قرص دیفنوکسیلات انقباض‌ها و حرکات موجی روده بزرگ را آهسته‌تر می‌کند و به این ترتیب به درمان اسهال کمک می‌کند. ساختار شیمیایی دیفنوکسیلات مشابه پتیدین است، پتیدین مسکن مخدری است که عموماً با نام تجاری آن دمرول شناخته می‌شود. دیفنوکسیلات در بدن به دیفنوکسین تبدیل می‌شود، دیفنوکسین بر گیرنده‌های مخدر مغز، نخاع و روده‌ها اثر می‌گذارد.

آتروپین مانع از انتقال در بخش‌هایی از سیستم عصبی که در ترشح بزاق، تولید اشک، تولید ادرار و گوارش نقش دارند، می‌شود. آتروپین اسپاسم مجاری گوارشی را برطرف می‌کند و از طریق خشک کردن مایعات بدن به کنترل اسهال کمک می‌کند. از آنجایی که آتروپین باعث حالت تهوع و ضعف می‌شود، این ماده گاهی اوقات جهت جلوگیری از اعتیاد به محصولات مخدر افزوده می‌شود.

آیا قرص دیفنوکسیلات اعتیادآور است؟

قرص دیفنوکسیلات در دسته دوم داروهای اعتیادآور طبقه‌بندی می‌شود؛ داروهای دسته دوم قدرت اعتیادآوری بالایی دارند و در پزشکی نیز کاربرد دارند. دیفنوکسیلات مانند پتیدین، اکسی‌کدون و دیگر داروهای گروه دوم نوعی مخدر است. خرید و فروش این دارو بدون نسخه غیرقانونی است. وقتی دیفنوکسیلات با آتروپین ترکیب می‌شود، داروی حاصل در گروه پنجم داروهای کنترل شده قرار می‌گیرد، داروهای این گروه تا حدی اعتیادآورند و در پزشکی نیز کاربرد دارند. دیفنوکسیلات و دیگر ترکیب‌های دیفنوکسیلات و آتروپین فقط با نسخه پزشک قابل تهیه است.

با توجه به خاصیت اعتیادآوری این دارو، قطع مصرف و ترک اعتیاد دیفنوکسیلات نیازمند نظارت یک پزشک متخصص ترک اعتیاد است.

کاربردهای دیفنوکسیلات در پزشکی

دهها سال است که دیفنوکسیلات برای درمان اسهال تجویز می‌شود. دیفنوکسیلات به صورت شربت یا قرص عرضه می‌شود. بیماران دیفنوکسیلات را ابتدا روزی سه یا چهار بار مصرف می‌کنند، در این حالت انتظار می‌رود که اسهال ظرف ۴۸ ساعت درمان شود. سپس مصرف دارو به یک بار در روز کاهش داده می‌شود. یک قرص دیفنوکسیلات و ۵ میلی‌لیتر از شربت آن حاوی ۲/۵ میلی‌گرم دیفنوکسیلات و ۰/۲۵ میلی‌گرم آتروپین است.

معمولاً بالاترین دوزی از دیفنوکسیلات که تجویز می‌شود،۴۰ تا ۱۲۰ قرص برای یک دوره ۴۰ تا ۷۰ روزه است. مصرف مقادیر بیشتر در مدت طولانی‌تر موجب اعتیاد می‌شود.

عوارض جانبی مصرف دیفنوکسیلات

چنانچه دیفنوکسیلات را طبق دستور پزشک مصرف کنید، ممکن است دچار خواب‌آلودگی، سرگیجه، سردرد، تاری دید، خشکی دهان و یا بی‌اشتهایی بشوید. چنانچه دچار عوارض جانبی ناخوشایندی مانند معده درد، نفخ، اسهال خونی یا آبکی، افسردگی، بی‌حسی بازوها یا پاها، گیجی، افکار غیرعادی، تپش قلب، حالت تهوع شدید، استفراغ، تنگی نفس، ورم کردن لثه‌ها، بی‌قراری، رعشه و مشکلات ادراری شدید، مصرف دیفنوکسیلات را قطع کنید.

خطرات مصرف دیفنوکسیلات

مصرف دیفنوکسیلات در طولانی مدت می‌تواند منجر به اعتیاد به دیفنوکسیلات شود. تحمل بدن در برابر اثر دیفنوکسیلات به تدریج افزایش می‌یابد، به همین دلیل مصرف کننده مجبور می‌شود که مقدار بیشتری دیفنوکسیلات را برای تجربه کردن همان اثرهای قبلی مصرف کند. ایجاد وابستگی جسمی به دیفنوکسیلات باعث می‌شود که فرد ولع و میل غیرقابل کنترلی به مصرف دیفنوکسیلات احساس کند و در اثر قطع مصرف دیفنوکسیلات دچار سندرم خماری و علائم آزاردهنده بشود. پزشکان معمولاً دیفنوکسیلات را به دلیل قدرت اعتیادآوری آن برای درمان بیمارانی که سابقه سوءمصرف مواد مخدر یا الکل را دارند، تجویز نمی‌کنند.

هرچند دیفنوکسیلات دارویی است که بسیاری از پزشکان آن را تجویز می‌کنند، اما اوردوز این دارو می‌تواند مرگبار باشد. روی برچسب هشدار این دارو درج شده است که: “دیفنوکسیلات داروی بی‌ضرری نیست و باید آن را دقیقاً مطابق دستور پزشک مصرف کنید. اوردوز دیفنوکسیلات ممکن است به مرگ یا آسیب مغزی دائمی منجر شود.”

برخی بیماران به دیفنوکسیلات حساسیت دارند و در اثر مصرف دیفنوکسیلات دچار سندرم مرگباری می‌شوند که با علائمی مانند کهیر، راش، ورم صورت و لب، مشکلات تنفسی، خارش و دیگر علائم آنافیلاکسی (شوک آلرژی) همراه است. بیمارانی که دچار اوردوز دیفنوکسیلات می‌شوند، باید برای برخورداری از درمان فوری به اورژانس مراجعه کنند.

دیفنوکسیلات در تست اعتیاد

دیفنوکسیلات حاوی ماده مخدری است که به مدت هشت تا بیست و چهار ساعت پس از مصرف در آزمایش ادرار قابل تشخیص است. بسته به میزان مصرف دیفنوکسیلات ممکن است نتیجه آزمایشی که برای تشخیص دمرول انجام شده است، به طور کاذب مثبت شود. آزمایش فولیکول مو مصرف دیفنوکسیلات را تا ۹۰ روز بعد نشان می‌دهد؛ همچنین مصرف دیفنوکسیلات به مدت یک تا دو روز بعد با انجام آزمایش بزاق مشخص می‌شود.

چه افرادی نباید دیفنوکسیلات مصرف کنند؟

پزشکان معمولاً دیفنوکسیلات را برای افرادی که سابقه بیماری های زیر را دارند، تجویز نمی‌کنند:

سابقه الکلیسم یا سوءمصرف مواد مخدر، کولیت، سندرم داون، دیسانتری، آمفیزم، آسم، برونشیت، بزرگ شدن پروستات، بیماری‌های کبدی، ناراحتی‌های تیروئید، بیماری کیسه صفرا، گلوکوم (آب سیاه)، بیماری‌های قلبی، فشار خون بالا، انسداد روده، بیماری کلیوی

از آنجایی که برخی کودکان نسبت به دیفنوکسیلات بسیار حساس هستند، دیفنوکسیلات معمولاً برای کودکان تجویز نمی‌شود. بیماران مسن پس از مصرف دیفنوکسیلات دچار تنگی نفس و مشکلات تنفسی می‌شوند. دیفنوکسیلات معمولاً برای بانوان باردار تجویز نمی‌شود.