سرویس مذهبی افکارنیوز- واژه رمضان به چه معناست و چرا ماه رمضان بدین نام نامیده شد؟ واژه رمضان از ریشه رمض به معنای بارانی که اول پاییز میبارد و هوا را از خاک و غبارهای تابستان پاک میکند و یا به معنای داغی سنگ از شدّت گرمای آفتاب است.
ماده رمض در هر وزن و باب از اوزان و ابواب زبان عربی به کار رود، معنایی از گرما و سوزاندن در آن وجود دارد، اما درباره اینکه چرا این نام بر یکی از ماه‌های سال گذاشته شده است، اقوال مختلفی مطرح شده است:
۱. هنگامی که ماه‌ها را نامگذاری کرده و از زبان‌های قدیمی به عربی بر می‌گرداندند. این ماه با ایّام گرمای سوزان مطابق شد، بنابراین رمضان نامیده شد.
۲. ارماض به معنای احراق و سوزاندن است و از این رو که در ماه رمضان گناهان بندگان با اعمال نیک و شایسته سوزانده می‌شود، این ماه به رمضان نام بردار شد.
۳. دلهای روزه‌داران در این ماه حرارتی از موعظه و تفکر در امر آخرت به خود می‌گیرد چنان که ماسه و سنگ حرارت خورشید را به خود می‌گیرد. از این رو این به ماه رمضان نامگذاری شد.
۴. گویا عرب‌ها این نام را به خاطر داغ شدنشان از حرارت گرسنگی و تشنگی و چشیدن سختی آن بر این ماه نهاده‌اند.
وجه تسمیه‌های دیگری نیز در کتاب‌های حدیثی و تفسیری برای نام ماه رمضان آمده است.
در شماری از روایات، این نامگذاری را به سبب نقشی دانسته‌اند که ماه رمضان در پاکسازی آیینۀ جان از آلودگی‌های گناهان و پاکسازی روان از زنگار خطاها دارد. از پیامبر گرامی اسلام(ص) روایت شده است: «إِنَّما سُمِّیَ رَمَضانُ؛ لانَّهُ یُرمِضُ الذُّنوبَ: این ماه را رمضان نامیده‌اند، چون گناهان را می‌زداید.»(کتاب ماه خدا، حدیث۳۴) همچنین در روایات است که از پیامبر خدا(ص) پرسیدند: رمضان چیست؟ فرمود: خداوند در آن گناهان مؤمنان را می‌سوزاند و می‌آمرزد.(الدرالمنثور، ج ۱، ص ۴۴۴)
این وجه در نامگذاری، از یک سو با ریشه لغوی «رمضان» و از سوی دیگر با برکات، رهاوردها و آثار آن هماهنگ و متناسب است. شماری از احادیثشیعه و اهل سنّت، صراحت دارند که «رمضان» از نام‌های خدای سبحان است. برای نمونه در روایتی از امام باقر(ع) نقل شده است: رمضان نامی از نام‌های خداوند است(معانی الاخبار، ص ۳۱۵) از همین روست که نهی شده است که آن را بدون افزودن واژۀ «ماه» به کار ببرند، بدین گونه که سزاوار نیست انسان بگوید: رمضان آمد، رمضان رفت، رمضان را روزه گرفتم و ….
در روایتی از یکی از یاران امام باقر(ع) آمده است: ما هشت نفر بودیم که نزد امام حضور داشتیم. سخن از رمضان به میان آمد. ایشان فرمود: نگویید: این رمضان است و رمضان آمد و رفت؛ زیرا رمضان اسمی از اسم‌های خداوند عزیز و جلیل است … بلکه بگویید: ماه رمضان. ماه به اسم اضافه شده است و اسم، اسم خداوند است.(الکافی، ج ۴، ص ۶۹)، لیکن این روایات با مشکلات متعددی رو به رویند، زیرا هم سندشان مخدوش است و هم دلالتشان نارسا است با این توضیح که:
۱. هیچ یک از روایات مورد اشاره، از نظر سند، معتبر نیست.
۲. با مراجعه به روایاتی که به شمارش نام‌های خداوند پرداخته‌اند و نیز مراجعه به ادعیه و مناجات‌ها، چنین نامی میان نام‌های خداوند، دیده نمی‌شود.
۳. در بسیاری از روایاتی که از پیامبر و اهل بیت(ع) نقل شده است، کلمه «رمضان» بدون آن که لفظ «شهر» در اول آن باشد به کار رفته است و بسیار بعید است که راویان از پیشِ خود این کلمه را از همۀ این روایات حذف کرده باشند(ر. ک: المیزان فی تفسیر القرآن، ج ۲، ص ۲۶). بنابراین به نظر می‌رسد نظر درست تر آن است که واژه «رمضان» از نام‌های خداوند، نباشد. *
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
*حجت الاسلام والمسلمین سیدمحسن موسوی
