حسن هانی زاده کارشناس مسائل بین الملل با اشاره به حق‌آبه جمهوری اسلامی ایران از رودخانه هیرمند اظهار کرد: معاهدات بین کشورها بایستی از سوی هر دو طرف رعایت شود. در گذشته دولت اشرف غنی تحت تأثیر فضای داخلی افغانستان و فشار آمریکا به رفتار مناسب توام با حسن هم‌جواری توجه نداشت و در مورد حق‌آبه ایران کارشکنی کرد.
وی ادامه داد: اما با روی کار آمدن طالبان در روزهای اول، آنها رفتار مناسبی در خصوص رعایت توافق‌نامه بین ایران و افغانستان و حق‌آبه ایران از خود نشان دادند ولی به هرحال این مسئله به‌عنوان یک ابزار فشار از سوی دولت‌های افغانستان علیه ایران تلقی می‌شود و به‌نظر می‌رسد که شرایط به‌گونه‌ای است که طالبان الان شفافیت لازم را از خود نشان نداده است و باید در انتظار این بود که در آینده طالبان چه رفتاری در خصوص این حق از خود نشان می‌دهد؛ لذا ایران باید سازوکار خاص خودش را برای ایفای حقوق خودش در مورد هیرمند قرار بدهد.
کارشناس مسائل منطقه ای درباره ایجاد دولت جدید در افغانستان ادامه داد: طبیعی است دولت ایران یک رفتار کاملاً مناسب و مبتنی بر منافع ملی اتخاذ کند، از آنجایی که شرایط طالبان برای تشکیل یک دولت فراگیر هنوز فراهم نشده رفتار آنها شفافیت لازم را در مورد مشارکت دادن همه قشرهای سیاسی و طوایف مختلف افغانستان از خودش نشان نداده و باید در حقیقت طالبان شرایطی را فراهم بکند که از رهگذر تشکیل دولت وحدت ملی همه طوایف افغانی را در این دولت مشارکت بدهد و یک انتخابات آزاد برگزار کند. به نظر می‌رسد که طالبان پیش از حرکت به سوی دولت فراگیر و تشکیل یک حکومت ملی به سمت تشکیل یک امارت اسلامی بدون شرکت دادن سایر طوایف حرکت کند و طبیعی است ایران در آن صورت با طالبان زاویه خواهد داشت و نمی‌تواند در چنین شرایطی طالبان را به رسمیت بشناسد.
هانی زاده در رابطه با وابستگی اقتصادی منطقه سیستان به رود هیرمند ادامه داد: ایران در هر حال باید در این زمینه از راه‌های دیپلماتیک و بین‌المللی وارد شود و حقوق خودش را در مورد حق‌آبه هیرمند استیفا کند، ولی به هر حال شرایط الان در افغانستان ناپایدار است و تا زمانی‌که یک دولت وحدت ملی در افغانستان حاکم نشود طبعا ایران قادر نخواهد بود که در این خصوص با طالبان وارد مذاکره شود.
وی افزود: امروز فضای سیاسی افغانستان فضایی غبارآلود و غیرشفاف است و باید در انتظار شفاف شدن رسمیت افغانستان بود و ایران هم فعلا چاره‌ای ندارد و باید با طالبان سازش و همراهی بکند؛ درعین‌حال طالبان هم باید به سمت دولت‌سازی و تشکیل یک وحدت ملی حرکت بکند در غیر این صورت چالش‌های زیادی در مسیر استفاده صحیح از حق‌آبه هیرمند ایران وجود خواهد داشت. امیدواریم چنین اتفاقی بیفتد و طالبان حسن هم‌جواری را رعایت بکند و حق ایران را برای استفاده از آب‌های هیرمند محترم بشمارد و پروتکل‌ها و توافق‌نامه‌های امضاشده بین ایران و افغانستان را در عین حال عملیاتی بکند.
هانی زاده با اشاره به کنفرانش اخیر همسایگان افغانستان که در تهران برگزار شد تصریح کرد: در مورد طالبان به‌نظر می‌رسد که باید هماهنگی‌هایی بین کشورهای اطراف افغانستان صورت بگیرد، کنفرانس اخیری که در تهران برگزار شد و در آن علاوه‌بر ایران و شش کشور اطراف افغانستان شرکت داشتند به افغانستان کمک می کند. وزرای خارجه از این دست کنفرانس‌ها برای رسیدن به یک شاکله منطقه‌ای در راستای کمک به ملت بزرگ افغانستان استفاده می کنند و کشورها در منطقه باید در رهگذر رایزنی به نوعی کمک کنند تا دولت وحدت ملی ایجاد شود، زیرا ادامه وضعیت فعلی و شکل‌گیری امارت اسلامی که برگرفته از نگرش‌های مذهبی طالبان است مشکل افغانستان را حل نخواهد کرد.
