بیکاری یکی از بزرگترین چالش‌های اقتصاد کشورهای مختلف است. شاخص بیکاری از یک‌سو عمق مشکلات یک اقتصاد را مشخص می‌کند و از سوی دیگر آثار روانی بر جمعیت هر کشور، خصوصاً افراد متخصص و فارغ‌التحصیلان دانشگاهی دارد؛ از همین‌رو کاهش یا افزایش عده افراد بیکار، از جمله عوامل مهم و اثرگذار در بررسی کارنامه عملکرد اقتصادی دولت‌هاست.
اخبار اقتصادی-از سوی دیگر، اگر چه در تعریف مفاهیمی همچون نیروی کار، بیکاری، بازار کار و اشتغال، تفاوت‌های جزئی میان کشورهای مختلف وجود دارد اما اثر این پدیده بر عموم جوامع جهان یکسان است. کشورهایی مانند یونان ، ایتالیا و اسپانیا هم با نرخ بیکاری بالا از جمله سرزمین‌هایی هستند که بر خلاف ادعای موفقیت اقتصاد غربی، سالهاست با بیکاری دست به گریبان هستند.
*فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌های ایران و غول بیکاری
بیکاری کابوس فارغ‌التحصیلان دانشگاه های کشور است. متأسفانه این جمله به‌هیچ‌عنوان خارج از چارچوب حقایق موجود نبوده و استنادات محکمی برای اثبات آن وجود دارد.
اقتصاددانان برای بازار کار ایران، سه ضلعی جوانان، فارغ‌التحصیلان و زنان را سه چالش اصلی این بازار می‌دانند. آخرین داده‌های بازار کار نشان می‌دهند که وضعیت زنان در بهار 98 نسبت به بهار 97 وخیم‌تر شده است. در بهار امسال به جمعیت فعال مردان نسبت به بهار قبلی افزوده شد، اما 170 هزار نفر از جمعیت فعال زنان کاسته شد. بدتر اینکه در بهار سال جاری، تعداد شاغلان زن نیز دچار 32 هزار نفر عقبگرد شد. این در حالی بود که در بهار سال قبل، تعداد شاغلان زن بیش از 275 هزار نفر افزایش یافته بود.
نکته مثبت آمار بیکاری، مربوط به تحولات جمعیت جوان است. از کل تعداد بیکاران 364 هزار نفر کاسته شده که بخش اعظم آن مربوط به جمعیت جوان است چراکه مطابق داده‌های مرکز آمار از تعداد بیکاران جوان 29-15 ساله در بهار امسال، حدود 250 هزار نفر نسبت به بهار سال قبل کم شده است یعنی حدود 68 درصد از افت تعداد بیکاران، در جمعیت جوان رخ داده است. نکته جالب‌تر اینکه عمده این افت نیز در بین زنان جوان بوده است. با همه اینها سهم جوانان زیر 29 سال از کل بیکاران همچنان بالاتر از 50 درصد است.
در مورد فارغ التحصیلان بازار کار، همچنان بازار کار محیط مورد قبولی را عرضه نمی‌کند. نرخ بیکاری جمعیت فارغ‌التحصیل آموزش‌عالی از 17.8 درصد در بهار سال قبل به 16.6 درصد در بهار امسال رسیده است. اما کاهش تعداد بیکاران تحصیلکرده در طول یک سال، تنها معادل5.19 هزار نفر بوده است که نشان می‌دهد در کاهش 364 هزار نفری تعداد بیکاران، سهم چندانی متعلق به فارغ‌التحصیلان نبوده است. این تحولات باعث شده تا سهم فارغ‌التحصیلان بیکار نسبت به سال گذشته با رشد 3.9 درصدی همراه شود و به 40.3 درصد برسد. در واقع با اینکه از سهم بیکاران جوان از کل بیکاران کاسته شد اما به سهم بیکاران فارغ‌التحصیل افزوده شد.
*افت بیکاران
بر اساس داده‌های مرکز آمار، نرخ بیکاری در فصل بهار به 10.8 درصد رسید. عددی که نسبت به بهار 97 یک پیشرفت به حساب می‌آید، اما این یک بعد از ماجرا است. واقعیت دیگر آماری این است که نرخ مشارکت در این بازه یکساله با افت همراه شده است. نرخ مشارکت نشان می‌دهد که چه درصدی از جمعیت در سن کار، در جست‌وجوی شغل یا شاغل هستند. افت این نرخ، ناامیدی این جمعیت از دستیابی به شغل را بازگو می‌کند. نرخ مشارکت در بهار 98 نسبت به فصل مشابه سال قبل با 0.5درصد کاهش به 40.6 درصد رسیده است. در بهار سال قبل، جمعیت فعال کشور معادل 27 میلیون و 382 هزار نفر گزارش شده بود که از این تعداد در بهار امسال، بیش از 43 هزار نفر کاسته شد.
این در حالی است که به جمعیت 10 ساله و بیشتر کشور در این بازه زمانی، بیش از 795 هزار نفر افزوده شده بود. در واقع اغلب کسانی که وارد سن کار شده‌اند، در بهار تمایلی برای جست وجوی کار نداشتند. این در حالی بود که در بهار سال قبل، جمعیت فعال کشور بیش از 790 هزار نفر در بازه سالانه افزایش یافته بود. نتیجه این تحلیل این است که افراد امید به کاریابی ندارند. یعنی اشتغال زایی اقتصاد ایران رو به افول است.
در بهار 98 میزان شاغلان کشور با 321 هزار نفر افزایش از مرز24 میلیون و 380 هزار نفر عبور کرد. اما نکته اینجاست که در بهار 97، میزان اشتغال‌زایی در بازه سالانه بیش از786 هزار نفر بوده است. هر چند نرخ بیکاری در فصل بهار با همین اشتغال‌زایی 321 هزار نفری افت کرد. نرخ بیکاری نسبت جمعیت بیکار به جمعیت فعال را نشان می‌دهد. با اینکه افت جمعیت بیکار در بهار سال جاری رخ داده، اما یک روی دیگر ماجرا افت جمعیت فعال، یعنی مخرج کسر نرخ بیکاری بوده است. در واقع علاوه بر اینکه از جمعیت بیکار در بهار امسال نسبت به بهار سال قبل به میزان 364 هزار نفر کاسته شده، اما افت جمعیت فعال نشان می‌دهد که کم شدن مخرج کسر نیز در افت نرخ بیکاری سهیم بوده است.
