هنرمندی ناشناس و مرموز که آثارش میلیون‌ها دلار ارزش دارد/ تصاویر

آثارش آنقدر موفق بود که سال ۲۰۱۰ به انتخاب مجله تایم در میان ۱۰۰ چهره تاثیرگذار جهان جای گیرد. درونمایه آثارش که در حراجی‌ها با رقم‌های میلیونی دست به دست می‌شود، به شیوه اغلب هنرمندان خیابانی انتقادی است و پیکان انتقادش بر هدف‌های گوناگون می‌نشیند. گاهی نمایندگان مجلس عوام انگلیس را سوژه می‌کند و گاهی در تاریکی نژادپرستی شمعی می‌افروزد.

بنکسی نام مستعارش است که با نقاشی‌های خیابانی‌ شهرتی جهانگیر دارد. چند روز پیش هم یکی از آثارش در حراجی چیزی نزدیک به ۱۰ میلیون دلار فروخته شد، رقمی که جز برای آثار هنرمندان درجه یک جهان پرداخت نمی‌شود.

بنکسی و فلسطین

خیلی‌ها تلاش کردند به هویت این هنرمند مرموز پی ببرند، تلاش‌هایی که تا کنون بی‌نتیجه مانده است. نقاشی‌های او از دهه ۹۰ میلادی در خیابان‌های شهر بریستول انگلیس پدیدار شد.

آن‌طور که  بی‌بی‌سی  می‌گوید از آن‌جا که نقاشی بر دیوار معابر عمومی ممکن است جرم تلقی شود در ابتدای امر بسیاری پنهان ماندن هویت بنکسی را ترس از گرفتاری معنی می‌کردند.

تا اوایل سال ۲۰۰۰ آثار او فقط در بریستول به چشم می‌خورد، اما کم کم محدوده کارهایش به دیگر نقاط انگلیس و سپس گوشه گوشه جهان از فرانسه تا فلسطین گسترش پیدا کرد.

او در فلسطین کارهای زیادی انجام داده است که یکی از آن‌ها هتلی بدمنظره است. هتل او به نام «The Walled Off» است فقط چهار متر از دیوار بتنی در کرانه باختری فاصله دارد و تمام اتاق‌های آن منظره‌ای رو به دیوار دارند. این دیوار یکی از مهم‌ترین نشانه‌های اشغال ۵۰ ساله فلسطین است و به یکی از موضوعات مورد علاقه هنرمندان برای حرکات اعتراضی تبدیل شده است.

بنکسی در بیانیه‌ای برای معرفی هتل گفته است:‌ «این هتل در میان تمام هتل‌های جهان بدترین منظره را دارد.» گرچه همانطور که انتظار می‌رود بنکسی در این هتل حضور ندارد، اما چندین اثر تازه از او بر دیوارهای هتل خودنمایی می‌کند.

 

او در آثار دیگری هم این دیوار را دستمایه قرار داده است که یکی از آن‌ها «زخم بیت‌لحم»‌ نام دارد. «زخم بیت‌لحم»، حضرت مسیح (ع) را در گهواره‌ پایین همین دیوار به تصویر کشیده است. دیواری که حفره گلوله‌ای بر آن نمایان است.

بنکسی و بحران مهاجرت

از پرتکرارترین موضوعات در آثار بنکسی، معضل مهاجرت و مشکلات پیش‌روی مهاجران است. او در این زمینه به خلق آثار هنری اکتفا نکرده است و چندی پیش هزینه پروژه‌ای را تامین کرد که هدفش نجات پناه‌جویانی بود که در دریا گرفتار می‌شوند. بنکسی در نامه‌ای خطاب به نهادی که در زمینه نجات مهاجران گرفتار در مدیترانه فعالیت دارد، اعلام کرده بود: «من آثاری با موضوع بحران مهاجرت خلق کرده‌ام. مسلما درآمد حاصل از این آثار را نمی‌توانم نگه دارم. می‌توانید از این پول برای خرید یک قایق جدید استفاده کنید؟»

او بر دیوار کمپ پناهجویان شهر کاله در فرانسه یکی از تاثیرگذارترین آثارش را با موضوع مهاجران خلق کرده است. در این تصویر استیو جابز مدیر نامدار اپل را می‌بینیم که در قامت یک آواره تصویر شده است. هدف او از این اثر به چالش کشیدن دیدگاه منفی ساکنان شهر نسبت به هزاران مهاجر ساکن در این ارودگاه بود. این تصویر به کشل زیرکانه‌ای به اصالت سوریه‌ای بنیان‌گذار اپل اشاره می‌کند. جابز فرزند مهاجری سوری بود که پس از جنگ‌جهانی دوم به آمریکا مهاجرت کرد.

اعمال خشونت پلیس فرانسه در برخورد با ساکنان کمپ پناهجویان موضوع گرافیتی دیگری از بنکسی شد. در گرافیتی او گاز اشک‌آور است که چون چراغ جادو است و در دود آن کزت دختر رنجدیده «بینوایان» و پرچم کهنه فرانسه خودنمایی می‌کنند.

کرونا و دیگر بحران‌های ۲۰۲۰

در سال تاخت و تاز ویروس تازه کرونا، بحران‌های دیگر رنگ باخته‌اند. «کووید۱۹» بلایی چنان عظیم بود که تقریبا بر تمام جلوه‌های زندگی تاثیر گذاشت و هنرمندان را هم گرفتار خود کرد. بنکسی در بحران کرونا هم مانند ماجرای مهاجران برای کمک آستین‌ها را بالا زد و سود حاصل از فروش چند اثرش را به یک بیمارستان کمک کرد.

قدردانی از پزشکان، پرستاران و کادر درمان سوژه اثری است که بنکسی در دوران شیوع کرونا خلق کرد. کودک نقاشی بنکسی، ابرقهرمان جدیدی پیدا کرده است که چهره‌اش برای همه آشنا است. با آمدن ابرقهرمان جدید عروسک‌های بتمن و اسپایدرمن راهی سطل زباله شده‌اند. بنکسی در این نقاشی به خوبی چهره قهرمانان واقعی دنیای امروز را به تصویر کشیده است. 

 

از دیگر بحران‌های سال ۲۰۲۰ می‌توان به شعله‌ور شدن آتش اعتراض به نژادپرستی نام برد که با کشته شدن جرج فلوید در آمریکا شعله‌ور شد و به کشورهای اروپایی هم کشیده شد. بنکسی در واکنش به این رویداد واکنش قابل تاملی نشان داد و اعلام کرد: «سیستم مردم رنگین‌پوست را نادیده می‌گیرد. سیستم سفیدپوست. درست مثل آپارتمانی که لوله‌اش ترکیده و آپارتمان مردم طبقه پایین را در آب غرق کرده است. این سیستم معیوب زندگی آن‌ها به نکبت کشانده است، و درست کردنش وظیفه آن‌ها نیست. آن‌ها نمی‌توانند سیستم را اصلاح کنند، آن‌ها را به آپارتمان بالایی راه نمی‌دهند.»

تصویری که او همراه با این بیانیه منتشر کرد، شمعی است که برای یادبود روشن شده اما شعله‌اش آتش به پرچم آمریکا انداخته است.

این‌ها گوشه‌ای کوچک از فعالیت‌ها و آثار پرشمار هنرمندی است که دوست ندارد، چهره‌ای شناخته شده باشد.

نام مستعار بنکسی یادآور هیچ‌ فردی نیست، یادآور مجموعه‌ای گسترده از آثار هنری است.