سردرش نوشتهاند: «این سرا را سزا بیش از این است» و سمت چپ آن، عبارت «نهال مهر» به چشم میخورد. داخل نمایشگاه، یکسر سبز است. حسن، صاحب چشمهای سبز روشن، همان ابتدای فروشگاه نشسته؛ غرق در خیالاتی نامعلوم و پر از آرامش. 37ساله است اما کم سنتر نشان میدهد. صورت استخوانی ظریف. آرام حرف میزند. 9 ماه میشود که پاک است. پاک و آرام: «5 سال درگیر اعتیاد بودم. خانه و زندگی داشتم. همسر داشتم. همه را از دست دادم. در خیابان بودم که «عمواکبر» را دیدم. او با من صحبت کرد. حالا اینجا هستم. دو ماه است اینجا مشغول به کارم. گل میکارم، خاک گلدان عوض میکنم، چنین کارهایی. این کار را دوست دارم. آدم روحیهاش عوض میشود. همنشینی با گلها خیلی با کارتن خوابی و اعتیاد فرق دارد. در همنشینی با گیاهان احساس آرامش پیدا کردهام. اینکه آدم به گل و گیاه رسیدگی میکند و رشد و زندگی آنها را میبیند، حس خیلی خوبی میدهد. در چنین جایی اصلاً انرژی منفی وجود ندارد. تمام انرژیها مثبت است.» منظورش از عمو اکبر، اکبر رجبی مؤسس و مدیرعامل مؤسسه مردمی طلوع بینشانهاست. مؤسسهای که برای نجات معتادان کارتن خواب تلاش میکند و نمایشگاه دائمی نهال مهر نیز در همین راستا برپا شده است.
انواع کاکتوس، بگونیا، بنفشه آفریقایی و برخی دیگر از انواع گیاهان آپارتمانی، محصولات فروشگاه هستند؛ نهالهایی که به دست ساکنان «سرای مهر» – محل اسکان کارتنخوابهای تحت درمان- پرورش مییابند و برای فروش عرضه میشوند. همین جا در فروشگاه نهال مهر که خیلیها نشانیاش را نمیدانند اما دوست دارند صاحب یکی از نهالهای کوچک گلدان سپید باشند که رامبد جوان در خندوانه به میهمانانش هدیه میدهد. خانمی که مشغول تماشای گلدانهاست، یکی از همان مشتریهاست. نام نهال مهر را شنیده بوده اما اینجا را گذری پیدا کرده و خیلی هم خوشحال است که میتواند محصول تولیدی معتادان بهبود یافته را خریداری کند؛ نشانهای از امید و زندگی.
مدیر داخلی فروشگاه از روزهای شروع میگوید و از ایدهای که جان گرفت و سبز شد: «فروشگاه نهال مهر حدود دو ماه است که راهاندازی شده. از زمان تصمیمگیری سه ماه میگذرد. فعلاً نوپا هستیم. به دلیل اینکه در این مدت کم ممکن نیست تمام نهالها توسط بهبودیافتگان تولید شود، بعضی از انواع گل و گیاه را از مراکزی که شرایط ما را میدانند خریداری کردهایم و آنها هم همکاری خوبی با ما داشتهاند.
در حال حاضر در سرای مهر، گلخانه زدهایم و بچهها در حال پرورش گل همیشه بهار و بنفشه آفریقایی هستند. در واقع بیشتر روی بنفشه آفریقایی متمرکز هستند و ما از 5 ماه دیگر بنفشه آفریقایی پرورش یافته، توسط خانمهای بهبود یافته را اینجا عرضه میکنیم. خانمها بیشتر در کاشت گل و گیاهان و بذر سبزی مشغول هستند و آقایان هم تعدادیشان اینجا کار میکنند و بعضی از آنها کار ساخت جعبههای نهال مهر را انجام میدهند. گاهی سفارشهایی هم داریم که پروژهای و قراردادی هستند. برای انجام کارهای آنها هم بچهها را به صورت گروههای 12 - 10 نفره از سرای مهر میآوریم. مثل همان طرحی که سفارش عروس و داماد بود برای جشن عروسیشان که به جای کارت عروسی به میهمانان نهال مهر هدیه دادند.»
«بعضی مشتریها گذری اینجا میآیند و بعضیها هم از طریق برنامه خندوانه و فعالیتهایی که در فضای مجازی صورت گرفته با نهال مهر آشنا شدهاند.» این را میگوید و ادامه میدهد: «متأسفانه در برنامه خندوانه، آدرس فروشگاه را ندادیم و خیلیها که به صورت اتفاقی مراجعه میکنند، میپرسند: این نهال مهر برنامه رامبد است؟ و ما جواب میدهیم که نه، آقای جوان در برنامهشان نهال مهر را معرفی کردهاند. در واقع کسی تا به حال از طریق برنامه خندوانه اینجا برای خرید مراجعه نکرده چون متأسفانه همانطور که گفتم، نشانی را آنجا اعلام نکردیم.
بعضیها هم هستند که خودشان درباره نهال مهر پرس و جو کرده و از طریق شبکههای مجازی، نشانی را پیدا کرده و برای خرید مراجعه کردهاند ولی تعدادشان زیاد نیست. در واقع خود مشتریها دهان به دهان برای ما تبلیغ کردهاند. بهترینشان یک مشتری بود که کلیپی از فروشگاه، تهیه و آن را در کانال تلگرامی که داشت منتشر کرد با این عنوان که «بیایید با کمک یکدیگر جامعه بهتری بسازیم.» بعد از پخش آن کلیپ مراجعان زیادی داشتیم و حتی یک سفارش 300 تایی گلدان داشتیم که مربوط به همان عروس و داماد بود که خودش تبلیغ خوبی برای ما بود. از مناطق مختلف تهران مراجعه میکنند و میگویند ما از فلان نقطه آمدهایم تا خریدمان را فقط از اینجا انجام دهیم چون میدانیم پولمان جای درستی میرود.»
فروشگاه هر روز از ساعت نه و نیم صبح شروع به کار میکند و تا 11 شب یکسره باز است. فقط روزهای تعطیل از ساعت 3 کار را شروع میکنند تا بچهها کمی استراحت کنند. گرچه هیچ کدامشان از همنشینی با نهالها خسته نمیشوند. این را میشود در چشمهای تک تکشان خواند، آنجور که آرام به نظر میرسند.
سام نریمانی از اعضای انجمن طلوع بینشانها از ایده و انگیزه تولد نهال مهر میگوید: «تجربه سالیان طلوع بینشانها نشان میدهد که در بخش جذب و درمان، همیشه کارمان را درست انجام دادهایم. اصل و اساس کار ما مهر و مهرورزی بوده. هیچ وقت با اجبار کسی را ترک ندادهایم و کاری هم که با مهر پیش برود محال است نتیجه خوبی به دنبال نداشته باشد. اینجا نمیدانستیم باید چه کار کنیم. زمانی بود که بچهها ترک کرده بودند و برای بازگرداندنشان به آغوش جامعه باید کاری میکردیم.
برای این کار دو مشکل جدی داشتیم؛ یکی مشکل کارآفرینی بود که مشکل عمومی جامعه است و برای افراد عادی و تحصیلکرده هم وجود دارد. دومین مشکل، پیش زمینه ذهنی است که در جامعه نسبت به این افراد وجود دارد و کار را سختتر میکند و زمینه ساز مشکل اول، یعنی اشتغال این افراد است. برای اینکه بشود کار جدی در این زمینه کرد، کار متمرکز در حوزه گل و گیاه را انتخاب کردیم. یعنی کارآفرینی متمرکز در حوزهای که اتفاقاً حوزه جذابی است و هم اینکه به شکل نمادین میشود گل و گیاه را نشانه مهر و محبت دانست. این اهداف کلی با توجه به زمان کوتاهی که از شروع کارمان گذشته، بازتاب خوبی داشته است.»
نریمانی از طرح دیگری میگوید که در آستانه اجرا قرار دارد: «طرح دیگری داریم که بر اساس آن از طرف مؤسسه طلوع بینشانها، نهال مهر با پیام پیشگیری به مدارس تهران فرستاده میشود که این کار از مدارس یاغچیآباد شروع شده و قرار است در سایر مناطق اجرا شود. هدیه ما گیاه است و کسی که هدیه را به وسیله او میفرستیم هم بهبود یافته است. ما در واقع به طور غافلگیرانه هدیه خود را به مدارس میفرستیم؛ هدیهای که قابل انتظار نیست و در عین حال پیام مهرورزی ماست.»
سمیه 18 ساله از جمله بهبودیافتگانی است که در فروشگاه نهال مهر مشغول به کار است. دختری که معتاد دنیا آمده و از 16 سالگی کارتن خواب شده تا اینکه یکی از ساقیها نشانی سرای مهر را به او میدهد. حالا سمیه ساکن سرای مهر است و روزهایش را مثل حسن با همنشینی گیاهان میگذراند؛ کاری که هم فال است و هم تماشا. انعکاس تصویری سبز در آینه چشمانی امیدوار و آرام.