در شرایطی که بحران سیاسی و تظاهرات صهیونیستها علیه کابینه نتانیاهو ادامه دارد، این رژیم به دنبال ماجراجوییهای جدید است و این بار، لیبی را انتخاب کرده تا از آن به عنوان منفذ جدید صدور تنش استفاده کند. انتشار خبر برگزاری نشست محرمانه وزرای خارجه لیبی و رژیم صهیونیستی در رم ایتالیا، بسیاری از کشورهای منطقه و جهان را متحیر کرد. چرا که انجام چنین دیدار مخفیانه ای، برای دولت دبیبه چالش به وجود آورده و علاوه بر آن، سوالاتی را در مورد پیامدهای بالقوه و چشم انداز روابط دوجانبه ایجاد میکند.
در این گزارش، به این موضوع میپردازیم که بهانههای اصلی برای برقراری ارتباط بین لیبی و رژیم صهیونیستی کدامند و با توجه به واکنش تند مردم لیبی در قبال این خطای آشکار، عواقب و پیامدهای آن برای عبدالحمید الدبیبه و رفقای او چه خواهد بود. فعلاً که در گام نخست، عبدالحمید الدبیبه، نخست وزیر دولت وحدت ملی لیبی ناچار شده در راستای تدابیر احتیاطی و انجام تحقیقات، برای خانم نجلا المنقوش وزیر خارجه، حکم تعلیق از کار صادر کند. همچنین پارلمان لیبی خواهان برگزاری نشست فوق العاده در شهر بنغازی برای بررسی این مساله شد.
واکنشهای مردمی، دولت را وادار به عقب نشینی کرد
لیبی هنوز هم به ثبات و آرامش نرسیده و بخش اعظم مردم این کشور، برای تأمین نیازهای اولیه دچار مشکل هستند. اما با این وجود، لیبیاییها نشان دادند که حتی در شرایط نامطلوب معیشتی؛ راضی نیستند که دولت آنها با صهیونیستها پشت یک میز بنشیند.
معترضان لیبیایی دیدار پنهانی المنقوش را محکوم کردند و در مقابل ساختمان ریاست شورای وزیران دولت وحدت ملی در طرابلس پایتخت این کشور، پرچم اسرائیل را آتش زده شعارهایی در حمایت از آرمان فلسطین سر دادند. تظاهرکنندگان در طرابلس، خواهان برکناری وزیر امور خارجه شده و اعلام کردند که دولت لیبی نباید تحت هیچ شرایطی با رژیم صهیونیستی رابطه برقرار کند.
تظاهراتی نیز در شهر زاویه در غرب طرابلس برگزار شد و فعالان لیبیایی، تلاش عادی سازی با رژیم اشغالگر را محکوم کردند. همچنین در منطقه تاجوره، در شهر زلیتن در شرق طرابلس و شهر مصراته در شمال غرب لیبی، معترضان خیابانی، هم علیه المنقوش و هم علیه صهیونیستها شعار سر دادند.
به دنبال واکنشهای مردمی، وزارت خارجه لیبی با صدور یک بیانیه، یک بار دیگر، بر پایبندی کامل به آرمان ملی و مسائل امت عربی و اسلامی و مساله فلسطین تاکید کرده و حمایت از قدس به عنوان پایتخت ابدی فلسطین را به عنوان آرمان بزرگ ملت لیبی قلمداد کرد. در این بیانیه تلاش شده تا دیدار نجلاء المنقوش وزیر خارجه لیبی با طرف صهیونیستی، به عنوان یک دیدار غیر رسمی و برنامه ریزی نشده توصیف شود که دربردارنده هیچ گونه مذاکره یا توافق خاصی نبوده است. وزارت خارجه لیبی، همچنین اعلام کرده که محکومیت شهرک سازی و حملات مکرر به اردوگاههای فلسطینی و مسجد الاقصی نشان دهنده موضع واضح لیبی و وزیر خارجه این کشور درباره فلسطین است. دستگاه دیپلماسی تحت امر الدبیبه همچنین به شکل صریح اعلام کرده «ما با عادیسازی روابط با اسرائیل مخالفیم. مانند همیشه بر حمایت از آرمانهای ملی درباره مساله فلسطین تأکید میکنیم». اما در طرف مقابل، وزارت خارجه رژیم صهیونیستی، دیدار با المنقوش در رم را به عنوان یک «نشست تاریخی» و «اولین گام در جهت از سرگیری روابط دوجانبه» توصیف کرده است.
با توجه به زمینه تاریخی و حساسیتهای جهان اسلام پیرامون جنایات اسرائیل علیه مردم فلسطین، هر گونه تعامل بین مقامات صهیونیستی و کشورهای عربی، به طور طبیعی با واکنش دولتها و ملتها روبرو میشود. اغلب کشورهای جهان اسلام، تعامل لیبی را به عنوان خیانت و لطمه زدن به آرمان فلسطین تلقی کردند. در نتیجه، چنین اقدامی به طور بالقوه میتواند روابط لیبی را با سایر کشورهای عربی تیره کند و در کوتاه مدت منجر به چالشهای دیپلماتیک شود. ولو اگر در شرایط فعلی، کنشگرانی همچون مصر و امارات متحده عربی، خود را به صهیونیستها نزدیک کرده باشند.
از لحاظ تاریخی، لیبی همواره از جنایات اسرائیل انتقاد کرده و موضع تندی در قبال سیاستهای این رژیم داشته است. با این حال، این نشست رم، نشان دهنده یک تمایل اولیه برای گفتگو و کشف راههای همکاری است. اما با توجه به واکنشهای مردمی و مخالفت قاطعانه نهادهای دینی و سیاسی، قطعاً ادامه این مسیر، میتواند بقای قدرت تیم الدبیبه و همراهان او را به خطر اندازد.
رژیم صهیونیستی، به دنبال آن است که ارتباط با لیبی را به عنوان پروندهای پیش ببرد که ظرفیتهای ایجاد تغییر دومینو وار در قاره آفریقا را ایجاد کند. این رژیم ادعا میکند که بهبود روابط، میتواند پیامدهای مثبتی برای ثبات منطقه داشته باشد.
لیبی به عنوان یکی از قدرتهای نفتی مهم جهان در شمال آفریقا و جنوب مدیترانه، موقعیت ژئوپولیتیک ویژهای دارد و پیداست که صهیونیستها همواره به دنبال فرصتی برای استفاده از ظرفیتهای لیبی بوده و هستند. آنان گمان میکنند که اگر قرار باشد لیبی روابط دیپلماتیک با اسرائیل برقرار کند، چنین تحولی میتواند به طور بالقوه راه را برای سایر کشورهای عربی هموار کند.
این امر به صهیونیستها احساس مشروعیت و پذیرش بیشتری در خاورمیانه میدهد و در نتیجه جایگاه سیاسی آن را افزایش میدهد. حالا که خیال اسرائیل از مصر راحت شده، قصد دارد لیبی و همسایگانش، یعنی تونس، نیجر، چاد و سودان را هم یکی یکی به سوی خود بکشاند؛ بنابراین لیبی برای رژیم اسرائیل اهمیت راهبردی دارد.
موقعیت جغرافیایی لیبی، این کشور آفریقایی را به یک بازیگر مهم در تحولات منطقه تبدیل میکند. علاوه بر این، ذخایر عظیم نفت لیبی این کشور را به شریکی جذاب برای همکاری انرژی تبدیل کرده است. رژیم صهیونیستی، با وجود برخی پیشرفتهای تکنولوژیکی، هنوز هم به شدت به واردات انرژی متکی است. برقراری روابط با لیبی به طور بالقوه میتواند راههایی را برای مشارکت در انرژی باز کند و تأمین پایدار و قابل اعتماد نفت برای رژیم را تضمین کند. این نه تنها امنیت انرژی صهیونیستها را افزایش میدهد، بلکه به رشد و توسعه اقتصادی رژیم نیز کمک میکند.
شواهد نشان میدهد علاوه بر همه این موارد، رژیم صهیونیستی با نمایش و ادعای مشارکت در مبارزه با گروههای تروریستی و افراطی، به دنبال همکاری با لیبی در تبادل اطلاعات، همکاری نظامی و عملیات مشترک است.
بهانه تاریخی اسرائیل در لیبی
صهیونیستها بر اساس یک سنت سیاسی و امنیتی قدیمی، همواره عادت داشته اند که تاریخ اقامت یهودیان در کشورهای دیگر و حفظ حقوق و میراث آنان را به بهانهای برای نفوذ و مداخله تبدیل کنند. در این ماجرا نیز، علاوه بر اهمیت ژئوپلیتیک لیبی، بهانه حفظ امنیت یهودیان ساکن در لیبی برای اسرائیل را نمیتوان نادیده گرفت. حالا عملاً چیزی به نام جمعیت یهودی ساکن در لیبی وجود ندارد. اما قبل از تأسیس رژیم اسرائیل، لیبی محل زندگی یک جامعه یهودی با شماری در حدود ۳۸۰۰۰ نفر در سال ۱۹۴۸ بود. با این حال، پس از ایجاد رژیم جعلی، وضعیت یهودیان در لیبی به سرعت تغییر کرد.
جنایات صهیونیستها، باعث رشد احساسات ضدیهودی شد و اکثر آنان به تشویق آژانس یهود، به سرزمینهای اشغالی رفتند. گفته میشود بخشی از جامعه یهودی لیبی، نقش مهمی در شکل دادن به چشم انداز سیاسی رژیم صهیونیستی ایفا کرد و شمار قابل توجهی از فرزندان خانوادههای یهودی لیبی، در موساد جذب شدند. همچنین بسیاری از یهودیان لیبی در سیاست مشارکت فعال داشتند و مناصب تأثیرگذاری در دولت و ارتش داشتند.
تحولات پس از دیدار المنقوش در رم، نشان داد که با وجود گرایش برخی کشورهای مسلمان نظیر ترکیه، مصر، امارات و مصر به عادی سازی رابطه با رژیم صهیونیستی، مردم لیبی چنین گرایشی ندارند و به دولت نیز اجازه نمیدهند در چنین مسیری قدم بردارد.
