بعد از ابلاغ سیاست‌های کلی سلامت، توسط رهبر معظم انقلاب، که تاکید ویژه‌ای بر توسعه کمی و کیفی بیمه‌های بهداشتی و درمانی، تأمین عدالت و ارتقاء سلامت به ویژه در مناطق غیربرخوردار و کمک اختصاصی به اقشار نیازمند داشته؛ اجرای طرح تحول نظام سلامت اردیبهشت ماه سال 1393، به نوعی در بیمارستانهای دولتی سراسر کشور و البته در استان آذربایجان‌شرقی به صورت جدی به اجرا درآمد.
در هر حال، این طرح با اهدافی چون محافظت مالی مردم در قبال هزینه‌های سلامت، ارتقای کیفیت خدمات درمانی، افزایش دسترسی به خدمات درمانی (عدالت درمانی)، افزایش پاسخگویی نظام سلامت، کاهش میزان پرداختی بیماران بستری در بیمارستانهای دولتی، حمایت از ماندگاری پزشکان در مناطق محروم، حضور پزشکان متخصص مقیم در بیمارستانهای دولتی، ارتقای کیفیت هتلینگ در بیمارستانهای دولتی، ارتقای کیفیت خدمات ویزیت در بیمارستانهای دولتی، برنامه حفاظت مالی از بیماران صعب‌العلاج، خاص و نیازمند، راه‌اندازی اورژانس هوایی، کاهش درصد خانوارهایی که به خاطردریافت خدمات سلامت دچار هزینه کمرشکن شده‌اند، بهبود پی‌آمدهای بیماران اورژانسی، افزایش زایمان طبیعی و ... تدوین و به مرحله اجرا در آمد.
به نظر می‌رسد بعد از گذشت بیش از دو سال از اجرای این طرح در کشور، با وجود اینکه دستاوردهای مهمی داشته، اما با چالش‌های جدی همچون عدم نظارت و احاطه کامل بر عملکرد بیمه‌ها، بی‌توجهی به خدمات بهداشتی و پیشگیری، افزایش مصرف و القای هزینه اضافی به سیستم بهداشت و درمان، عدم هم سویی طرح با سیاست‌های کلان کشور، افزایش توقعات از سیستم، عدم نزدیکی به عدالت با اجرای آن، ارتقای نظام سلامت مبتنی بر تخصیص مستقیم منابع مالی، به حاشیه رفتن وظایف حاکمیتی، افزایش مصرف و القای هزینه اضافی به سیستم بهداشت و درمان و ... روبرو بوده است.
* طرح تحول نظام سلامت در آذربایجان شرقی؛ از طرح تا اجرا
از سوی دیگر، حال این پرسش مطرح می‌شود، که بعد از گذشت دو سال از اجرای این طرح در کشور؛ متولیان اجرای این طرح، کارشناسان، مسئولان و به ویژه شهروندان چه دیگاه و نظری در این ارتباط دارند. و دیگر اینکه کارشناسان، مدیران و مسئولان حوزه سلامت در استان آذربایجان شرقی چه نسخه‌ای را برای رضایتمندی مردم از بخش های مختلف نظام سلامت در سال‌های آینده، پیچیدند؟
هنوز سئوالات بی‌شماری در این خصوص مطرح بوده و هست و اینکه آیا پس از روی کار آمدن دولت یازدهم، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، نظام سلامت کشور متحول شده و یا اینکه باید منتظر زیرساخت های لازم شد؟!
بنابراین، در این مطلب و گزارش در تحلیلی می خواهیم به این سئوالات برسیم.
* آذربایجان؛ در تب اجرای طرح تحول نظام سلامت
استاندار آذربایجان‌شرقی در این زمینه با بیان اینکه تامین امنیت و سلامت مردم ماموریت 24 ساعته مسئولان است، و در همین ارتباط از فرمانداران استان خواست در اجرای طرح تحول نظام سلامت به طور کامل از دانشگاه علوم پزشکی و شبکه‌های بهداشت و درمان شهرستان‌ها حمایت کنند، معتقد است: با اجرای طرح تحول نظام سلامت، دغدغه بخش عمده‌ای از مردم برای تامین هزینه‌های بیمارستانی برطرف شده و شاهد رضایتمندی مردم هستیم.
اسماعیل جبارزاده در ادامه با تاکید بر اینکه البته این طرح به دلیل این که یک طرح تجربه‌نشده است ممکن است اشکالاتی هم داشته باشد، اما مسیر در پیش گرفته شده مسیر درستی است، می‌گوید: همه وظیفه داریم برای تحقق کامل اهداف این طرح از وزارت بهداشت و دانشگاه‌های علوم پزشکی حمایت و کمک کنیم تا اشکالات احتمالی آن نیز به صورت کارشناسی حل شود، و از این رو فرمانداران باید از تمام کسانی که ماموریت اجرای این طرح را دارند حمایت کنند و قطعا نتیجه این حمایت، رفاه و آسایش و رضایتمندی مردم و در نهایت رضای الهی است.
* زندگی با طعم سلامت
سعید شبستری، معاون سیاسی و امنیتی استاندار آذربایجان‌شرقی هم در این خصوص با تاکید بر اینکه اجرای طرح تحول سلامت جزو کارهای موفق دولت تدبیر و امید به شمار می‌رود که مردم نیز اثرات آن را لمس کرده‌اند، بر این باور است: همه دستگاه‌های اجرایی باید در بخش سلامت درگیر باشند اما مدیریت این بخش بر عهده دانشگاه علوم پزشکی است.
داود بهبودی، رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی آذربایجان‌شرقی هم با اشاره به اجرای سند تدبیر و توسعه این استان در بخش سلامت بر این باور است: عملکرد این حوزه در سال های اخیر سرشار از موفقیت است، به طوریکه می توان گفت که سند تدبیر و توسعه آذربایجان شرقی به عنوان چراغ راه توسعه این استان در تمامی بخش‌ها شاهد موفقیت‌های چشمگیر است.
* تشکیل پرونده سلامت برای تک تک ساکنان آذربایجان‌شرقی
رئیس دانشگاه علوم پزشکی تبریز، نیز از تشکیل پرونده سلامت برای تک تک ساکنان آذربایجان‌شرقی تا اسفند 97 خبر می‌دهد و می‌افزاید: نخستین اقدام در مسیر ارتقاء نظام سلامت طبق سند تدبیر و توسعه آذربایجان‌شرقی، بهبود استاندارد خدمات پزشک خانواده در بخش دولتی است و بر همین اساس 157 خانه بهداشتی احداث و 650 خانه بازسازی شده است».
محمدحسین صومی در ادامه با تاکید بر اینکه طراحی و ایجاد مجتمع‌های سلامت به عنوان یکی از نوآوری‌های دانشگاه علوم پزشکی تبریز نیز طبق سند تدبیر و توسعه استان پیگیری شده است و در زمان حاضر 20 مجتمع در تبریز و شهرهای بالای 50 هزار نفر ایجاد شده و 12 مجتمع دیگر تا اسفند سال جاری راه‌اندازی می‌شود، می‌گوید: بهبود سبک زندگی در جامعه شامل راهبردهایی چون کاهش نسبی مصرف نمک، دخانیات، قند و شکر، روغن‌ها و افزایش نسبی مصرف لبنیات و میوه و سبزی است.
جعفر صادق تبریزی، معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی تبریز نیز با اشاره به اینکه در راستای اصلاح ساختار نظام خدمات درمانی، و اجرای طرح تحول نظام سلامت، اولین مجتمع سلامت در بین شهرهای آذربایجان شرقی در شهر جدید سهند به مرحله اجرا در می‌آید، می‌افزاید: برای اجرای طرح تحول نظام سلامت، کادر درمانی آموزش‌های ویژه‌ای خواهند دید و اجرای این طرح یک امتیاز بزرگ برای شناسایی افراد مریض و ارجاع آنها به ستاد سلامت خواهد بود.
* تحول نظام سلامت در چرخه آزمون و خطا
رسول صادقی، معاون تربیت بدنی و سلامت اداره کل آموزش و پرورش آذربایجان‌شرقی نیز با تاکید بر اینکه از افتخارات مهم نظام جمهوری اسلامی توجه جدی به حوزه سلامت و بهداشت است، می‌گوید: تا زمانی که کمبود مربیان بهداشت و سلامت در آموزش و پرورش برطرف نشود، حوزه سلامت در نظام تعلیم و تربیت حرفی برای گفتن نخواهد داشت.
در این میان نظرات و دیدگاه شهروندان شهر تبریز و پزشکان و کارکنان حوزه سلامت؛ نیز قابل تامل است.
* تحول نظام سلامت؛ دارو یا نوشداروی سلامت به سبک ایرانی
مقدسی، شهروند ساکن در شهر جدید سهند در این ارتباط در گفتوگو با گزارشگر فارس می‌گوید: به نظر می‌رسد، این طرح خوبی برای حمایت و پشتیبانی از محرومان و طبقات ضعیف باشد، ولی مردم عادی کمترین آگاهی را از اجرای این طرح دارند.
قادری، یکی دیگر از شهروندان شهر تبریز نیز در گفتوگو با خبرنگار فارس می‌گوید: با شناسایی از ظرفیت های این طرح و رفع برخی کاستی می توان خدمت بزرگی برای سلامتی مردم انجام داد، و از این رو متولیان این امر ضمن فراهم کردن زیرساخت‌های لازم در عمل نتایج این طرح در جامعه دیده شود.
یکی از پزشکان تبریزی در همین زمینه در گفتوگو با فارس معتقد است: در زمینه سلامت هرچه هزینه شود، به هدر نخواهد رفت و در این راستا کارهای خوبی در سطح کشور صورت گرفته اما تا رسیدن به نقطه مطلوب باید بیش از اینها تلاش کرد.
وحید مجیدی مدیرکل بیمه سلامت آذربایجان‌شرقی با بیان اینکه 35 تا 40 درصد مراجعات به پزشکان تکراری و غیرضروری است، گفت: در حال حاضر به ازای ایجاد بیماری به موسسات درمانی پول پرداخت می‌شود نه برای حفظ سلامت.
وی با بیان اینکه 56 درصد جمعیت استان زیر پوشش بیمه سلامت آذربایجان‌شرقی هستند، گفت: 2 میلیون و 200 هزار نفر تعداد کل بیمهشدگان استان بوده به طوری که 56 درصد جمعیت استان تحت پوشش بیمه سلامت هستند.
مدیرکل بیمه سلامت آذربایجان‌شرقی خاطرنشان کرد: تعداد بیمهشدگان روستایی نیز یک میلیون و 350 هزار نفر است و با صندوق‌های کارکنان دولت، سایر اقشار، ایرانیان روستائیان و عشایر قرارداد داریم.
وی با بیان اینکه در حال حاضر به ازای ایجاد بیماری به موسسات درمانی پول پرداخت می‌شود نه برای حفظ سلامت تصریح کرد: دفترچه بیمه سلامت همانند دست چک سفید بوده و آن را در اختیار دیگران قرار ندهیم.
مجیدی از پزشکان خواست بنا به درخواست مریض دارو ننویسم و بدون دستور پزشک دارو مصرف نکنیم.
مدیرکل بیمه سلامت آذربایجان‌شرقی گفت: طبق مصوبه وزارت بهداشت در هر ساعت یک پزشک متخصص می‌تواند 8 بیمار وزیر کند اما متاسفانه ما می‌بینیم یک پزشک متخصص در ماه 2 هزار مریض را ویزیت کرده است.
وی افزود: متاسفانه در بحث بیمه سلامت پیش‌بینی افراد تحت پوشش 6 تا 8 میلیون نفر افراد فاقد بیمه در کشور بود که بیش از 10 میلیون در حال حاضر تحت پوشش بیمه سلامت قرار دارند.
وی با بیان اینکه 6 درصد هزینه‌های بیمه سلامت در آذربایجان‌شرقی هزینه می‌شود، گفت: اگر از سوی دولت و مجلس تدبیری اندیشه نشود با افزایش سرسام آور هزینه‌ای سلامت و نتوانیم هزینه‌ها را مدیریت کنیم نه تنها نارضایتی کم نخواهد شد بلکه افزایش می‌یابد.
مجیدی با بیان اینکه هر بیمه شده به طور میانگین هر ماه یک بار به پزشک مراجعه می‌کند، اظهار داشت:با وجود افزایش هزینه‌ها نتوانستیم سطح سلامت جامعه را کاملا به سطح مطلوب برسانیم.
* تحول نظام سلامت؛ چرا و چگونه؟
در فرجام سخن این گزارش می‌توان فقط به سخنان مقام عالی این طرح یعنی وزیر بهداشت بسنده کرد، که معتقد است که پیش از اجرای طرح تحول سلامت، هموطنان عزیز برای استفاده از خدمات بیمارستانهای دولتی ناچار بودند سهم عمده‌ای از هزینه‌ها را از جیب پرداخت کنند، اما اکنون با تخصیص منابع مرحله دوم طرح هدفمندی یارانه‌ها سهم بیماران شامل هزینه‌های بستری، معاینه‌ها، جراحی، داروها، تجهیزات و کارهای تشخیصی مانند عکسبرداری و آزمایش‌ها با کاهش مواجه شده و پرداختی دولت به 90 درصد رسیده است.
به سخن دیگر؛ در چشم انداز این طرح افزایش رضایتمندی مردم از خدمات سلامت و کاهش هزینه‌های بستری در بیمارستانهای دولتی به عنوان اولویت‌های مهم دیده شده که بی‌تردید دست یافتنی است. هم‌چنین حمایت از متخصصان در مناطق محروم و رفع کمبودهای این بخش، حضور پزشکان متخصص در بیمارستانهای دولتی به‌صورت شبانه روزی، مناسب سازی تعرفه پزشکان در بخش‌های دولتی و خصوصی، تکمیل اورژانس هوایی و حمایت ویژه از بیماران خاص و صعب‌العلاج را می‌توان از نقاط امیدوارکننده آن دانست.
