طی 50 روز اخیر و به موازات جنایات رژیم صهیونیستی در نوار غزه ، داعش فعالیت‌های خود در سوریه را شدت بخشیده است. بسیاری از ناظران اعتقاد دارند به موازات افزایش فشارها بر آمریکا در سوریه و عراق، واشنگتن زمینه را برای تشدید فعالیت داعش فراهم کرده است.
ابتدای هفته جاری، سازمان دیده‌بان حقوق بشر سوریه (معارضه) در گزارشی اعلام کرده از ابتدای سال جاری میلادی، تروریست‌های داعش بیش از 100 نظامی و غیرنظامی را طی 50 عملیات در سوریه به قتل (شهادت) رسانده‌اند. طبق این گزارش، کلیه این عملیات‌ها در منطقه بادیه سوریه صورت گرفته است؛ یعنی در شرق سوریه و در بیابان‌های غرب فرات! در این عملیات‌ها 116 نفر به شهادت رسیده‌اند. از این میان 101 نفر از نیروهای ارتش سوریه و متحدین بوده که 13 نفر از شهدا، رزمندگان مقاومت هستند. علاوه بر آن 15 غیرنظامی نیز به شهادت رسیده‌اند که یکی از آنان کودک است.
جغرافیای مناطق عملیاتی
دقت در جغرافیای مناطق عملیاتی داعش نشان می‌دهد که ایالات متحده پشتیبان عملیات آن‌هاست! از سال 2019 تا 2023، محدوده عملیاتی داعش در سوریه عمدتا شامل بادیه الشام (منطقه بیابانی شرق سوریه در غرب فرات)، منطقه موسوم به الجزیره (منطقه بیابانی شرق سوریه در شرق فرات) و مناطق شمال شرق سوریه به ویژه استان حسکه بوده است. از نظر توزیع تلفات حملات نیز معمولا بین 30 تا 40 درصد تلفات را نیروهای «قسد» (قوات سوریا الدیمقراطیه) تشکیل می‌دادند. البته این نسبت در ماه‌های پایانی 2023 – همزمان با تجاوز رژیم صهیونیستی به غزه – تغییر کرد و داعش از تعداد عملیات‌های خود در قلمرو قسد کاست.
برای توضیح بیش‌تر باید گفت به صورت کلی عملیات‌های داعش در سه منطقه صورت می‌گرفت. منطقه اول، شرق استان‌های «حمص» و «ریف دمشق» و غرب استان «دیرالزور» بود؛ یعنی صحرای بزرگ شرق سوریه موسوم به «بادیة الشام» که از شهرهایی مانند تدمر و السخنة آغاز و تا کرانه‌های غربی فرات ادامه دارد. این منطقه در سیطره ارتش سوریه است و در بخش‌هایی از آن، رزمندگان مقاومت حضور پررنگی دارند.
دومین منطقه‌ای که داعش در آن دست به عملیات می‌زد، شرق استان دیرالزور، جنوب استان رقه و جنوب استان حسکه است که در تقسیم‌بندی‌های جغرافیایی سوریه به منطقه «الجزیره» مشهور است. این منطقه تحت سیطره نیروهای متحد آمریکا موسوم به «قسد» (قوات سوریا الدیمقراطیة) است.
سومین منطقه عملیاتی داعش، شمال استان حسکه و شرق استان رقه است که تحت سیطره شبه‌نظامیان کرد و جریان اصلی «قسد» است. در این مناطق نیز آمریکا حضور پررنگی دارد.
با این حال، از ابتدای سال 2024 داعش عملیات خود را در مناطق تحت سیطره قسد قطع و تنها بر بادیه الشام تمرکز کرده است. هدف از این عملیات‌ها نیز مشخصا حمله به مواضع ارتش سوریه و رزمندگان مقاومت است. حال این پرسش مطرح می‌شود که چه اتفاق ویژه‌ای رخ داده که اولا داعش توان عملیاتی مضاعفی پیدا کرده و ثانیا بر حمله به مواضع مقاومت و ارتش سوریه متمرکز شده و درگیری با قسد را به بوته فراموشی سپرده است؟
با توجه به حضور نظامیان آمریکایی در منطقه التنف که در جنوب بادیة الشام واقع شده است، می‌توان تداعی کرد که لجستیک اصلی داعش از طریق پایگاه‌های آمریکایی تأمین می‌گردد و این موضوع، عامل اصلی تغییر معادله در عملیات‌های داعش است. ضمن این‌که هنوز هم اصلی‌ترین پایگاه نیروی انسانی داعش، اردوگاه «الهول» در شرق استان دیرالزور است که تحت سیطره قسد و متحدین آمریکا است و داعش برای افزایش توان عملیاتی خود، باید بتواند بخشی از تروریست‌ها را از اردوگاه الهول خارج سازد.
با توجه به دو نکته فوق، می‌توان پاسخ «علت تغییر رفتار داعش (فراموشی مبارزه با قسد و تمرکز بر ارتش سوریه و مقاومت)» و «افزایش ناگهانی توان عملیاتی داعش» را درک کرد.
هشدار قسد
در چنین وضعیتی هشدارهای قسد در مورد افزایش توان عملیاتی داعش نیز معنادار است. «سایمند علی» سخنگوی رسانه‌ای قسد اعلام کرده به نظر می‌رسد نیروهای عملیاتی فعلی داعش بیش از 10 هزار نفر باشند! او به جهان هشدار داده که داعش هم‌چنان دارای توان عملیاتی قابل توجهی برای ارتکاب اقدامات تروریستی است و به این بهانه خواستار افزایش حمایت و حضور واشنگتن در سوریه شده است. این در حالی است که برآوردهای نهادهای عراقی نشان می‌دهد حدود 4 هزار تروریست داعشی نیز در عراق حضور دارند.
در آگوست 2023 ، کارشناسان سازمان ملل میزان حجم نیروهای داعش در عراق و سوریه را بین 5 تا 7 هزار نفر تخمین زده بودند. و این‌جا باید پرسید چگونه طی 6 ماه حجم نیروهای عملیاتی داعش دو برابر می‌شود؟ ابتدایی‌ترین و ساده‌ترین پاسخی که می‌توان داد همین است که داعش طی معامله‌ای با قسد – که بدون اذن آمریکان امکان‌پذیر نیست – بخشی از نیروهای خود را از اردوگاه الهول یا زندان‌های قسد خارج کرده باشد. اتفاقی که در سال 2009 و 2010 نیز تکرار شد و تعداد قابل توجهی از سران وقت دولت اسلامی عراق که بعدها داعش نامیده شد، توسط آمریکایی‌ها از زندان آزاد شدند.
موفقیت عراق در مهار هیولای داعش
نکته مهمی که در این‌جا باید مورد توجه قرار گیرد، موفقیت عراق در مهار هیولای داعش است. در سال‌های 2019 تا 2022، داعش بیش‌ترین یا دومین بیش‌ترین عملیات‌های خود را در سوریه و عراق انجام داده بود. اما در سال 2023 عراق در رتبه سوم قرار گرفت و حالا در حالی که حجم فعالیت‌های داعش در سوریه چند برابر شده؛ اما در عراق نیروهای امنیتی موفق شده‌اند تعداد عملیات‌های داعش را کاهش دهند. تقریبا هر هفته در رسانه‌های عراقی اخباری از شناسایی و کشف تیم عملیاتی یا تعدادی از تروریست‌های داعشی منتشر می‌شود.
موفقیت عراقی‌ها در مهار هیولای داعش نشان می‌دهد کشور عراق برای مبارزه با تروریسم به حضور ائتلاف آمریکایی و نظامیان آمریکا نیازی ندارد.
