فقر یادگیری به شرایطی گفته می‌شود که دانش‌آموزان، علی‌رغم حضور در مدرسه، مهارت‌های پایه‌ای مانند خواندن، نوشتن، حساب کردن و سخن گفتن را به طور کامل کسب نمی‌کنند.
این مسئله به‌ویژه در مناطق کمتر برخوردار و دو‌زبانه به یک چالش جدی تبدیل شده است، چرا که ضعف در یادگیری مهارت‌های پایه، فرصت‌های تحصیلی و شغلی دانش‌آموزان را به شدت محدود می‌کند.
رضوان حکیم‌زاده، معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش، یکی از دلایل اصلی فقر یادگیری را عدم دسترسی دانش‌آموزان مناطق محروم به دوره‌های پیش‌دبستانی می‌داند.
وی گفت: دانش‌آموزانی که دوره پیش‌دبستانی را نگذرانده‌اند، هنگام ورود به دبستان با کمبود مهارت‌های شناختی و آمادگی مواجه می‌شوند و در شرایط نابرابری نسبت به سایر دانش‌آموزان قرار می‌گیرند. پژوهش‌ها نیز نشان داده‌اند که تجربه پیش‌دبستانی، تأثیر مستقیم بر پیشرفت تحصیلی دارد، اما آمار حضور در این دوره‌ها در مناطق محروم رو به کاهش است.
نقش معلمان و تراکم کلاسی
یکی دیگر از عوامل تأثیرگذار، تراکم بالای دانش‌آموزان در کلاس‌های درس و نبود معلمان آموزش‌دیده است.
حکیم‌زاده متذکر شد: برای کاهش فقر یادگیری، باید تعداد دانش‌آموزان در هر کلاس کاهش یابد و معلمان با مهارت‌های کافی در اختیار تمامی دانش‌آموزان قرار گیرند.
به گفته وی، ایجاد محیط‌های یادگیری غنی می‌تواند زمینه‌ساز رشد مهارت‌های پایه در دانش‌آموزان و رفع این چالش باشد.
تحصیل 70 درصد دانش‌آموزان در کلاس‌های شلوغ
پیش از این نیز محمود امانی طهرانی؛ دبیرکل شورای عالی آموزش و پرورش با اشاره تحصیل 70 درصد دانش‌آموزان در کلاس‌های درس شلوغ گفت: در دهه 60 با موج افزایش جمعیت مواجه شدیم و مدارس دو شیفته شدند، به گروهی از دانش‌آموزان که گفتیم شیفت عصر به مدرسه بیایند، بدهکار هستیم چون دانش‌آموز باید صبح به مدرسه بیاید و یادگیری با کیفیت تری دارد. حتی اگر آن ایام از رشد جمعیت غافلگیر شده باشیم چرا باید هم اکنون 70 درصد جمعیت دانش‌آموزان کشور در کلاس‌های بالاتر از تراکم مجاز تحصیل کنند.
پیامدهای فقر یادگیری
این معضل نه تنها به کاهش فرصت‌های برابر آموزشی منجر می‌شود، بلکه با اصول عدالت آموزشی نیز در تضاد است. دانش‌آموزانی که مهارت‌های پایه را فرا نمی‌گیرند، در مسیر تحصیل و اشتغال آینده با چالش‌های جدی روبه‌رو خواهند بود.
