ترکیه با اعلام آغاز عملیات «چشمه صلح»، مدعی شد برای اولین بار قرار است طرح خود را که از سال ۲۰۱۱ روی میز شورای امنیت این کشور قرار دارد اجرایی کند. پیشتر هم ترکیه در دو موقعیت وارد خاک سوریه شده و عملا بخش هایی از خاک این کشور را اشغال کرده بود. البته دعوای سوری ها با ترکیه بر سر محدوده مرزی به همین چند حمله اخیر که پس از سال ۲۰۱۱ رخ داده بر نمی گردد. دمشق معتقد است ترکیه پس از بحران جنگ جهانی اول و دوم، استان مهم اسکندرون را به دلیل ضعف اعراب اشغال کرده است و بر همین اساس هنوز سوری ها در نقشه های رسمی خود این استان را جزئی از خاک دولت عربی سوریه می دانند و نقش ترکیه در آن را به شدت نفی می کنند.
اخبار سیاسی- به واقع درگیری مرزی سوری ها با ترک ها به حدود جنگ جهانی اول بر می گردد و یک موضوع ریشه ای است. از سوی دیگر کارشناسان معتقدند حضور ترکیه در شمال سوریه علاوه بر موضوعات راهبردی و تسلط بر خاک سوریه، به نوعی ادامه سیاست های ترک ها در دوران پس از سقوط دولت عثمانی و تصاحب خاک و جغرافیای بیشتر است. به ویژه آن که ترک ها معتقدند از منظر هویتی هم مناطق شمالی به ترکیه نزدیک تر است تا به جامعه عربی سوریه، بر همین اساس تسلط آنکارا بر مناطقی از شمال سوریه به نوعی با ایدئولوژی و حس ناسیونالیسم نئوعثمانی همراه است. با این حال عملیات اخیر ترکیه در چند بخش قابل تحلیل است:
۱- ناتو قصد ایستادن و مقابله با ترکیه را ندارد. شاید ترکیه با آمریکا هماهنگی هایی داشته است اما مقامات آمریکایی مدعی هستند ترکیه از حد توافقات عدول کرده و پارا فراتر از توافقات طرفینی گذاشته است. از سوی دیگر اروپا ترکیه را تهدید به تحریم های سنگین کرده و از سوی دیگر بعضی از کشورهای مهم اروپایی از جمله فرانسه مدعی قطع همکاری های تسلیحاتی با آنکارا شده اند. با این حال هیچ نشانه ای وجود ندارد که ناتو و سازوکار دفاعی و امنیتی غرب در برابر ترکیه موضع گیری کنند یا میان آنکارا و ناتو شاهد کاهش سطح روابط باشیم. در حقیقت باید گفت آنکارا نه از تحریم ها نگران است نه می تواند نگرانی داشته باشد. زیرا امنیت ناتو بستگی به تصمیمات اردوغان دارد و اروپایی ها خوب می دانند اگر اردوغان بخواهد چرخشی به سمتی داشته باشد که سد امنیت اروپا باشد به طور قطع این اقدام رخ می دهد؛ اما این موضوع نه مورد علاقه اروپاست و نه اقتصاد ترکیه چنین ظرفیتی دارد.
2- هرچند تروریست های داعش در موقعیت هایی با ترک ها همراه و هماهنگ بودند و آنکارا مقطعی مقصد خرید نفت از داعش بود اما حقیقت این است که به هیچ عنوان به خاطر نگاه ایدئولوژیک موجود در داعش نمی توان روی این گروه برای دوست یا دشمن بودن با شخص یا دولتی حساب باز کرد. با این حال حمله اخیر موجب فرار نزدیک به هزار تن از داعشی های مستقر در مناطق کردی از جمله عین عیسی شده که می تواند امنیت آنکارا یا هر شهر دیگر ترکیه را به خطر بیندازد. به ویژه آن که در عملیات اخیر ترکیه، ارتش آزاد و دیگر تروریست های مخالف داعش، در کنار اردوغان قرار دارند و این بیم وجود دارد که عملیات "گرگ های تنها" به سمت ترکیه هدایت شود. بدین معنا هر لحظه باید شاهد عملیات تروریستی در ترکیه باشیم.
3- کردهای عراق و ترکیه با روش های مختلفی نشان دادند خواهان تجزیه هستند اما بیانیه اخیر کردهای سوریه نشان داد این خواسته و نیاز در میان کردهای سوریه حداقل در شرایط فعلی وجود ندارد. در بیانیه اخیر کردهای سوریه آمده است: "پروژه سیاسی ما هرگز به دنبال جدایی از سوریه نبوده بلکه همواره خواهان گفت و گو و حل مسالمت آمیز بوده ایم." در حقیقت مطالبه عمومی این کردها بسیار متفاوت نسبت به دیگر کردهاست. این موضوع هم می تواند دست دولت سوریه را در مذاکرات تغییر قانون اساسی باز کند و مانع از شکل گیری اقلیم کردی همچون عراق شود. از سویی اسد برای تقویت دولت و استفاده از کردها به عنوان حامیان دولت سوریه در پشت پرده سیاسی و تشکیل کابینه آینده استفاده و از رای و اعتماد آن ها بهره‌برداری کند. البته فراموش نشود هدف ترکیه ایجاد سپر انسانی و از همه مهم تر تشکیل ارتش نیابتی در جنوب نیروهای کردی مستقر در خاک ترکیه است.
موضوعی که با تشکیل نوار حائل مرزی یا همان منطقه پرواز ممنوع به دنبال اجرایی کردن آن است. به نظر می رسد این چشمه صلح به باتلاقی برای اردوغان تبدیل خواهد شد که حتی فکرش را هم نمی کرد. باتلاقی که موجب تقویت ارتش سوریه، افزایش اعتماد عمومی، اثر گذاری تبلیغات ارتش عربی و دفاع از سرزمین در میان ملت های عربی و از همه مهم تر جذب سرمایه انسانی کردی می شود.
4- چرخش کردها و قطع امید آن ها از آمریکا نیز برای دولت سوریه دستاوردهای مهمی به دنبال دارد. در مرحله اول دولت سوریه به مناطقی تسلط پیدا کرد که بیش از پنج سال است هیچ نیروی رسمی یا کارمند دولت سوریه در آن حضور ندارد. این تسلط پیروزی بزرگی بود. کارشناسان امنیتی و تحلیل گران میدانی سوریه معتقدند اگر ارتش سوریه می خواست به این مناطق در غیر این شرایط ورود کند علاوه بر پروسه سنگین سیاسی، می بایست در یک جنگ تمام عیار با نیروهای فرانسوی و آمریکایی بر کردها تسلط پیدا کند و این موضوع هزینه های سرسام آوری به دنبال داشت. در حقیقت ارتش سوریه بدون شلیک یک گلوله خود را به مرز شمالی رسانده است. این برگ برنده سوریه می تواند در آینده و مذاکرات سیاسی تشکیل دولت وحدت ملی و قانون اساسی جدید موفقیت بزرگی حساب شود و دست دمشق و شخص اسد را برای امتیاز گیری بیشتر باز بگذارد.
امیر مسروری
