سال 2019 را باید حساس ترین سال پس از اشغال عراق توسط آمریکا دانست. هرچند سال 2014 و بحران داعش در عراق به خلأ امنیتی منجر شد اما هیچ گاه عراق تا این مرتبه در خطر فروپاشی سیاسی و نابودی حاکمیت ملی نبود. معترضان حقیقتا درباره مشکلات عراق نگرانی های جدی دارند و معتقدند عراق در وضعیت فساد سیستماتیک قرار گرفته و توان مادی و معنوی عراق در حال غارت است. یک سوم نفت این کشور به آمریکا رایگان واگذار می شود و افراد مختلف از چهره های سیاسی در حال غارت دو سوم دیگر ذخایر نفتی و درآمدهای ملی این کشور هستند، به طوری که هنوز شهرهای عراق سیستم حمل و نقل عمومی اولیه یا حتی مسیل های دفع فاضلاب و آب های سطحی ندارند و با قطعی پیاپی برق در شرایط بحرانی هستند. در چنین شرایطی مردم به خیابان ها آمدند و اعتراضاتی را برپا کردند اما متاسفانه در این مدت گروه های نفوذی و سمن های وابسته به آمریکا رسما در میان راهپیمایان نفوذ کردند و مسیر اعتراضات را به خلع قدرت پیوند زدند ودر حال سرنگونی امنیت و سیاست عراق هستند.خنثی سازی کودتای اماراتی در ماه گذشته در بغداد، شناسایی و دستگیری هسته نفوذی عربستان و امارات در میان تظاهرکنندگان برای افزایش تنش و نیز توقیف چندین بسته دلارهای توزیعی توسط نیروهای امنیتی عراق و همچنین ظهور مجدد داعش در استان های مهمی از جمله دیاله، شرایط عراق را حساس کرده است. با این حال، استعفای برهم صالح و معرفی نشدن کاندیدای فراکسیون اکثریت به عنوان نخست وزیر، عراق را وارد فضای جدید سیاسی کرده است. احزاب شیعی عراق از جمله البنا به رهبری افرادی چون نوری مالکی، هادی العامری و فالح الفیاض مخالفت خود را با رفتار برهم صالح اعلام کردند. طبق قوانین عراق پس از هفت روز از استعفای صالح و عدم بازپس گیری آن، رئیس مجلس عراق، رئیس جمهور و رئیس کابینه می شود. در چنین شرایطی باید به چند نکته توجه کرد:
الف) بازگشت قدرت به نیروهای سنی
نیروهای اهل سنت عراق پس از سرنگونی صدام با توجه به سیستم انتخاباتی به نوعی از قدرت کنار رفتند. هرچند رئیس جمهور عراق از اهل سنت کردستان عراق است اما انتخاب او به سبب تقسیمات کردی است. در حقیقت رفتن صدام، قدرت را به اکثریت جامعه عراق داد که بافتی شیعه داشتند. اهل سنت عراق در قامت پارلمانی باقی ماندند و طراحی واشنگتن برای تجزیه عراق به اقلیم سنی، شیعی و کردی ناتمام ماند. انتقال قدرت از اکراد به اهل سنت با انتقال مدل استعفای برهم صالح ، این احتمال را جدی می کند که طرح آمریکایی ها به عنوان بازیگر فرامنطقه ای عراق، تغییر ساختار قدرت سیاسی این کشور و بازطراحی قانون اساسی عراق و انتقال قدرت از شیعیان به اهل سنتِ عراق است. در حقیقت شیعه عراق نتوانست و نخواست طرح های آمریکا را در این کشور پیاده کند و مرجعیت آن به بزرگ ترین چالش آمریکایی ها از آغاز اشغال گری تا به امروز تبدیل شده است. عقب ماندن اهل سنت از سیاست و قدرت موجب شد تا این گروه در پارلمان رابطه بهتری با آمریکا و سیاست های آن پیدا کند.
ب) بازطراحی کودتا
برکناری «عبدالوهاب الساعدی» معاون سازمان مبارزه با تروریسم عراق بحران سال 2019 را کلید زد. بحرانی که امروز عراق را به مرحله بحران سیاسی رسانده است. با این حال خبر کشف و برخورد با کودتای اماراتی ها در عراق در میان خبر تظاهرات و فضاسازی های اخیر کمتر مورد توجه قرار گرفت. این احتمال وجود دارد تا در چنین شرایطی جامعه عراق با ناامیدی از دموکراسی و نگرانی از آینده کشور به سمت شخصیت کاریزماتیک نظامی و امنیتی سوق پیدا کند و خواهان مونوکراسی نظامی شود. همان رخدادی که در دهه 70 صورت گرفت و بغداد را تحویل صدام حسین تکریتی داد. استعفای برهم صالح نه تنها ناامیدی از دموکراسی را در عراق تقویت می کند بلکه می تواند خلأ جدی قدرت را به سویی ببرد که با اولین کودتا، حکومت بغداد در اختیار چهره های نظامی مورد حمایت کاخ سفید و ریاض قرار گیرد.
ج) ظهور مجدد داعش
ظهور مجدد داعش هرچند در چند استان با برخورد سخت مقاومت عراق مواجه شد اما حاکی از فعالیت مجدد و سازمان دهی شده هسته هایی است که پیشتر با فروپاشی داعش در موصل، به کوه ها و مناطق بیابانی این کشور پناه برده بودند. این احتمال وجود دارد که با تغییر رهبران داعش، آمریکایی ها طرح کانالیزه کردن داعش و گره زدن آشوب های عراق به ناآرامی های اخیر ایران را در سر دارند. در چند نقطه از عراق داعش ظهور مجدد داشت، اما در دیاله (استان مرزی عراق با ایران) این ظهور قوی تر و با تجهیزات پیشرفته ای بود. داعش در این استان چندین عملیات پیچیده انجام داد و در چند طرح بر آن بود که به مناطق استراتژیک این استان دست پیدا کند اما با حضور نیروهای مردمی شکست خورد.انتقال بخشی از رهبران داعش از سوریه و عراق به افغانستان و نوار شرقی ایران و ظهور مجدد داعش در استان دیاله عراق در غرب ایران نشان از این دارد که طرح فروپاشی عراق با سیاست جدید آمریکا مبنی بر براندازی در ایران همخوانی دارد و فروپاشی سیاسی عراق می تواند خلأ جدی امنیتی را تقویت کند و به قدرت یابی مجدد گروه های تروریستی از جمله داعش منجر شود.به نظر می رسد بدترین کار ممکن در عراق استعفای برهم صالح بود. استعفایی که اگر پارلمان آن را بپذیرد، می تواند عراق را به یک جنگ قدرت و حتی جنگ داخلی هدایت کند و فضای عراق را به دوران 2004 ببرد. کشوری که هر روز شاهد بمب گذاری و ترورهای مختلف توسط گروه های ناشناس و کمترشناخته شده بود و عملا عراق به شیوه مدیریت قومیتی و قبیله ای هدایت می شد و هیچ تسلطی از سوی بغداد بر شهرهای این کشور نبود.
نویسنده : امیرمسروری
