از یک سو ترکیه با بحران جدی ارزی دست و پنجه نرم می‌کند و از سوی دیگر برای بیش از سه دهه نرخ ارز در عربستان ثابت مانده است. «ایران» به بهانه نوسانات این روزها در بازار ایران و جهان، به بررسی وضعیت ارزش پول ملی در ترکیه، عربستان، عراق و پاکستان پرداخته است.
جنگ ملی ارزی در ترکیه
«نگرانی‌ها درباره اقتصاد شکننده ترکیه و خطرات سرایت آن به اروپا سرمایه گذاران را در روز جمعه ترساند و ارزش لیر را در برابر دلار در رکوردی تاریخی پایین آورد. ارزش پول ملی ترکیه 17 درصد در مقابل دلار سقوط کرد که انعکاس دهنده مجموعه‌ای از نگرانی‌ها از جمله افزایش تنش‌ها با ترکیه و عدم تمایل مقامات ترکیه برای افزایش نرخ بهره است.» سی‌ان‌ان مانی روز گذشته چنین از وضعیت ارزی ترکیه گزارش داد. خبرگزاری تلگراف نیز با بیان این‌که امسال ارزش لیر 40 درصد سقوط کرده است، از اقدامات ترامپ برای جنگ تجاری با ترکیه نوشت. بر اساس این گزارش، ترامپ روز جمعه در توییتی از افزایش تعرفه واردات فولاد به 50 درصد و افزایش تعرفه آلومینیوم به 20 درصد خبر داد و پس از آن ارزش لیر ترکیه سقوط کرده است. این روزها ترکیه با کاهش جدی ارزش پول ملی دست و پنجه نرم می‌کند که روز گذشته به بالاترین سطح خود رسیده است. یک سال پیش هر یک دلار امریکا برابر 2.5 لیر بود اما حالا هر دلار در ترکیه به ارزش 6.30 لیر مبادله می شود. کارشناسان اقتصادی و سیاسی، تهدید امریکا به تحریم ترکیه در صورت عدم استرداد کشیش امریکایی محکوم در این کشور را از عوامل اصلی تشدید کاهش‌های اخیر در ارزش پول ملی ترکیه می‌دانند.امریکا همچنین بشدت ترکیه را تحت فشار گذاشته تا به تحریم‌های یکجانبه امریکا علیه ایران بپیوندد. دولت ترکیه اما تاکنون مقاومت کرده و اعلام کرده به تجارت خود با ایران به عنوان یکی از مهم‌ترین همسایگانش ادامه خواهد داد.
سه دهه ثبات ارزی در عربستان
از سال ۱۹۸۱ نرخ ارز در عربستان به‌طور کامل میخکوب شده است. به نحوی که طی بیش از سه دهه قیمت هر دلار در این کشور در محدوده ۷۵/۳ریال عربستان درجا زده است. با وجود این‌که طی سه دهه سپری شده اقتصاد عربستان حداقل دو دوره صعود شدید قیمت نفت و دو دوره نزول شدید قیمت نفت را پشت سرگذاشته است، طی این سه دهه تنها در سه برهه زمانی بازار ارز در این کشور حالت نوسان را سپری کرده است. یکی از این نوسانات در سال ۱۹۹۳ و در پی کاهش قیمت نفت و دیگری نیز در اواخر سال ۱۹۹۸ بود که در هر دو نرخ دلار در این کشور حدود یک‌صدم درصد تغییر کرد. بر اساس گزارش تجارت فردا، یکی از عوامل اصلی موفقیت بانک مرکزی عربستان در حفاظت از نرخ ارز میخکوب‌شده، اعتبار بانک مرکزی عربستان و پشتوانه سرشار این بانک در مواقع تنگنای ارزی است. لازمه موفقیت بانک مرکزی عربستان، وجود حجم مطلوبی از سپرده‌های دولت نزد بانک مرکزی است، رقمی که طی سه دهه گذشته بیش از ۲۳ درصد افزایش یافته است.بر اساس قانون بانک مرکزی عربستان باید تنها به میزان مورد نیاز برای تثبیت نرخ ارز، دلارهای نفتی دولت را به ریال تبدیل کند، در نتیجه هم نقدینگی اضافه در ازای این تبدیل ایجاد نخواهد شد، هم هزینه‌های دولت انبساط کمتری خواهد داشت و هم بانک مرکزی خواهد توانست از نرخ تعیین‌شده دفاع کند.
حفظ ارزش پول بر خلاف بحران‌های شدید در عراق
«عراقی‌ها میلیون‌ها دلار از سپرده هایشان را دربانک‌های ایران از دست دادند. تعداد زیادی از شهروندان عراق بیش از نیمی از دارایی هایشان را که در بانک‌های ایرانی گذاشته بودند، از دست دادند. این اتفاق بر اثر بحران اقتصادی در تهران و کاهش سریع نرخ ریال با بازگشت تحریم‌های امریکا اتفاق افتاد.» الشرق الاوسط روز گذشته از سرایت مشکلات ارزی به عراق گزارش داد. بر اساس این گزارش،طبق قوانین بانکی ایران، اتباع عراقی باید دلارهای خود را به ریال تبدیل و سپس در بانک‌ها سپرده‌گذاری کنند. سررسید این سپرده‌ها نیز یک ساله بوده و سپرده گذاران تا آن زمان نمی‌توانند پول‌های خود را خارج کنند. اما برخی گزارش‌ها نشان می‌دهد که اوضاع ارزی در داخل خود این کشور چندان نامناسب نیست. هر یک دلار، 1191 دینار عراقی است. دلار به نوعی پول دوم در بازار عراق به شمار می‌رود و علاوه بر این که بسیاری از کالاها بویژه اقلام وارداتی حتی در خرده فروشی‌ها نیز رسماً با نرخ دلار فروخته می‌شود در شهرهای بزرگ نیز در تبادلات مالی میان اقشار مختلف مردم کاملاً رایج است. خبرگزاری کویت نیوز می‌نویسد:«بر خلاف تمام بحران‌های اقتصادی، امنیتی و سیاسی که عراق در 5 سال اخیر درگیر آن بوده است، بانک مرکزی عراق در حفظ ارزش پول ملی این کشور در برابر دلار موفق عمل کرده است. دلیل اصلی این موفقیت نیز تولید و صادرات نفت عراق در بازارهای جهانی است.»
بدترین عملکرد ارزی آسیایی در پاکستان
پاکستان نیز چند وقتی است که با بحران اقتصادی سر می‌کند. روپیه پاکستان بدترین عملکرد را در بین ارزهای آسیایی در سال‌جاری داشته است و از دسامبر سال گذشته تاکنون بانک مرکزی پاکستان سه بار مجبور به کاهش ارزش روپیه در برابر دلار شده است. در حال حاضر هر یک دلار امریکا حدود 124 روپیه است. از نظر سیاسی، مسأله انتخابات در پاکستان از یک سو بر بازار ارزی این کشور اثرگذار بوده اما در سویی دیگر مؤلفه‌های اقتصادی نشسته‌اند. افزایش واردات نسبت به صادرات به کسری حساب جاری منجر شده و همچنین افزایش بدهی خارجی دو عامل مهم در کاهش ارزش پول ملی پاکستان نسبت به دیگر ارزهای خارجی در این کشور است.ملزم شدن دولت پاکستان در پرداخت بخشی از بدهی‌های خارجی نیز باعث شده تا بانک مرکزی از تزریق ارزهای خارجی به بازار آزاد خودداری کند و کمبود شدید ارز خارجی در این کشور رقم بخورد.
