خبر دستگیری پاول دورف مدیرعامل تلگرام، موجی از گمانه‌زنی‌ها را روانه فضای مجازی کرد. تا چند روز هیچ اطلاعاتی در مورد علت دستگیری او در دسترس نبود. از مشارکت در تملک تصاویر پورنوگرافی افراد زیر سن قانونی تا تروریسم، شایعات زیادی در مورد اتهامات دورف شنیده شد. این اواخر هم گفته می‌شد که دلیل دستگیری او دختری به نام یولیا واویلووا است. اما همه این شایعات بعد از خبر آزاد شدن دورف با حکم قاضی کم‌رنگ شدند و این بحث به وجود آمد که دستگیری او تنها یک اقدام سیاسی بود.
دورف با حکم قاضی دادگاه آزاد شد اما این آزادی با قید و شرط بود و دادگاه فرانسه او را با شش اتهام کیفری مواجه کرد و حق خروج از فرانسه را به او نداد. در این میان کارشناسان در رابطه با دستگیری او عقاید متفاوتی داشتند. برخی موافق و برخی مخالف دستگیری او بودند و هریک دلایل به نظر قانع‌کننده‌ای برای خود داشتند.
دستگیری مدیرعامل تلگرام در بستر دنیای مدرن، یک تلنگر بود. پس از دستگیری او، اساساً این سؤال پیش آمد که چرا پلتفرم‌های بین‌المللی باید به کشورها پاسخگو باشد؟ چرا برخی حکومت‌ها ضعف‌های فرهنگی، سیاسی و اجتماعی خود را از چشم پلتفرم‌ها می‌بینند؟ آیا کشورها از قدرت گرفتن پلتفرم‌ها می‌ترسند؟
دستگیری پاول دورف دلایل سیاسی دارد
در راستای این اتفاقات با وحید فرید، فعال آی‌تی به گفت‌وگو پرداختیم؛ او در این خصوص گفت: «من شخصاً معتقدم که دستگیری دورف، دلایل سیاسی دارد. زیرا از مواردی که به آن اشاره‌شده، می‌توان همین برداشت را کرد. به‌عنوان‌مثال، تلگرام روش رمزگذاری جدیدی ایجاد کرده و آن‌ها نتوانستند این رمزگذاری جدید را بخوانند.»
او ادامه داد: «اتهام اصلی که به او وارد شد همین بود، این یعنی فرانسه نیاز دسترسی به دیتایی داشت و تلگرام اجازه این دسترسی را به او نداد. بنابراین آن‌ها انواع اتهامات مثل موارد غیراخلاقی و موارد مرتبط با تروریسم را میان اتهامات او گنجاندند؛ خال پرسش اینجا است که چرا قوانین کشورها باید بر پلتفرم‌های بین‌المللی حاکم باشد؛ یعنی چرا فرانسه باید اعتراض کند که تلگرام قوانین من را قبول نمی‌کند؟»
او بابیان این موضوع که پاول دورفت در سال ۲۰۲۱ شهروندی فرانسه را گرفته بود، گفت: «خوشبختانه تا جایی که می‌دانم ما چنین قوانینی را در کشور نداریم اما دوستانی که قوانین فرانسه را مطالعه کرده بودند می‌گفتند، ازآنجایی‌که دورف شهروند فرانسه است، بندهایی وجود دارد که به قانون‌گذار فرانسه و قاضی فرانسوی اجازه می‌دهد که شهروند فرانسوی را به خاطر فعالیت‌های او در خارج از خاک فرانسه مواخذه کند.»
فرید بر این باور بود که همچنان این قوانین، این موضوع را نقض نمی‌کند که فرانسه به دلایل سیاسی دورف را دستگیر کرده است تا به او فشار بیاورند و به داده‌هایی دسترسی پیدا کنند که تلگرام در قوانین خود ذکر کرده است که آن‌ها را افشا نمی‌کند و از حریم خصوصی کاربر دفاع می‌کند.
آیا از دورف می‌خواستند مثل زاگربرگ عمل کند؟
او در ادامه بابیان این موضوع که پشت پلتفرم‌های متا صحبتی وجود دارد که پلتفرم‌های متا در تبادل اطلاعات با آمریکا همکاری می‌کند، گفت: «ما میدانیم که در قوانین آمریکا هم چنین چیزی وجود ندارد و پلتفرم ملزم به ارائه اطلاعات به مجری قانون و قانون‌گذار نیست، در فرانسه هم چنین چیزی برای پلتفرم وجود ندارد؛ به همین دلیل احتمالاً به‌جای اینکه به تلگرام اعتراض کنند به یک شهروند فرانسوی این اعتراض را کرده‌اند.»
او گفت: «وقتی زاکربرگ در کنگره حاضر می‌شود در پس‌زمینه این نشست با آن‌ها تبادل اطلاعات هم می‌کند. اما حداقل تلگرام این کار را با دولت فرانسه و دولت آمریکا نکرده است.»
دوروف متهم به همکاری با روسیه شده است
او با اشاره به اتهام دورفت در مورد همکاری با روسیه گفت: «یکی از اتهامات دورف این است که او را متهم به همکاری با دولت روسیه کرده‌اند؛ این شائبه‌ای است که از روز اول پشت سر تلگرام بوده است. یعنی اعتقاد بر این است که چون اصالت مالکین اصلی تلگرام روسی است، آن‌ها ارتباطی با روسیه دارند.»
او افزود: «البته مالکین تلگرام این موضوع را انکار کردند و خط‌مشی رفتارشان هم چنین ارتباطی را نشان نمی‌دهد. اتفاق خاصی هم در این مورد نیفتاده است اما قاضی فرانسوی این موضوع را به‌عنوان یکی از اتهامات او در نظر گرفته است. در کل من تا امروز مستنداتی از این اتهام و همکاری او با روسیه ندیده‌ام.»
انتظار دولت‌ها، زیاده‌خواهی است
فرید با توجه به اینکه تلگرام یک پلتفرم بین‌المللی است، گفت: «من قائل به این نیستم که بخواهیم به یک پلتفرم بین‌المللی تمام قوانین داخلی کشورها را حاکم کنیم. در این صورت چیزی به نام آزادی بیان اصلاً به وجود نمی‌آید و اگر قرار باشد تلگرام قوانین کره، چین، ایران و دیگر کشورها را هم اعمال کند که دیگر یک پلتفرم آزاد به‌حساب نمی‌اید. اینکه دولت‌ها چنین انتظاراتی دارند زیاده‌خواهی است.»
او گفت: «اکنون دیتا، جنگ قدرت است. دولت‌ها تمام سعی خود را می‌کنند که بیشترین دسترسی به اطلاعات را داشته باشند. نوع قدرت و تعاملات جامعه مدرن اکنون به سمتی می‌رود که قدرت پلتفرم‌ها از قدرت دولت‌ها بیشتر می‌شود و این چیزی است که اکنون دولت‌ها را ترسانده است.»
دورف از ترس روسیه به فرانسه رفت!
این کارشناس در ادامه بابیان این موضوع که اگر دستگیری دورف فقط یک شو باشد، می‌تواند برای دولت فرانسه بدنامی بیاورد، گفت: «شایعه دیگری که در مورد دورف وجود داشت این بود که او از ترس روسیه به فرانسه پناه برده و خودش را در سیستم قضایی فرانسه گیر انداخته تا خود را از حادثه بزرگ‌تری نجات بدهد. این شایعه را اکنون نمی‌توان انکار کرد چراکه دورف بااینکه می‌دانست در فرانسه تحت تعقیب است در آنجا فرود آمده است.»
او بابیان این موضوع که جای دورف در امارات از فرانسه امن‌تر بود، ادامه داد: «اینکه خودش می‌خواست به فرانسه برود یا نه دقیقاً مشخص نیست، به‌این‌علت که شائبه دیگری وجود دارد که میگویند او را به سمت فرانسه هدایت کرده‌اند. اما آنچه اکنون به‌وضوح میدانیم این است که دورف اطلاع داشته که در فرانسه تحت تعقیب است و اگر به آنجا برود به‌احتمال ۹۹درصد یا حتی صد درصد دستگیر می‌شود.»
وحید فرید بر این باور بود که تلگرام، پلتفرمی است که بر طبق قوانین کشورهایی که در آن فعالیت می‌کند یک سری تعهداتی داده است و مجوز فعالیت گرفته است؛ بنابراین اینکه هر کشوری بخواهد این پلتفرم را محکوم کند و بگوید این پلتفرم مطابق قوانین من کارنکرده، درست نیست.
اثرگذاری پلتفرم‌ها از دولت‌ها بیشتر شده است
او در این مورد گفت: «این پلتفرم‌ها به‌قدری بزرگ‌شده‌اند که از خیلی دولت‌ها قوی‌تر و تأثیرگذارترند؛ همان‌طور که کشورها برای خود سازوکار جهانی، مثل سازمان ملل، شورای امنیت و سازمان تجارت جهانی دارند، شاید بهتر باشد ک یک سری قوانین جهانی در آینده توسط هدایت‌کنندگان دنیا و کسانی که تأثیرگذارند و یا شاید خود سازمان ملل به وجود بیاید که همه پلتفرم‌های بین‌المللی این قوانین را اجرا کنند. اما با شرایطی که اکنون وجود دارد، هر بار مشکلی به وجود می‌آید.»
او با اشاره به اینکه تلگرام در سه کشور دفتر ثبت‌شده دارد اما دفتر اصلی آن اکنون در امارات است گفت: «تلگرام طبق قوانین امارات و آمریکا کار می‌کرد؛ اینکه بگوییم نباید قوانین فرانسه را اجرا کند درست نیست، چون بالاخره در آنجا هم فعالیت می‌کند. بنابراین این نقص قوانین است و من معتقدم که تا زمانی که این قوانین ناقص هستند، فقط باید قوانین کشوری که در آن فعالیت می‌کند را اجرا کند.»
اکنون جامعه مدنی و مردم، تأثیرگذارند
او خاطرنشان کرد که در این مرحله جامعه مدنی و مردم هستند که تأثیرگذار می‌شوند، فرید گفت: «به‌عنوان‌مثال من نوعی میگویم اگر این‌قدر فضای تلگرام آلوده است، عطای آن را به لقایش می‌بخشم. به این صورت پلتفرم کاهش قدرت پیدا می‌کند و تأثیرگذاری خود را از دست می‌دهد، بنابراین مجبور می‌شود که یک سری قوانین عمومی را رعایت کند.»
او افزود: «تلگرام قوانین رعایت می‌کند اما آن شکلی که ما دوست داریم رعایت نمی‌کند.»
کوتاهی از تلگرام است یا قوانین؟
فرید در ادامه این گفت‌وگو گفت: «دوستانی مثل آقای سوزنگر معتقدند که تلگرام در این موارد کوتاهی کرده است؛ چون به آن شکلی که ما می‌خواهیم مبارزه نکرده و سرشاخه‌ها را از بین نبرده است. من بر این باورم که این سلیقه ما است؛ تلگرام مطابق با قوانین و تعهدات خود مبارزه کرده است. بنابراین اگر به آن شکلی که می‌خواستید با آن مبارزه نکرده است باید بروید و یقه وزارت خارجه را بگیرید که شما چرا کاری کردید که تلگرام به صحبت من توجه نکرده است.»
او گفت: «اگر شما این شکایت را بکنید هم تلگرام می‌گوید این‌ها اصلاً تحریم هستند و اگر بخواهد جوابی بدهد، فردا باید به چندین ارگان دیگر هم پاسخگو باشد، بنابراین پاسخی نمی‌دهد. یعنی ما یک سری از مشکلاتمان هم از این جنس است. این‌طور نیست که بگوییم تلگرام خیلی بد است. بلکه بخشی از مشکلات آن به دلیل سازوکار تحریمی است که خود ما در آن نقش داشتیم.»
هر دولت، یک تعریف!
او در ادامه گفت: «از این بگذریم که از دوازده مورد اتهامی، یکی و نصفی از آن مربوط به پورن کودکان است و باقی آن مربوط به تروریسم و امنیت ملی و چیزهایی است که تعریف مشخصی ندارد. به‌عنوان‌مثال فرانسه تروریسم را یک‌چیز می‌داند، ایران تروریسم را چیز دیگری می‌داند؛ تعریف تروریست ازنظر دولت‌ها متفاوت است.»
فرید گفت: «حالا فرانسه می‌گوید که تلگرام این موضوعات را رعایت نکرده است. بنابراین اینجا می‌توان گفت که چون شهروند فرانسه بوده است، فرانسه توانست اعمال قانون بکند و او را بگیرد؛ نمی‌توان گفت این کار فرانسه اشتباه است اما حداقل برداشت امروز ما این است که این یک اقدام سیاسی است. اگر در آینده اسنادی رو شود و مشخص شود که دورف، خود شخصاً درگیر بوده، شخصاً از تجارت اسلحه، پورن کودکان و غیره درآمد کسب کرده، مشخص می‌شود که حق با فرانسه بوده است.»
این کارشناس بابیان اینکه در این حوزه‌ها نمی‌توان پلتفرم را مسئول دانست؛ گفت: «تلگرام یک پلتفرم است و تا جایی که بتواند با نقص قوانین مبارزه می‌کند. شما تلاش خود را می‌کنید و بیشتر از آن مسئول نیستید. وقتی ما میگوییم پلتفرم، این پلتفرم تا جایی که تعهد داده است و بر اساس قوانینی که دارد عمل می‌کند.»
