سوی دیگر تحریمها واردات مواد اولیه لازم برای آماده‌سازی چنین پروژه‌ای را ممنوع می‌کرد. آمریکا بیشتر این تجهیزات را تصاحب و یا تحریم کرده بود و مانع از صادرات آن به ایران می‌شد، همچنین به متحدانش نیز اجازه چنین کاری را نمی‌داد و بر روی تولید انحصاری واکسن کار می‌کرد.
وارد کردن واکسن و تهیه تولید داخلی
شبکه لبنانی المیادین افزود: به موازات مقدمات ساخت واکسن ایرانی، دولت درخواست‌های خود به کشورهای دوست برای واردات واکسن را ارائه کرد و این اقدام موازی برای برآوردن الزامات مرحله مذکور به منظور حفاظت از ملت و دستیابی به یک واکسن ساخت داخل ضروری بود.
رایزنی‌ها و مذاکرات برای خرید واکسن از چند کشور در اواخر مارس 2020 آغاز شد و اولین آن کشور چین بود که کرونا در آنجا ظاهر شد و پیش‌تر واکسن «سارس» را ساخته بود. چین سعی کرد، توافقی برای فروش واکسن به ایران و اجرای اصلاحات متناسب با ویروس کرونا در این کشور امضا شود، اما این امر مستلزم آزمایش‌هایی بر روی مردم بود که دولت ایران به خاطر خطراتش، نپذیرفت.
شرکت انگلیسی «آسترازنکا» نیز در همان زمان پیشنهاد فروش 5 میلیون دوز واکسن در مقابل مشارکت ایران در آزمایش‌های انسانی را مطرح کرد و چین نیز همزمان پیشنهاد داد، در مقابل مشارکت ایران در آزمایش‌های انسانی حاضر است 18 میلیون دوز واکسن به تهران بفروشد، اما دولت ایران به این دلیل که از ایمنی و امنیت این آزمایش‌ها اطلاع ندارد، این پیشنهادها را قبول نکرد.
از اواسط تابستان 2020 شرکت‌ها شروع به ارائه واکسن‌های خود کردند و کشورها توافق کردند که در شرایط اضطراری آن را تزریق کنند. در این مرحله پروژه جهانی «کوواکس» (Covax) روی کار آمد. پروژه‌ای که هدف آن به اشتراک گذاشتن بخشی از واکسن‌ها توسط کشورهای سازنده با دیگر کشورها به منظور تسریع در کمپین واکسیناسیون در جهان بود، اما این برنامه در حد انتظار نبود. زمانی که ایران پول برای 17 میلیون دوز واکسن پرداخت کرد، کوواکس به وعده خود عمل نکرد، اما به دلیل تحریمهای آمریکا، همچنان این مسیر برای واردات واکسن امن‌تر بود.
شرکت برکت آغاز آزمایش‌های انسانی واکسن را اعلام کرد
المیادین در گزارش خود آورده است: در 29 دسامبر 2020 گروه دارویی «برکت» پس از فرآیند دشوار پژوهش و تحقیق و تهیه مواد اولیه در سایه تحریمهای آمریکا حتی در زمینه مواد بهداشتی و پزشکی لازم، آغاز آزمایش‌های انسانی را اعلام کرد.
از اولین داوطلبان برای این آزمایش‌ها «طیبه مخبر» دختر «محمد مخبر» رئیس ستاد اجرایی فرمان امام خمینی (ره) و «علی عسگری » معاون اجرایی ستاد مذکور بود. اعلام این موضوع و شروع آزمایش‌های انسانی تأثیرات قابل توجهی داشتند. هنوز دو هفته از این امر نگذشته بود که آمریکا از طریق وزارت خزانه‌داری خود از تحریم محمد مخبر ستاد اجرایی فرمان امام و تمام زیرمجموعه‌های آن از جمله شرکت برکت خبر داد.
پس از اعلام آغاز آزمایش‌های انسانی، آیت الله «سید علی خامنه‌ای» رهبر معظم انقلاب اسلامی ایران در هشتم دسامبر 2020 طی یک سخنرانی تشویق به ساخت واکسن‌های ایرانی کردند و همچنین از مسئولان خواستند برای تسریع در روند واکسیناسیون اقدام به تأمین واکسن از خارج به استثنای برخی کشورها کنند.
در پی این پیشرفت بزرگ و غیرمنتظره در ساخت واکسن در ایران و شکست انحصار ساخت واکسن‌ها که آمریکا را نگران کرد، مذاکرات ایران برای واردات واکسن از کشورهای دوست آغاز شد؛ برخی کشورهای غربی برای فرستادن واکسن به ایران شتافتند و کواکس برای عمل به تعهدات قبلی خود وارد عمل شد.
واکسن‌ها پشت سر هم از روسیه و چین رسید و تحریمها و احتکار آمریکا را شکست. انتظار می‌رفت که در مارس 2021 ، 3.2 میلیون دوز واکسن از طریق کواکس وارد ایران شود، اما آن نیز با تبعات تحریمها روبرو شد و پس از گذشت 3 ماه از دریافت پول واکسن‌ها، تنها 700 هزار دوز واکسن آسترازنکا ساخت کره جنوبی در 5 آوریل 2021 وارد ایران شد. وارد شدن محموله بعدی واکسن تا 16 می 2021 به تأخیر افتاد و در این تاریخ 1.5 میلیون دوز واکسن آسترازنکا ساخت ایتالیا وارد ایران شد.
شرکت‌های خصوصی ایرانی نیز برای بستن قرارداد خرید واکسن تلاش کردند و توانستند در پایان 2020 مقداری واکسن وارد کنند، اما این اقدام نیز از محاصره در امان نماند. یک شرکت ایرانی که نمایندگی انحصاری واکسن هندی «بهارات» را داشت، توافقی برای خرید 2 میلیون دوز امضا کرد. مبلغ برای خرید 500 هزار دوز اول پرداخت شد، 125 هزار دوز آن در دهم مارس 2021 رسید، اما به دلیل تحریمهای آمریکا، هند مانع از صادرات دوزهای بعدی شد.
ایجاد خطوط تولید واکسن برکت و پیدایش آن با واکسن‌های دیگر
در ادامه این گزارش آمده است: برکت تنها واکسنی نبود که برای ساخت آن در ایران تلاش می‌شد، بلکه 5 واکسن دیگر نیز وجود داشتند، «پاستوکوک» مشترک میان انستیتوپاستور و کشور کوبا که به «سوبرانا» نیز معروف است؛ «کووپارس» که به «رازی» نیز معروف است، «فخراوک یا فخرا»، «اسپایکوژن» (مشترک با استرالیا) و «نوراواک» (که از طریق یکی از سازمان‌های وابسته به سپاه پاسداران ایران اجرا می‌شود).
اما برکت در ارائه نتایج سریع‌تر بود، پس از اتمام موفقیت‌آمیز آزمایش‌های اولیه و انتشار مقالات علمی درباره نتایج و پژوهش‌ها، شرکت برکت اقدام به ایجاد خط تولید انبوه کرد. برآوردکنندگان تخمین زدند که ایران نیازمند 160 میلیون دوز واکسن است پس کار برای تأمین این میزان واکسن آغاز شد.
اما تجهیزات لازم برای تولید واکسن در ایران فراهم نبود و به صورت انحصاری در آمریکا تولید می‌شد، حتی آزمایشگاه‌های موجود در ایران نیز از مدتی پیش به دلیل کمبود تجهیزات اساسی که از آمریکا وارد می‌شد، تعطیل شده بودند.
شرکت برکت سعی کرد با مسیرهای کاملا علمی تحریمهای آمریکا را دور بزند، بنابراین مجموعه مواد اولیه‌ای درخواست کرد که تنها با یک سوم آنها موافقت شد و اینها حاکی از آن بود که آمریکا نمی‌خواهد هیچ فرصتی به ایرانی‌ها برای ساخت واکسن بدهد. اما ایرانی‌ها همین موادی که با آن موافقت شده را گرفتند و شروع به ساخت دیگر مواد با استفاده از تجربه داخلی کردند که این نشان دهنده تحول فناوری در تأمین نیازهای ایران در سایه تحریمها و بحران بود. همچنین ایران تلاش کرد تجهیزات جایگزین از چین و هند تأمین کند، اما همانها نیز در یک برهه وارد و در برهه دیگر به دلیل تحریمها و سختی‌های مرتبط با شیوع ویروس کرونا در هند، با مشکل مواجه شد.
انتظار می‌رفت که تعداد دوزهای ساخته شده در ایران به حدود 50 میلیون عدد در نوامبر 2021 برسد، اما این تحریمها و برخی موانع دیگر مانع از تحقق آن در زمان مشخص شد. براساس آمار رسمی تولید در این مجموعه ادامه دارد و روند تصاعدی به خود گرفته است.
تأثیر داخلی و خارجی واکسن ایرانی
در گزارش المیادین آمده است: پس از آنکه آزمایش‌های ایران از طریق واکسن برکت به دستاورد مطلوب رسید، نتایج شکست احتکار و محاصره آشکار شد؛ تعداد دوزهایی که قبل از آغاز این آزمایش‌ها از خارج وارد می‌شد 6.8 میلیون بود و پس از 3 ماه از تولید و لغو برخی تحریمها برای واردات به دلیل ترس از فروش واکسن به 51.4 میلیون دوز رسید یعنی سرعت واردات 12.5 برابر افزایش یافت و قیمت هر دوز واکسن از 15.5 به 8 یورو کاهش داشت.
نظرسنجی‌ها نشان از اعتماد 74 درصد ایرانی‌ها به واکسن‌های ایرانی به ویژه واکسن برکت دارد. «بهرام عین‌اللهی» وزیر بهداشت ایران در اظهارات اخیر خود گفت، واکسن برکت بر اساس پژوهش‌های وزارت بهداشت و مقایسه آن با واکسن‌های خارجی عوارض کمتری دارد و چه بسا کمترین عوارض در جهان را داشته باشد. شایان ذکر است که مطالعات بالینی در مرحله اول و دوم بر روی گروه‌های سنی ما بین 12 تا 18 سال نیز در ایران آغاز شده و تأثیرات آن بالای 84 الی 90 درصد و 80 درصد به بالا برای دوز دوم گزارش شده است.
در گزارش‌های اخیر وزارت بهداشت درباره دریافت واکسن‌های ایران و خارجی آمده است تا روز 21 دسامبر 2021 حدود 150 میلیون و 108 هزار و 308 دوز واکسن دریافت شده است. اما تعداد واکسن‌های ایرانی دریافت شده 32 میلیون و 300 هزار دوز است که 15 میلیون آن برکت، 6 میلیون و 300 هزار دوز آن پاستوواک، 6 میلیون آن اسپایکوژن و 5 میلیون آن رازی است.
تا تاریخ 26 دسامبر 2021، 59 میلیون و 529 هزار نفر دوز اول واکسن، 51 میلیون و 255 هزار و 555 نفر هر دو دوز و 5 میلیون و 922 هزار و 213 نفر دوز سوم را تزریق کرده‌اند که مجموع دوزهای تزریق شده 116 میلیون و 707 هزار و 715 دوز است.
وزیر بهداشت ایران اعلام کرد که طی 4 ماه 112 میلیون دوز واکسن تزریق شده است. وی افزود، در یک روز یک میلیون و 650 هزار دوز واکسن تزریق کردیم که با توجه به سرعت و تعداد جمعیت یک رکورد جهانی است و سازمان بهداشت جهانی با ما تماس گرفت و از این میزان واکسیناسیون در ایران شگفت زده شد.
در خاتمه این گزارش آمده است: ایران در دوره شیوع کرونا، توانایی‌های داخلی و تحریمهای آمریکا و خود همه گیری را به چالش کشید و ثابت کرد که اراده ایرانی‌ها قادر به شکست انحصار و موانع غربی است. به رغم تمام چالش‌ها، ایران شکل جدیدی از مقاومت پزشکی و علمی را رقم زد و ارزش اعتماد به تجریه داخلی و بکارگیری آن را ثابت کرد.
