محمدعلی اسلامی ندوشن ، چهره شناخته شده حوزه ادبیات و زبان فارسی، روز پنجم اردیبهشت‌ماه در سن 97 سالگی دار فانی را وداع گفت. بسیاری بر این باورند که «ایران» و «فرهنگ» دو دغدغه اصلی و مهم او در طول دوران زندگی‌اش بوده است. امیراسماعیل آذر، استاد دانشگاه با اشاره به ارزش کار و سبک زندگی زنده‌یاد اسلامی ندوشن گفت: او از شخصیت‌های علمی بود که در چندین زمینه آثاری از خود به جای گذاشته و در همه آنها، موفق بوده است. قبل از آنکه به جزئیات بپردازیم، نکته‌ای راجع به نثر این شخصیت می‌گویم. نثر زنده‌یاد اسلامی ندوشن نثری ممتاز به حساب می‌آید و به تحقیق در کنار نثرنویسان خوب معاصر مانند علی دشتی، استاد زرین‌کوب و... قرار می‌گیرد؛ به طوری که می‌توان بسیاری از موفقیت‌های او را مرهون همین قلم پر استحکام دانست؛ بنابراین اولین سخن اینکه نثر اسلامی ندوشن در ادبیات معاصر ما یکی از نثرهای درجه یک به حساب می‌آید.
صفت بزرگ اسلامی ندوشن
وی ادامه داد: دوم اینکه، پایه اطلاعات ندوشن در حقوق است و عجیب اینکه، در متون حقوقی هم اسلامی ندوشن تبحر و تخصص خاص داشت. از این نکته که بگذریم، در پهنه زبان و ادبیات فارسی و ترجمه، او صاحب سبک و صاحب ذوق و هنر است.
آذر به ایران‌دوستی زنده‌یاد اسلامی ندوشن اشاره و اضافه کرد: این شخصیت صفت بزرگی داشت و آن، ایران‌دوستی او بود. زنده‌یاد اسلامی ندوشن در آثارش علاقه وافری به ایران، فرهنگ و ادبیات ایرانی و سرزمین ایران بروز می‌داد. اسلامی کتاب‌های فراوانی نوشته است، از خاطره‌نویسی گرفته تا درباره حکیم توس، مولانا جلال‌الدین بلخی و موارد دیگر. او در همه آثار نگاه به ایران را از دست نداده و همه جا، سرزمین ایران مقابل چشم اوست.
نگاه متفاوت اسلامی ندوشن به مثنوی مولوی
این استاد دانشگاه به دیدگاه زنده‌یاد اسلامی ندوشن به برخی از آثار درخشان ادبیات فارسی اشاره کرد و یادآور شد: مطالبی که از حکیم توس نوشته، مطالبی است که به عنوان یک مأخذ مورد استفاده دانشجویان و استادان قرار می‌گیرد. او همچنین مطالبی درباره مثنوی نوشته است و مثنوی را هم نوعی حماسه تلقی کرده و معتقد است، فردوسی و شاهنامه، حماسه قبل اسلام است و مثنوی، حماسه بعد از اسلام. حتی مولوی را به اصناف و انواع گوناگون ستوده و پیرامون ضرورتش مطالب فراوانی را عرضه داشته است؛ بنابراین آثار او درباره فردوسی و مولوی در حقیقت، آثار دو حماسه است؛ حماسه پیش از اسلام و حماسه پس از اسلام.
آذر با بیان اینکه دیگر هنر اسلامی ندوشن «شعر» است، ادامه داد: اسلامی جزو پیشروان شعر نو فارسی است، شعرهای او دارای ساختار معینی است و موضوعی را روایت می‌کند. او در بسیاری از موارد ذوق خود را به کار گرفته و در همه آنها، خاصه در شعر فارسی موفق شده است؛ به طوری که او به عنوان یک شاعر هم شناخته می‌شود.
خدمتی که اسلامی ندوشن به فارسی‌زبانان کرد
وی با بیان اینکه وجه قدرتمند دیگر اسلامی ندوشن، وجه ترجمه اوست، افزود: او زبان فرانسوی و انگلیسی را بسیار خوب می‌دانست. او به زبان انگلیسی کهن، یعنی زبان شکسپیر و ویلفرد چاسر، پدر شعر انگلیس، تسلط خوبی داشت. ما وقتی قطعاتی از مجموعه آثار شکسپیر را با ترجمه او می‌خوانیم، می‌بینیم که ترجمه او در حد کمال است.
به گفته آذر؛ ترجمه اسلامی ندوشن بسیار شسته و رفته و پاکیزه و قابل فهم برای همگان است. خیلی از شاعران برای اولین‌بار به کوشش او به جامعه فارسی‌زبانان معرفی شدند؛ از آثاری از شارل بودلر و ویلیام بلیک گرفته تا قطعاتی از ایمیلی برونته، امیلی دیکنسون و حتی شاعران ناشناخته مجارستانی.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه اسلامی ندوشن بسیار شخص خوش‌مشربی بود، کم سخن می‌گفت، اما حرف‌های درستی ارائه می‌داد، به سابقه آشنایی خود با او اشاره و اضافه کرد: من با مرحوم اسلامی ندوشن دوستی مختصری داشتم و در بسیاری از ضیافت‌های علمی درباره مسائل روز با یکدیگر صحبت داشتیم. حتی در رساله دکتری دانشجویان گاهی ایشان استاد راهنما بودند و من استاد مشاور. محصول سخن اینکه، کمابیش با مرحوم اسلامی ندوشن ملاقات داشتیم و برای من این ملاقات خاطره‌انگیز و پرشکوه بوده است.
وی ادامه داد: ای کاش اسلامی‌ها دیرتر این دار فانی را بدرود می‌گفتند؛ چون می‌توانستند آثار فاخرتر از خود به جای بگذارند؛ ولی به قول ابوالفضل بیهقی این در بر همه بسته‌اند. من وجود چنین شخصیتی را در کشور تبریک می‌گویم و یاد او را برای همیشه تا جایی که زنده‌ام، در قلب خودم گرامی می‌دارم. امیدوارم روحشان در مینو قرین رحمت الهی قرار بگیرد.
