مدیر کلینیک طب پیشگیری و ارتقای سلامت سازمان جهاد دانشگاهی علومپزشکی تهران در گفتوگو با ایسنا، با بیان اینکه پوکی استخوان یک بیماری بسیار شایع است، اظهار کرد: استخوان، یک بافت زنده است و سلولهای آن به صورت پیوسته در حال ساخت، مرگ و جایگزینی هستند. این چرخه تشکیل و بازجذب سلولها به صورت مداوم در بافت استخوانی جریان دارد و نباید آن را یک بافت ثابت متصلب در نظر گرفت.
بیشترین تراکم استخوانی در ۳۰ تا ۳۵ سالگی
وی افزود: تراکم استخوانی، حدود ۳۰ تا ۳۵ سالگی به بیشترین میزان خود میرسد؛ به نحوی که فرایند ساخت در استخوانها نسبت به فرایند تخریب بیشتر است. با افزایش سن و تغییرات هورمونی که به ویژه در زنان اتفاق میافتد، میزان ساختوساز بافت استخوانی کاهش مییابد و میزان تحلیل رفتن بیشتر میشود؛ به نحوی که بافت استخوان، تراکم خود را به مرور از دست میدهد و فرد در مسیر پوکی استخوان قرار میگیرد.
نقش وراثت و تغذیه در ابتلا و پیشگیری از پوکی استخوان
یاری با بیان اینکه وراثت در بیماری پوکی استخوان بسیار نقشآفرینی میکند، توضیح داد: در حالی که ژنتیک در پوکی استخوان نقش اساسی دارد، برخی عوامل میتوانند از این بیماری جلوگیری کنند؛ به طور مثال، تغذیه سالم جزو عوامل پیشگیریکننده از پوکی استخوان است. مصرف کافی کلسیم و ویتامین D میتواند پیک تراکم استخوان بالاتر به همراه داشته باشد و از این طریق ریسک ابتلا به پوکی استخوان در دوران سالمندی را کاهش دهد.
ضرورت مصرف ۱۰۰۰ میلیگرم کلسیم در پیش از دوران یائسگی
این متخصص طب فیزیکی درباره میزان مصرف کلسیم و نقش آن در پیشگیری از ابتلا به پوکی استخوان، گفت: پیش از یائسگی، زنان برای پیشگیری از پوکی استخوان میبایست روزانه ۱۰۰۰ میلیگرم کلسیم مصرف کنند و میزان مورد نیاز کلسیم برای پیشگیری از پوکی استخوان در دوران یائسگی به ۱۲۰۰ میلیگرم میرسد. هزار میلیگرم، تقریبا معادل روزانه ۳ لیوان شیر است و استفاده از این میزان لبنیات خصوصا شیر، بهترین راه برای تامین نیاز روزانه بدن به کلسیم است.
ضرورت توجه دولت به تعریف یارانه برای محصولات لبنی
پیامدهای کاهش مصرف لبنیات
مدیر کلینیک طب پیشگیری و ارتقای سلامت سازمان جهاد دانشگاهی علومپزشکی تهران با بیان اینکه بیشترین میزان کلسیم در لبنیات وجود دارد، خاطرنشان کرد: برخی بر این باور هستند مصرف بادام یا محصولات گیاهی دیگر میتواند نیاز کلسیم بدن را تامین کند. اگرچه بادام در میان منابع گیاهی میزان بالایی کلسیم را داراست اما نمیتواند جایگزین مصرف لبنیات شود؛ به عنوان مثال اگر فردی مصرف کافی لبنیات نداشته و تمایل به مصرف مکمل کلسیمی هم نداشته باشد، باید روزانه چهارصد گرم بادام مصرف کند تا نیاز روزانه کلسیم بدنش تامین شود.
یاری در پاسخ به سوال ایسنا درباره قیمت لبنیات و عدم توانایی برخی اقشار پایین درآمدی در تامین آن، با بیان اینکه لبنیات مهمترین منبع جذب کلسیم است، توضیح داد: هنگامی که لبنیات، بهترین منبع جذب کلسیم است، انتظار میرود دولتمردان، یارانه مضاعفی برای مصرف لبنیات در نظر بگیرند تا این محصول از سبد غذایی خانوار حذف نشود. لبنیات به دلیل مسائل معیشتی سالهای اخیر از سبد محصولات برخی از خانوارها حذف شده و این در حالیست که حذف این مادهغذایی میتواند آثار منفی در بلندمدت داشته باشد و گریبانگیر سیستم درمانی کشور و دولتمردان شود. اگر دولتمردان میخواهند از آثار منفی و تحمیل هزینههایی مانند شکستگی ناشی از پوکی استخوان به سیستم درمانی کشور در آینده جلوگیری کنند، باید یارانه ویژهای برای مصرف لبنیات در نظر گیرند.
توصیههای پزشکان درباره استفاده از مکملها
عضو هیاتعلمی سازمان جهاد دانشگاهی علومپزشکی تهران ادامه داد: اگر شیر و لبنیات به میزان کافی مصرف نمیکنیم، بهتر است از مکملهای دارویی برای تامین کلسیم استفاده کرد. پزشکان به زنان توصیه میکنند، اگر میزان مصرف لبنیات آنها در دوران یائسگی به میزان کافی نیست، به طور حتم از مکملهای کلسیم استفاده کنند.
این متخصص طب فیزیکی درباره تاثیر ویتامین D در پیشگیری از پوکی استخوان گفت: ۸۰ درصد ایرانیها به کمبود ویتامین D مبتلا هستند؛ این در حالی است که D۳ یک ماده مهم برای بدن محسوب میشود. نور مستقیم آفتاب، منبع دریافت ویتامین D است اما برای دریافت ویتامین از این منبع باید در زمان حداکثر تابش خورشید (مثلا ظهر تابستانی)، دو - سوم بدن بدون لباس در معرض نور مستقیم خورشید (نه از پشت شیشه) به مدت ۳۰ دقیقه قرار گیرد.
نمک، دخانیات و الکل؛ احتمال پوکی استخوان را افزایش میدهند
وی با بیان اینکه مصرف نوشیدنیهای الکلی احتمال پوکی استخوان را افزایش میدهد، افزود: علاوه بر مصرف الکل، مصرف بیش از حد نمک هم بر پوکی استخوان اثرگذار است. هرچقدر میزان مصرف نمک افزایش یابد، احتمال دفع کلسیم نیز به همان میزان افزایش مییابد و کنترل میزان نمک مصرفی علاوه بر اثر روی فشار خون و سلامت قلبی_عروقی، روی تراکم استخوان هم موثر است. اگر نگران پوکی استخوان هستیم، میبایست از مصرف دخانیات و سیگار اجتناب کنیم؛ مصرف سیگار بر کاهش تراکم استخوان نقش معنیداری دارد و اجتناب از نیکوتین از مولفههای زندگی سالم محسوب میشود.