میدان الثورة العشرین، میدانی است که شاید همانند میدان انقلاب و حضرت «امام خمینی» خودمان در تمام شهرهای عراق وجود داشته باشد. میدانی که به یاد شهدا و دستاوردهای قیام سال 1920 عراق نام گذاری شده و مردم عراق آن را بخشی از هویت تاریخی خود در برابر اخراج استعمارگران می دانند. برای ما این عنوان از دو منظر جذاب است. از یک سو رهبر این انقلاب میرزای شیرازی بود و از سوی دیگر پیاده روی اربعین را از میدان الثورة العشرین نجف به سمت کربلا آغاز می کنیم. تابستان 1920 و پس از سه سال استعمار رسمی عراق توسط بریتانیا، مردم به فتوای میرزای شیرازی به خیابان ها ریختند و با حرکت مسلحانه به حضور نیروهای خارجی انگلیسی پاسخ دادند. حالا پس از 100 سال، این بار در 2020 مردم عراق با دستان گره کرده و با هر نگاه و تفکر سیاسی به خیابان ها آمدند تا بار دیگر به استعماری خارجی پایان دهند. استعماری که در قالب فرانو از سال 2003 رسما عراق را اشغال کرد و عملا با دزدیدن یک سوم نفت عراق، بخش های قابل توجهی از سهام شرکت ها و موسسات و ممانعت از عقد قرارداد بغداد با شرکت های تامین کننده زیرساخت، غنی ترین کشور نفتی جهان را در وضعیت اقتصادی کشورهای فقیر آفریقایی قرار داده است. این تظاهرات در شرایطی رخ داد که میلیون ها نفر در سراسر عراق بزرگ ترین حماسه تاریخی سیاسی این کشور را در قرن جدید رقم زدند. اما این رخداد چه اهمیت ویژه‌ای دارد؟
یک: این خروش اولین خروش سیاسی و یک پارچه عراقی پس از 2003 است. شاید عراقی ها خروش میلیونی دینی «اربعین» را داشته باشند اما کنشگری بازیگران متعدد سیاسی در عراق موجب نبود یکپارچگی در سیاست های اجتماعی احزاب مختلف شده است. برای اولین بار است که در قرن جدید میلادی عراقی ها بر یک کنش سیاسی و آن اخراج «آمریکایی ها» تاکید دارند و می توان از این حضور به عنوان «جمعه تقدیر» یاد کرد. جمعه ای که تمام احزاب تقدیر حیات سیاسی عراق را رقم زدند و بر استقلال و تمامیت ارضی‌شان تاکید دارند.
دو: این تظاهرات پایان یک حرکت اجتماعی نیست. خبرها حاکی است، این خروج اجتماعی قرار است با حضور اقشار مردمی جنوب در بصره تکرار شود. همچنین اولین بار است که زنان در عراق در چنین وسعتی در خیابان ها حاضر شدند و کنشگری سیاسی از خود نشان دادند. برپایه گفت وگوی مقامات عراقی از جمله گروه های مقاومت حشدالشعبی و جریان صدر و حتی گروه های مسیحی، این تظاهرات تا اخراج آخرین نظامی آمریکا از عراق ادامه خواهد داشت. این بدان معناست که ظرفیت بازیگران سیاسی مخالف دولت آمریکا در بغداد به حدی رسیده که باید کاخ سفید در شرایط پیش رو تصمیم جدی بگیرد که آیا کاخ سفید می تواند در عراق باقی بماند و ریسک هزینه – فایده آن را بپذیرد یا با اولین تصمیم برای خروج، رسما مانع از تلفات انسانی و مادی فراوان شود. بیانیه مقتدی صدر و تمامی گروه های سیاسی عراق حاکی است که این گروه ها حضور نیروهای آمریکایی را طبق قانون اشغالگری می دانند و اگر دولت برهم صالح تلاشی برای اخراج نیروهای پنتاگون صورت ندهد، به طور حتم شاهد درگیری مستقیم شهروندان عراقی با نیروهای آمریکایی خواهیم بود. از آن جا که بر خلاف سال 2003، این بار مردم در برابر دولت آمریکا قرار خواهند گرفت، نتایج به دست آمده از تلفات و هزینه های کاخ سفید غیر قابل تصور است، همچنان که مقتدی صدر رهبر جریان صدر در هفته گذشته دستور احیای گروه های «جیش المهدی» را صادر کرد و خبرها حاکی از آن است که گروه های مقاومت نیز آماده پیاده کردن قدرت قانون در برابر آمریکایی ها در صورت تبعیت نکردن از نظر پارلمان این کشور هستند. البته اولین واکنش رسمی دولتی نیز واکنش برهم صالح به این حادثه بود. وی بلافاصله پیام همراهی با مردم را صادر کرد و از مواضع خود در دیدار با ترامپ در حاشیه اجلاسیه داووس عقب نشست!
سه: از شاخصه های مهم این تظاهرات و خروش اجتماعی عراق، نبود شعارهای سیاسی علیه احزاب داخلی بود. در حقیقت می توان اذعان کرد «عراق واحد» را در روز جمعه پس از ده ها سال شاهد بودیم. عراقی که آرزوی ابومهدی المهندس و بسیاری از شهدای شاخص مقاومت بود. عراقی که خود را از تراز درگیری های سیاسی داخلی و حزبی به عراق یکپارچه و متحد ارتقا دهد و شأن خود را از نزاع های طایفه ای به بازیگری پر قدرت در منطقه تبدیل سازد. هرچند سازمان های اطلاعاتی خارجی از جمله سیا، الاستخبارات عربستان و سرویس اطلاعات خارجی امارات در چند روز گذشته با راهپیمایی جوکرها تلاش کرد صحنه اعتراضات بغداد را تغییر دهد اما حضور میلیونی مردم نشان داد عراقی ها در تصمیم برای اخراج آمریکایی ها عزم جدی دارند. همان رخ دادی که نه مورد انتظار آمریکاست و نه تمایلی از سوی بازیگرانی چون رژیم صهیونیستی و عربستان برای آن وجود دارد. دقیقا زمانی که عراق در سال 2014 به این سمت حرکت می کرد، شاهد شکل گیری داعش در این کشور بودیم تا عراق هیچ گاه مرکز ثقل حوادث منطقه ای نباشد. ضرب المثلی در جهان عرب وجود دارد که می گوید، مصری ها می نویسند، لبنانی ها چاپ می کنند و عراقی ها می خوانند(اهمیت دانش پذیری و حرکت علمی عراقی ها). در حقیقت فرهنگ عراق حرکت دهنده فرهنگ های منطقه ای و عربی است. رشد عراق می تواند برای کشورهایی که در حال بازتولید تمدن عربی با دلارهای نفتی هستند، خطرناک باشد. تمدنی که از آن به عنوان یکی از اضلاع مهم مثلث تمدنی عربی اسلامی یاد می کنند. از این منظر تظاهرات و حضور میلیونی مردم در روز جمعه یک پیام رسمی برای کسانی دارد که نمی خواهند فرهنگ و تمدن عراقی – عربی و اسلامی به عنوان یک تمدن مستقل در منطقه دیده شود. کشورهایی چون عربستان و امارات که با ساخت تفرجگاه های مختلف و خرج کردن دلارهای نفتی تلاش زیادی از خود نشان دادند که ریاض و ابوظبی به عنوان آمال مدینه فاضله یک عرب شناخته شود، اولین کسانی هستند که پیام بغداد را دریافتند. در حالی که همیشه جهان عرب تشنه مبارزه، ایستادگی و از همه مهم تر استقلال خواهی بود. عراق یکپارچه در راهپیمایی روز جمعه پاسخی است به مردم عرب پس از حوادث فروپاشی عثمانی؛ سیاستی که در آن مردم عرب منطقه خواهان استقلال، ایستادگی و مقاومت هستند.
چهار: تظاهرات روز جمعه یک پیام دیگر داشت. دولت و احزاب سیاسی عراق اگر تصمیم درستی بگیرند، به طور حتم مردم عراق از هر گرایشی پشت آن ها خواهند بود، همچنان که تشکیل نیروهای مدافع عراقی حشدالشعبی به همین سبب بود. حالا خروش مردمی در روز جمعه دست دولت و مسئولان عراقی را برای یک تصمیم بزرگ باز گذاشته و از سوی دیگر به همه مقامات عراقی فهمانده است در صورتی که نخواهند در مسیر مردم و خواست آنان قرار بگیرند به طور حتم مواجهه مستقیم با اراده ملی است. در حقیقت تظاهرات روز جمعه تظاهراتی است با دو پیام مهم «اخراج نیروهای آمریکایی» و «دفاع از تصمیم درست پارلمان عراق»؛ بدین معنا مشروعیت و مقبولیت ساختار سیاسی این کشور هم به نوعی تایید و تثبیت شد و می توان گفت ده ها طرح همانند کودتای شکست خورده چند ماه پیش امارات در بغداد با خروج مردم، خنثی شد.
امیر مسروری
