سابقه روس‌ها در عدم پایبندی به تعهدات خود و تاخیر بسیار در تحویل سامانه اس 300، نیروهای نظامی کشور را بر آن داشت تا اندکی پس از رژه روز ارتش سال 1389، در صدد طراحی و ساخت سامانه‌ای با قابلیت‌های شبیه اس 300 و فراتر از آن به عنوان سامانه بومی دفاع موشکی برآیند و پس از طی مرحله امکان سنجی این سامانه، همه نیازهای تولید آن در داخل کشور فراهم شد.
رویایی که به باور تبدیل شد
باور 373 که در زمره سامانه‌های موشکی برد بلند است، در کشف و رهگیری اهداف مورد نظر توانمندی‌های خوبی دارد و همه مراحل آن را نیروهای بومی و علمی کشور طراحی و تولید کرده‌اند. به رغم کارشناسان سامانه موشکی باور 373 ایرانی بسیار پیشرفته تر از اس300 روسی است. با طراحی، ساخت و تولید انبوه پروژه باور373 ، در آینده‌ای نزدیک صاحب سامانه‌ای خواهیم شد که برتر از پیشرفته‌ترین سامانه های روز دنیا مانند اس 300 و پاتریوت خواهد بود. در پروژه باور373 بسیار تلاش شده است با توجه به تغییر تهدیدات به سامانه‌ای دست پیدا کنیم که علاوه بر تاکتیکی بودن، پاسخگوی تهدیدات در کوتاه برد، میانبرد و بلندبرد باشد.
عصبانیت روس‌ها از ساخت اس 300 ایرانی
چند روز پس از اولین نمایش از نمونه ماکت سامانه باور 373 خبرگزاری روسیه در گزارشی به «عصبانیت روس‌ها از ساخت اس 300 ایرانی» پرداخت و نوشت: «ایران به جهانیان سیستم دفاع ضدموشکی ساخت خود را نشان داد که باید جایگزین سیستم های اس 300 روسی شوند که تاکنون نیز به ایران عرضه نشده‌اند. کارشناسان یقین دارند که ایرانیان مستقلانه توان ساخت مشابه سیستم‌های روسی دفاع ضدموشکی را ندارند، اما می توانند مشابه سیستم‌های HQ9 که چین به ایران فروخته بود را بسازند.»
در این گزارش «ویکتور لیتوفکین» کارشناس نظامی روسی گفت: نمی دانم چه سیستمی در تهران به نمایش گذاشته شد، اما با اطمینان می‌توانم بگویم که ایرانیان مستقلانه نمی‌توانند مشابه اس 300 را بسازند. وی اطمینان خاطر داده بود که حتی آمریکایی‌ها هم قادر نیستند چنین سیستم‌هایی بسازند. این کارشناس تصریح کرده بود: «زمانی چین دستگاه اس 300 پ.ام.او. را خریداری کرده بود، اولین دستگاه را چینی‌ها تا آخرین پیچ باز کردند و سپس سعی کردند خود مشابه آن را بسازند. حدود 7 سال زجر کشیدند، اما بازهم به نتیجه نرسیدند.» امروز جای این سئوال در محافل خبری بین المللی باقیست که در برابر رشد تولیدات دفاعی ایران چه تحلیلی باقی می‌ماند؟
باز هم یک وعده روسی که پس از 9 سال عملی شد
در عین حال روس‌ها که کلیه قرارها با طرف ایرانی را منکر شده بودند، پس از انتشار اخباری از پیشرفت ایران در زمینه ساخت و ارتقای اس 300 اعلام کردند شاید اس۳۰۰ را پس از تغییرات فراگیر در سوریه به ایران بدهیم. «روسلان پوخف» مدیر مرکز بررسی های استراتژیک و تکنولوژیک در مسکو ضمن اعلام این مطلب گفت: تصمیم به عدم فروش اس 300 به ایران تصمیمی سیاسی است و این سیستم مشمول تحریم‌های بین‌المللی ایران نیست.
در آن زمان روس‌ها به رغم شکایت ایران به مجاری حقوق بین‌الملل اعلام کرده‌اند غرامت فسخ قرارداد تحویل اس 300 را پرداخت کرده‌اند؛ اما از سوی دیگر بر لزوم فروش این سامانه به ایران نیز اعتقاد دارند.
پوخف که عضو هیئت مشاوران وزارت دفاع روسیه نیز هست، در ادامه تاکید کرد: عدم فروش سامانه اس 300 به ایران سبب شد تا ایران در خرید برخی سامانه‌های نظامی و غیر نظامی از روسیه تجدید نظر کند. انصراف ایران از خرید 40 فروند هواپیمای مسافربری TU-204 به ارزش تقریبی 3 میلیارد و 500 میلیون دلار از جمله این انصراف‌هاست.
باور 373 علاوه بر توانایی درگیری با اهداف به اصطلاح آیرودینامیک نظیر هواپیما، توانایی درگیری با موشک‌های بالستیک، کروز و همچنین موشک‌های دیگر را داشته و انهدام اهداف با سطح مقطع راداری پایین به طور ویژه در طراحی آن مورد توجه بوده است.
باور 373 در یک قدمی خط تولید انبوه
سردار دهقان وزیر دفاع در حاشیه بازدید از دستاوردهای پدافند هوایی قرارگاه خاتم از مراحل پایانی ساخت سامانه بومی پدافند هوایی باور373 خبر داد و گفت: این سامانه که قابلیت مقابله با موشک‌های بالستیک، کروز، پهپاد و هواپیماهای جنگی را دارد، امسال ساخته و در خط تولید قرار می‌گیرد. دهقان افزود: این سامانه بردبلند می‌تواند همزمان با چند هدف درگیر شود. دهقان ادامه داد: آنچه ما امروز داریم، کفایت دارد و البته سامانه‌های دیگری نیز در حوزه کشف، رهگیری و درگیری نیز در داخل ساخته می‌شود که باید گام‌های بلندتری در این زمینه برداریم.
استفاده از چند نوع موشک متفاوت در سامانه بومی S300 یا همان باور 373
اگر S300 در برخی موضوعات خلأ داشت، در طرح بومی این سامانه، این خلأ‌ها برطرف شده است و طراحی مفهومی بسیار خوبی روی آن انجام شده است. وزارت دفاع در خصوص موشک‌های آن نیز پیش‌بینی کرده که این سامانه با دو یا سه نوع موشک در لایه‌های مختلف بتواند وارد عمل شود.» با نگاهی به ویژگی‌های باور 373، دقیاق مشخص می‌شود که در طراحی این سلاح دفاعی، ویژگی‌های برتر سامانه‌های مشابه ساخته شده در دنیا مورد مطالعه دقیق قرار گرفته و در نتیجه سامانه‌ای با امکانات متنوع از نظر مأموریتی پدید آمده است. به طور خاص در مقایسه با سامانه اس-300 مورد سفارش ایران، باور-373 توانایی درگیری با اهداف متنوعی را دارد که این به دلیل ماهیت متفاوت تهدیدات پیش روی ایران در قیاس با روسیه است.
طراحی اجزاء مختلف این سامانه شامل رادارها و موشک در بخش‌های نظامی و دانشگاهی کشور انجام شده و علاوه بر اجرای انواع آزمایش‌های فنی روی زیرسامانه‌ها، اولین شلیک موفق سامانه باور 373 نیز به ثبت رسیده است.
S300 ایرانی که با نام "باور373" آمد
امیر فرزاد اسماعیلی فرمانده قرارگاه پدافند هوایی خاتم‌الانبیا در خصوص نام سامانه بومی جایگزین S300، گفت: « نام سامانه بومی "باور 373 " از القاب رسول‌الله (صلوات‌الله‌علیه‌وآله) در حروف ابجد بوده و "باور" نیز یعنی ما باور داریم که این کار انجام می‌شود.»
نگاهی به روند جنگ‌های اخیر نشان‌دهنده افزایش حجم حملات هوایی به صورت کاملاً هماهنگ و شبکه محور است که طبیعتاً در نبردهای آینده نیز پیگیری خواهد شد. این رویکرد نیز با افزایش توان درگیری با چندین هدف توسط سامانه‌ها قابل مقابله است که در باور-373 نیز وجود دارد.
وجه دیگری که در نبردهای مدرن امروزی کاملاً مرسوم شده استفاده از ابزارهای مختلف در حمله همزمان به طرف مقابل است که عمدتاً شامل انواع موشک‌های کروز ضد اهداف زمینی و ضد رادار، بمب های هواپرتاب، انواع پهپادهای کوچک و بزرگ شناسایی و رزمی و هواپیماهای بمب افکن و جنگنده از انواع پنهانکار راداری و در برخی موارد سلاح‌های بالستیک و شبه بالستیک می‌شود.
همچنین برای عملکرد بهتر سامانه در برابر اهداف کوچک نیز می‌توان انتظار به کارگیری موشک‌هایی با برد متوسط را در باور-373 داشت که احتمالاً جدی‌ترین تفاوت آنها با جدیدترین موشک‌های میانبرد کشور یعنی صیاد-2 و خانواده موشک‌های طائر-2 قابلیت شلیک آنها به صورت عمودی باید باشد.
توانمندی‌هایی نظیر شبکه شدن با سایر تجهیزات پدافند هوایی و تحرک بالای تمام اجزاء سامانه نیز از دیگر مواردی است که در توانمندی‌های جدیدترین ابزار دفاعی سازمان پدافند هوایی ایران به چشم می‌خورد.
