بیش از یک صد سال از تأسیس شهرداری در تهران می گذرد. همواره این سازمان با مشکلات مهمی مانند عدم تناسب بودجه با نیازهای و وظایف شهرداری، تداخل مسئولیت ها و نگاه های غیر کارشناسانه به مسائل شهری دست به گریبان بوده است. سوالی که بیش از همه ذهن افراد را به خود مشغول می دارد این است که گره کور این مشکلات در کجاست؟ چرا مدیران شهری نتوانسته اند مسیر توسعه تهران را به درستی طی کنند؟ علل مختلفی وجود دارد که دلیل این موضوع را مشخص می کند. اما مهمترین دلیل این موضوع عدم توجه به اقتصاد پویای شهری است.
اقتصاد شهری، مفهومی شناور میان اقتصاد و جغرافیا است. به عبارت دیگر اقتصاد شهری، اقتصاد و جغرافیا را به یکدیگر پیوند داده و به بررسی انتخاب های جغرافیایی یا مکانی خانوارهای حداکثرکننده مطلوبیت و بنگاه های حداکثرکننده سود می پردازد. به علاوه اقتصاد شهری، ناکارآمدی های انتخاب های مکانی را تشخیص داده و سیاست های عمومی جایگزین جهت گسترش انتخاب های کارآ را مورد بررسی قرار می دهد. اقتصاد شهری یک نگاه جامع به مسائل و معضلات شهری است که می تواند با تغییر در شرایط محیطی میزان چالش های اجتماعی در محیط شهری را به شدت کاهش داد. شکل دادن به عدالت شهری و رشد متوازن محلات می تواند مطلوبیت محیطی را افزایش دهد. شهرداری تهران به عنوان مهمترین مدیریت اجرایی شهری در کشور باید بتوانند راه های به کار گیری اقتصاد شهری را بدون دغدغه به انجام برساند. در اولین قدم باید شهرداری تهران اطلاع جامع و کاملی از مناطق شهرداری داشته باشد. به عبارت دیگر ایفای نقش مناسب شهرداری در اقتصاد و مدیریت بهینه شهری نیازمند دسترسی به اطلاعات آماری مناسب است و از طرف دیگر به دلیل در دسترس نبودن اطلاعات منسجم از وضعیت اقتصادی مناطق شهری و شهرداریهای تابعه ،نمی توان انتظار داشت برنامه ریزی در این خصوص در حد مطلوب انجام شود. علاوه بر کسب اطلاعات دقیق از مناطق شهری، مهمترین دلیلی که شهرداری تهران نتوانسته است اقتصاد شهری پویایی را به سرانجام برساند موارد ذیل است:
- ناتوانی سیستم شهرداری برای اخذ عوارض و نبود قوانین مناسب برای آن
- عدم تخصیص منابع مالی مناسب
- عدم وصول بدهکاری دولت به شهرداری
- محدودیت های کاربری اراضی
این موارد باعث شده است تا اقتصاد شهری به عنوان بدیهی ترین راه برای توسعه شهر تهران با چالش های مدیریتی-اطلاعاتی رو به رو شود. تهران برای رسیدن به عدالت شهری و توسعه متوازن که نتیجه آن رسیدن به یک مسیر پیشرفت و زیست باکرامت برای شهروندان است، راهی جز اندیشیدن به اقتصاد شهری پویا ندارد.
* مهندس امیررضا غلامی
