علی اصغر خاجی مشاور ارشد وزیر امور خارجه در امور ویژه سیاسی هم ۲۲ بهمن در دمشق با بشار اسد رئیس جمهور سوریه دیدار و گفت‌وگو کرد. در این دیدار در خصوص آخرین تحولات سوریه، نشست هفته آینده روند آستانه در سوچی و گفت‌وگو‌های اخیر کمیته قانون اساسی در ژنو بحث و تبادل نظر به عمل آمد. بشار اسد ضمن تقدیر از مواضع حمایتی جمهوری اسلامی ایران از ملت و حکومت سوریه، بر اهمیت هماهنگی، رایزنی مستمر دو کشور و حفظ دستاورد‌های حاصله در روابط دو جانبه و روند سیاسی و نشست‌های آستانه تاکید کرد.
خاجی در این دیدار نقطه نظرات و مواضع کشورمان در خصوص روند آستانه و در حاشیه پنجمین جلسه کمیته قانون اساسی در ژنو را تبیین کرد و بر اهمیت تداوم فعالیت‌های مکانیسم آستانه و همچنین کمک به تسهیل گفت‌وگو‌ها در کمیته قانون اساسی با هدف حل و فصل مسائل سیاسی در این کشور تاکید کرد. در این دیدار همچنین موضوع تقویت همکاری‌های دو و چندجانبه اقتصادی با سوریه مورد بررسی و تاکید قرار گرفت.
اساس تشکیل نشست روند آستانه چیست؟
حسین آجرلو کارشناس مسائل غرب آسیا در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران جوان، درباره اهمیت نشست روند آستانه، گفت که با آغاز بحران سوریه روند‌های متفاوتی برای بحث پایان بحران این کشور مطرح شد؛ برخی از روند‌ها بین‌المللی بود که از طرف سازمان ملل، یکسری روند‌ها هم توسط نیرو‌های معارض مطرح شد و روندی هم به نام روند آستانه شکل گرفت. مذاکرات ژنو و وین را هم داشتیم، اما روند آستانه تقریبا توانست تا حدودی موفق شود و بتواند در پیشبرد کاهش تنش در سوریه اقداماتی را انجام دهد. به نظر می‌رسد دلیل موفقیت روند آستانه این است که برگرفته از واقعیت‌های عرصه میدانی سوریه بود.
آجرلو با تاکید بر اینکه روند آستانه توسط بازیگران اصلی بحران سوریه یعنی ایران، ترکیه و روسیه شکل گرفت، تشریح کرد: در حقیقت جمهوری اسلامی ایران و روسیه با نظام سوریه تقریبا متحد هستند و به نوعی خواسته‌های نظام سوریه در روند آستانه مطرح می‌شود. در نشست‌های روند آستانه تصمیمات مختلفی گرفته شد؛ تشکیل کمیته‌های قانون اساسی با حضور طرف‌های مختلف سوریه داشتیم، در دوره چهاردهم این نشست‌ها طبق بیانیه‌ای که صادر شد، بر پایبندی حاکمیت و تمامیت ارضی سوریه بر اساس منشور سازمان ملل تاکید شده بود و برای حل اختلاف طرفین قرار بر این شد که مباحثی را برای دوره انتقالی وضع کنند که تمام طرف‌ها در آن باشند.
از مهم‌ترین دستاورد‌های این مذاکرات امضای تفاهم نامه ایجاد مناطق امن در سوریه است که در دور چهارم مذاکرات آستانه به دست آمد.
چهاردهمین نشست روند آستانه چه دستاوردی داشته است؟
آجرلو کارشناس مسائل غرب آسیا با بیان اینکه در دوره قبلی نشست آستانه اختلافاتی وجود داشت و مخالفان دولت سوریه خواهان این بودند که قانون اساسی به طور کلی تغییر کند و منع انتخاب رئیس جمهور بیش از ۲ دوره باشد، اظهار کرد: تعیین تکلیف نیرو‌های مسلح و کاهش اختیارات رئیس جمهور، سپردن اختیارات اجرایی به نخست وزیر، برگزاری انتخابات و همه پرسی برای انتقال قدرت به یک شخصیت مورد توافق از طرف مخالفان مطرح شد و طرف موافق هم موافق تغییرات بود، اما تغییرات کلی خیر.
آجرلو همچنین تاکید کرد: طرف موافق خواهان اصلاحاتی در این زمینه بود و از ایجاد محدودیت برای رهبران مخالف بودند، همچنین برای افزایش هماهنگی‌ها بین روسیه و ترکیه در موضوعات ادلب هم مورد بحث قرار گرفت. بحث خودمختاری‌ها هم مطرح شد که کرد‌ها قول خود مختاری‌هایی را می‌خواستند که آن هم یکی از نکات چالش برانگیز بود. مجموعه این‌ها موجب شد که بگوییم اجلاس چهاردهم آستانه دستاوردی نداشته است.
او همچنین با بیان اینکه اختلافاتی که در چهاردهمین نشست روند آستانه مطرح شد زمینه را برای اجلاس بعدی آستانه فراهم کرد، تشریح کرد: در آستانه انتخابات ۲۰۲۱ ریاست جمهوری سوریه قرار داریم؛ به نظر می‌رسد ادلب جزء اصلی‌ترین مباحثی است که مورد بحث قرار می‌گیرد، چراکه این موضوع اختلافی بین ترکیه، روسیه و جمهوری اسلامی ایران و خود نظام سوریه است و احتمالا در مورد کمیته‌های قانون اساسی مورد بحث قرار می‌گیرد.
تا رسیدن به دستاورد کافی برای سوریه چقدر باید بگذرد؟
آجرلو کارشناس مسائل غرب آسیا با اشاره به شرایط ادلب و بحث اختلاف نظر‌های کمیته‌ها، گفت: به نظر می‌رسد که اجلاس پانزدهم مانند نشست چهاردهم با مشکلات زیادی در روند خود مواجه است. او با اشاره به اینکه چند نشست دیگر برای رسیدن به دستاوردی در سوریه باید داشته باشیم، تاکید کرد: نشست‌های آستانه، به این دلیل که روند و مکانیسمی را برای حل اختلافات تعریف می‌کند تا زمانی که بحران وجود دارد، تمام مسائل سوریه حل نشود، این روند ادامه دارد و نمی‌توان تعیین کرد چه تعداد جلساتی برای رسیدن به صلح در سوریه لازم است.
او با بیان اینکه تاکنون ۱۴ نشست برای حل بحران سوریه برگزار شده است، تاکید کرد: اگرچه اقدامات خوبی برای سوریه داشتیم، اما همچنان این مسئله زمان‌بر است. در حقیقت روند آستانه باید بیشترمورد حمایت قدرت‌های بین‌المللی قرار بگیرد، اما با توجه به خواسته‌های متعهدان برخی از معارضان از جمله آمریکا، غرب و کشور‌های عربی که روند آستانه را به ضرر منافع خود می‌دانند، این روند اگرچه دستاورد داشته است و موفق‌ترین روند حل و فضل بحران سوریه بود، اما همچنان با چالش روبه رو است و راه دور و درازی در پیش دارد.
دستور کار پانزدهمین نشست روند آستانه
حسن هانی زاده کارشناس مسائل بین الملل در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران جوان، درباره دستور کار نشست پانزدهم بیان کرد: بررسی نهایی پیش‌نویس قانون اساسی سوریه است، طی روز‌های گذشته این قانون سه بار تجدید نظر شد و تعدیلاتی بر روی آن انجام شد، با توجه به اینکه قرار است به زودی انتخابات ریاست جمهوری در سوریه برگزار شود، لذا بحث بر سر این است که چه کسانی می‌توانند در انتخابات آینده شرکت کنند، آیا طیف‌های مخالف دولت سوریه می‌توانند در دولت سازی آینده مشارکت داشته باشند یا خیر.
او با اشاره به مسئله مشارکت احزاب در سوریه، تصریح کرد: اکنون حدود ۲۴ حزب در سوریه اعلام موجودیت کرده است، که اغلب این احزاب با حزب بعث و حزب حاکم سوریه در تضاد هستند، بنابراین در نشست آینده می‌توان در رابطه با پایان دادن به بحران سوریه و تقابل با جریان‌های تکفیری و همگرایی احزاب در چارچوب ایجاد یک پروسه دولت سازی مشترک با حفظ چارچوب نظام گفت‌وگو کرد.
هانی زاده با تاکید بر اینکه ایران، ترکیه و روسیه در طول سال‌های گذشته در ایجاد همگرایی بین مخالفان دولت سوریه و دولت سوریه نقش داشتند، گفت: البته نقش ترکیه تخریبی بود، اما جمهوری اسلامی ایران و روسیه توانستند تا اندازه‌ای مواضع گروه‌های مخالف سیاسی دولت سوریه را تعدیل کنند. به نظر می‌رسد که یک خروجی قابل قبولی در پروسه سیاسی در آینده سوریه نتیجه این نشست خواهد بود.
دعوت از عراق برای ناظر بودن در روند آستانه
وزارت خارجه عراق در بیانیه‌ای اعلام کرد که ماکسیم ماکسیموف، سفیر روسیه در بغداد در جریان دیدار با نزار خیر الله، قائم مقام وزارت خارجه عراق دعوتنامه رسمی برای حضور بغداد به عنوان عضو ناظر در گفت‌وگو‌های روند آستانه را تقدیم خیرالله کرد. ماکسیموف و الخیر الله در این دیدار درباره مسائل مختلف بین المللی و منطقه‌ای مورد علاقه دو کشور بحث و تبادل نظر کردند.
دوطرف در این دیدار بر نزدیکی دیدگاه‌های عراق و روسیه در خصوص راه‌های حل و فصل بحران سوریه و لزوم ایجاد یک راه حل سیاسی از طریق ایجاد دوباره پل‌های اعتماد بین سوری‌ها با گرایش‌های مختلف آن‌ها و بدون دخالت‌های خارجی تاکید کردند. در این دیدار همچنین موضوع دستیابی عراق به واکسن روسی کرونا نیز مورد بحث و تبادل نظر قرار گرفت. وزارت امور خارجه روسیه پیش از همکاری این کشور با ایران و ترکیه در روند مذاکرات آستانه برای حل مسائل سوریه را از مهم‌ترین دستاورد‌های سیاست خارجی مسکو در سال ۲۰۲۰ خوانده بود.
